عید فطر؛ جشن پیروزی و فصل رویشی دوباره

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا، چه زیبا امام سجاد (ع) در دعای چهل و پنجم صحیفه با ماه مبارک رمضان وداع می کند و از خدا می خواهد تا عید فطر را بهترین روز قرار دهد. امام زین العابدین (ع) فرمود: خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست و گرفتاری ها و زیان های ما را با حلول ماه مبارک جبران کن و عید فطر را بر ما مبارک و آن را بهترین روز ما قرار ده و در آن روز عفوت را بیشتر از همیشه شامل حال ما گردان و جرم های ما را نادیده بگیر و از گناهان نهان و آشکار ما درگذر.

مرحوم آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات تاکید کرد که سالک الهی می تواند در روز عید فطر با رعایت کامل ادب، ضمن جبران تمام کوتاهی های خود در اعمال مهم ماه رمضان، گناهانش را تبدیل به نیکی ها کرده و به درجات بلندی برسد.

وی افزود: امام حسن مجتبی (ع) در روز عید عده ای را دید که می خندیدند و بازی می کردند، رو به همراهان خود کرده و فرمود خدای عزوجل ماه رمضان را آفرید تا میدان مسابقه ای برای خلقش باشد که در آن با طاعت و رضایت او با یکدیگر مسابقه بدهند. عده ای سبقت گرفته و سعادتمند شدند و عده ای عقب افتاده و ناامید شدند. شگفتا از کسی که در این روز می خندد و بازی می کند. روزی که نیکوکاران در آن پاداش یافته و کوتاهی کنندگان زیان می بینند. به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نیکوکار می اندیشد که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار می گوید چرا بد کردم و از شانه کردن مو و صاف کردن لباس خود باز می ماند.

از سال گذشته که به دلیل شیوع ویروس کرونا برنامه های ماه مبارک رمضان با محدودیت های بسیاری روبرو شد، بیشتر مردم از طریق رسانه ها و فضای مجازی مراسم مناجات و احیاء را انجام دادند و امسال نیز علاوه بر برگزاری جلسات و مراسم سخنرانی و مناجات خوانی به صورت محدود و با رعایت دستورالعمل های بهداشتی، میلیون ها نفر این برنامه ها را از طریق شبکه های اجتماعی و صدا و سیما دنبال کردند تا فضیلت شب قدر را درک کرده و در پایان ماه رمضان جزو بخشیده شدگان درگاه الهی باشند و در روز عید فطر کارنامه قبولی در بندگی را دریافت کنند.

جشن پیروزی در عید فطر

برخی کارشناسان معتقدند عید فطر روزی است که بندگان الهی جشن پیروزی می گیرند و طعم آزادی را می چشند و احساس می کنند که خدا از آنان راضی است. حجت الاسلام محمدمهدی زارعی گلپایگانی استاد حوزه علمیه اصفهان از عید فطر به عنوان جشن پیروزی بندگان یاد کرد و گفت: ما می توانیم در ماه مبارک رمضان بر نفس خود غالب شده و بر شیطان پیروز شویم و این جشن پیروزی در واقع به کسی تعلق دارد که خدا روزه او را پذیرفته باشد. از دیدگاه اسلام زمانی را می توان عید دانست که انسان به شکلی زیبا با خدا ارتباط برقرار کند و به همین دلیل امیرمومنان (ع) هر روزی را که در آن معصیت صورت نگیرد؛ عید دانسته اند. فطرت انسان در اعیاد اسلامی بیدار می شود و به واسطه مژده های الهی، انسان احساس شادمانی و سرور می کند.

وی افزود: عید فطر پس از یک ماه عبادت و سربلندی از امتحان الهی برپا می شود و به این دلیل شیوه ابراز شادی و سرور در این عید و اعیاد اسلامی متفاوت است. چون در بسیاری شادی های مادی یک نوع شادی تزریقی وجود دارد که این شادی از درون انسان نمی جوشد و باید از بیرون آن را تزریق کرد و شادی تا زمانی ادامه دارد که به انسان تزریق شود ولی شادی واقعی باید از درون انسان بجوشد و شیوه ابراز سرور در عید فطر ترکیبی از آراستگی ظاهر و باطن است و ظهور شادی باطنی آن است که انسان احساس کند خدا از او راضی است و او را می آمرزد.

زارعی اضافه کرد: پیامبر اکرم (ص) تاکید کردند زینت عیدتان را تکبیر قرار دهید و امام سجاد (ع) فرمود در کنار آراستگی ظاهری دعا کنید و مبادا آراستگی ظاهر باعث شود آراستگی باطنی را از یاد ببرید. همچنین سفارش شده در چنین روزی از خدا زیاد درخواست کنیم. به عبارت دیگر دعا را می توان خوراک روز عید دانست. چون در دعا شادی و آرامش نصیب انسان می شود و با رفیق گمشده همیشگی خود یعنی خدا خلوت می کند و این موارد از شیوه های ابراز سرور و نشاط عید است.

چشیدن طعم آزادگی در عید فطر

حجت الاسلام بهرام دلیر نقده‌ای مدرس حوزه علمیه قم نیز معتقد است که در عید فطر می‌توان طعم آزادگی را چشید. چون انسان خود را از اسارت‌ها، زنجیرهای دنیاپرستی، رذایل اخلاقی و مشغول بودن به غیر خدا آزاد می‌کند.

دلیر از سه نوع عید فطر یاد کرد و گفت: عید فطر از نگاه عرفانی و اسرار عبادات دارای باطنی است که دانش عرفان سعی می کند با رازگشایی، از باطن عید فطر خبر دهد. همانگونه که افراد از نظر روزه داری به سه گروه تقسیم می شوند، عید فطر نیز برای این افراد متفاوت است. بنا بر این پیامد روزه عوام یک عید عوام خواهد بود. یعنی اگر انسان در روزه عوام از خوردنی ها و آشامیدنی ها کاملا دوری می کند، عید فطر برای چنین کسی عید خوردن و آشامیدن خواهد بود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: اگر انسان در روزه خواص تلاش بسیاری برای محافظت اعضا و جوارح خود در مقابل گناهان دارد، عید فطر خواص نیز دوری از گناه خواهد بود.

وی افزود: روزه خواص الخواص مربوط به کسانی است که علاوه بر دوری از خوردن و آشامیدن یا مواظبت از چشم و گوش و دوری از گناهان تلاش می کنند از دل خود محافظت کنند تا دلشان مشغول به غیر خدا نباشد و چنین کسی در عید فطر می تواند طعم آزادگی را بچشد. چون خود را از اسارت ها، زنجیرهای دنیاپرستی، رذایل اخلاقی و مشغول به غیر خدا بودن آزاد کند و خانه دل را خانه پروردگار قرار دهد و در واقع خانه را به صاحبخانه سپرده است.

این مدرس دانشگاه تاکید کرد: اصل این است که تمام جایگاه دل متعلق به خداست و در واقع تمام منطقه دل از آن خداست و دل را می توان به جغرافیای حضرت حق تعبیر کرد که شیطان نباید در آن جایی داشته باشد و روزه چنین افرادی روزه صدیقین و مقربین است و نتیجه این عید مشاهده جمال لقای خداست.

وی افزود: همانگونه که وصال در دنیای مادی و مجازی لذت بخش است، وصال عبد به خدا لذتی خواهد داشت که با حواس مادی قابل درک نیست و افرادی مانند سردار شهید قاسم سلیمانی چنین لذت هایی را درک می کنند. چون او عارف دلسوخته ای بود که در سیر و سلوک عملی در هر جایی که می نشست، اقرار می گرفت که آیا از من راضی هستید و چنین افرادی دغدغه حضرت حق را دارند.

دلیر از ضرورت توجه به باطن عبادت سخن گفت و افزود: در تمام امور و علوم، یک ظاهر و یک باطن بلکه باطن ها داریم ولی ما همیشه به ظواهر پرداخته ایم و از باطن ها فاصله گرفتیم. لذا در حوزه اخلاق و معنویت مشکل داریم. اگر ما دغدغه ای برای رسیدن به وصال الهی و برای امام زمانی شدن نداریم، به دلیل آن است که به باطن و اسرار عبادت ها نپرداخته ایم. مثلا در ماه مبارک رمضان آیا توجه کرده ایم روزه ای که می گیریم همان روزه ای است که خدا از ما خواسته یا نمازی را می خوانیم که خدا خواسته است در حالی که اگر نماز ما یک نماز واقعی باشد تبدیل به معراج مومن می شود و انسان را به پرواز درمی آورد.

وی افزود: در همه مکتب های بشری وقتی یک عید ملی برپا می شود، برخی از زندانیان را آزاد می کنند و امیدوارم ما هم از زندان نفس، رذایل خلاقی، دنیازدگی و این که لذایذ معنوی را نمی چشیم، آزاد شویم که این آزادگی اوج لذت هر بنده ای است. باطن هر انسانی بهترین ملاک برای تشخیص قبولی طاعات و عبادات است و باید مواظب باطن خود باشیم. چون خدا هنرپیشه نمی خواهد بلکه بنده می خواهد. ما هزار و یک چهره داریم و ممکن است ظواهر گول زننده ای داشته باشیم در حالی که ملاک هر کسی باطن اوست.

این مدرس حوزه اضافه کرد: اگر در باطن خود خداترس هستیم، دغدغه های انسانی پیدا کرده ایم یا به دنبال اسبابی می گردیم که سبب وصال حق شود و به دنبال رضایت امام زمان (عج) هستیم باید بدانیم همه این مسائل به باطن انسان بستگی دارد و لذا نباید به ظواهر افراد قضاوت کرد.

جشنی برای تصمیم های خوب

برخی معتقدند که شیرینی عید فطر نشاطی به سالک می دهد که سرشار از تصمیم های خوب است. حجت الاسلام زارعی گلپایگانی گفت: عید سعید فطر را می توان جشن تصمیم‌های خوب دانست و شیرینی عید فطر به فکر و ذهن ما نورانیت و نشاطی می‌دهد تا سرشار از تصمیم‌های خوب شویم.

وی اضافه کرد: قرار ما این است با لذتی که از ماه مبارک رمضان بردیم، تلاش کنیم با پاکی و تقوا و دوست داشتن خدا و بندگان الهی زندگی کنیم و بر این اساس شیرینی عید فطر به فکر و ذهن ما نورانیت و نشاطی می دهد که سرشار از تصمیم های خوب می‌شویم و زیبایی عید فطر به این است که انسان رو به آینده از ذخیره های ماه رمضان استفاده می کند تا برای آینده تصمیم بگیرد.

زارعی افزود: موضوع آینده و تصمیم برای آینده در عید فطر بسیار قوی است. بعضی عیدها زیبا هستند و در آن حسی تجدید می شود که ظاهرا این عیدها محدود به یک افق کوتاه است ولی عید سعید فطر افق آینده را برای انسان جلوه گر و انسان را در افق آینده پر از تصمیم خوب می کند. به همین دلیل باید قدر عید فطر را بدانیم و سرشار از تصمیم های خوب باشیم. تصمیم برای این که از آنچه در ماه رمضان درک کردیم و آنچه به ما چشاندند و فهماندند، درس های لازم را برای تمام زندگی گرفته باشیم و انس و الفت ما با خدا روز افزون و مستمر باشد.

وی با اشاره به دعاها و اعمال روز عید فطر گفت: یکی از اعمال روز عید فطر غسل است که موجب نشاط انسان می شود و پرداخت زکات نیز شادی آفرینی خود را دارد. چون انسان با پرداخت فطره خود به افراد نیازمند و مشاهده شادی آنان، سرور معنوی به او دست می دهد.

رویشی دوباره در ادامه بهار معنوی

برخی نیز معتقدند عید فطر در واقع پایان بهار معنوی است که انسان می تواند در ادامه این بهار معنوی دوباره به فصل رویش برسد. حجت الاسلام علی ملانوری گفت: هر انسان مومنی باید برای عبادت های خود هدف داشته باشد و هدف از یک ماه روزه داری کسب تقواست ولی باید ببینیم آیا هدفی که از واجب شدن روزه در قرآن آمده را محقق می کنیم.

این کارشناس مذهبی با اشاره به آیه 183 سوره بقره گفت: خدا روزه را بر مسلمانان واجب کرد تا با تقوا شوند، از این رو همانگونه که علمای دینی تاکید دارند، نیت انسان در عبادات باید فقط برای اجرای حکم الهی و رضایت خدا باشد. تقوا یک صفت عام است که بر همه خصوصیات فردی و اجتماعی انسان تاثیر می گذارد و در واقع تقوا صفتی است که با جمع شدن شرایطی در انسان بوجود می آید. به عنوان نمونه انسان باتقوا کسی است که صداقت دارد، امانتدار است و با زبانش به دیگران گزندی نمی رساند و احکام الهی مانند نماز، حج و امر به معروف را رعایت می کند و در رعایت حقوق خانواده و مانند آن کوتاهی نمی کند. مواردی که به عنوان مثال بیان شد در واقع حداقل و کف تقواست که باید رعایت شود و این غایت اندیشی باعث نگاهی کلی به مسائل دینی می شود.

ملانوری افزود: از نظر دینی برای ارتباط و تقرب به خدا و انتقال احساسات عاشقانه خود به حضرت معبود و درخواست نیاز از خدا هیچ احتیاجی به مکان و زمان خاصی نیست، چون فطرت انسان به گونه ای است که می تواند به صورت مستقیم با خدا ارتباط برقرار کرده و سخن خود را بگوید.

وی با اشاره به آیه 35 سوره مائده گفت: خدا برای نزدیک تر شدن انسان به خودش سفارش کرده تا واسطه ای بیاورد و در آیات قرآن و روایات اهل بیت (ع) به مکان هایی خاص مانند کعبه، مساجد و حرم ائمه (ع) و همچنین به زمان هایی ویژه مانند حج، ماه مبارک رمضان و شب قدر نگاهی متفاوت و خاص شده است. در این مکان ها و زمان ها اسرار الهی گنجانده شده که یکی از این زمان ها ماه های رجب و شعبان و رمضان است که بهار الهی در آن قرار دارد و فصل نتیجه گیری از این ماه ها در واقع پایان ماه رمضان و عید فطر است. انسان در ادامه این بهار معنوی قرار دارد تا با سپری کردن فصل های دیگر دوباره به فصل رویش برسد که از سوی بزرگان اخلاق سفارش هایی برای این ایام مطرح شده است.

ملانوری از توصیه های بزرگان برای انجام دادن زیارت، حج، نماز و دعا در این ماه ها سخن گفت و با اشاره به اهمیت پایان ماه مبارک رمضان اظهار داشت: از پیامبر اعظم (ص) نقل شده که خدا در غروب هر روز ماه رمضان هزاران نفر را مورد بخشش قرار می دهد و در غروب آخر ماه رمضان به اندازه همه کسانی که در کل ماه آمرزیده شده اند، انسان ها را مورد رحمت خود قرار می دهد. برای قرار گرفتن در این دریای رحمت الهی کافی است که انسان زمینه و وسایل آمرزش را در خود فراهم کند که یکی از این زمینه ها عفو دیگران است و اگر یکدیگر را حلال کنیم و خطاهای همدیگر را نادیده بگیریم، خدا نیز به برکت یک ماه روزه داری، عبادت و شب زنده داری، بندگان خود را مورد رحمت قرار می دهد.

• عید سعید فطر
• اخلاق