فارین پالیسی: آمریکا با بدعهدی‌هایش دیگر گزینه جذابی برای ایرانیان نیست

فارین پالیسی می‌نویسد: ایران و ایالات‌متحده که زمانی متحد بودند، چند دهه است که روابط پرتنشی را دنبال کرده‌اند. انقلاب 1979 ایران چرخش قابل‌توجهی را در این روابط رقم زد. معترضان دانشجو با تسخیر سفارت آمریکا در تهران، بیش از 50 آمریکایی را به مدت 444 روز گروگان گرفتند. امروز، ساختمان قدیمی سفارتخانه تبدیل به موزه‌ای به نام لانه جاسوسی شده است که شکایات ایران از ایالات‌متحده را به تفصیل شرح می‌دهد. بازدیدکنندگان با نقاشی دیواری از مجسمه آزادی با چهره جمجمه و عبارت «مرگ بر ایالات متحده آمریکا» استقبال می‌شوند.

نگرش ضدآمریکایی منعکس‌شده در این موزه، از تاریخ سرچشمه می‌گیرد: ایالات‌متحده در برکناری نخست‌وزیر ایران در سال 1953 نقش ایفا کرد و راه را برای حکومت محمدرضا پهلوی هموار کرد. پهلوی در سال 1979 سرنگون شد. از زمان انقلاب ایران، تحریم‌ها تا حدی ارتباط کشور را با بازار‌های جهانی قطع کرده است. تهران و واشنگتن اخیرا از هم دورتر شده‌اند. ایران در پاسخ تحریم‌های غرب، به سمت اتحاد‌های غیرغربی که همکاری اقتصادی و دیپلماتیک را ارائه می‌دهند، حرکت کرده است.

از زمان حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر 2023 نیز تنش‌ها افزایش یافته است. ایران اسرائیل را به ارتکاب «نسل‌کشی در غزه» با حمایت ایالات‌متحده متهم کرده است، در حالی که تهران از حماس و حوثی‌های یمن حمایت می‌کند. پس از درگذشت ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در سانحه سقوط بالگرد، ایران انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری برگزار می‌کند. در همین حال، زمانی که رئیس جمهور جو بایدن و رئیس جمهور پیشین دونالد ترامپ برای رویارویی در ماه نوامبر آماده می‌شوند، ایالات‌متحده با آینده‌ای مبهم مواجه است. پیشرفت در پیشبرد روابط ایران و آمریکا در دوران بایدن که ایران را از اولویت خارج کرد و ابراهیم رئیسی که از صرف سرمایه سیاسی برای این موضوع خودداری کرد، دچار رکود شد. کارشناسان موافق هستند که تهران انگیزه کمی برای تعامل بیشتر با واشنگتن دارد، اما نتیجه انتخابات این کشور‌ها می‌تواند این پویایی را تغییر دهد.

ایران از سوی ایالات‌متحده ناامید شده است، از جمله زمانی که آمریکا از توافق هسته‌ای مورد مذاکره طولانی‌مدت دو کشور در سال 2018، تنها سه سال پس از امضای آن، با اعمال تحریم‌های جدید خارج شد. تریتا پارسی، یکی از بنیانگذاران و معاون اجرائی مؤسسه کوئینسی گفت: «ایالات‌متحده خود را در موقعیتی قرار داده که دیگر گزینه جذابی برای ایرانیان نیست. ایران تمایلی به تعامل ندارد، زیرا متقاعد نشده است که ایالات‌متحده قادر به کاهش مداوم تحریم‌هاست.»

تنش‌های نوسانی کشور‌ها اغلب به تصمیم‌گیرندگان آن‌ها بستگی دارد، اما سوءظن متقابل در دولت‌های ایران و ایالات‌متحده ریشه دار است. تهران، اغلب واشنگتن را به دنبال براندازی خود می‌داند - تصوری که چندان هم دور از ذهن نیست، با توجه به اینکه همسایگانش افغانستان و عراق در دهه 2000 تحت تغییر رژیم تحمیلی ایالات‌متحده قرار گرفتند. آزاده ضمیری‌راد، معاون پژوهشی آفریقا و خاورمیانه در مؤسسه آلمان برای امور امنیت و بین‌الملل، گفت: «مهم نیست چه کسی در کاخ‌سفید می‌نشیند، این چیزی است که اغلب از سیاستگذاران ایرانی می‌شنوید.» تلقی اینکه هر رئیس جمهوری از ایالات‌متحده به دنبال تغییر رژیم در ایران باشد، نه‌تن‌ها در میان رادیکال‌ها، بلکه در میان طیف‌های سیاسی مشترک است.

آمریکا در دوره باراک اوباما، توافق هسته‌ای 2015 را امضا کرد. در این توافق‌نامه، برنامه‌هایی به تفصیل آمده بود که از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری می‌کرد. در مقابل، ایالات‌متحده تا حدی این کشور را از تحریم‌های تضعیف‌کننده رها می‌کرد. تصمیم غافلگیرکننده ترامپ برای خروج از توافق در سال 2018، ایران را بر آن داشت تا بار دیگر توانایی‌های هسته‌ای خود را ارتقا دهد. پس از انتخاب بایدن، بیش از 150 نماینده دموکرات کنگره از او خواستند تا دوباره وارد این توافق شود. او این کار را نکرد و سرمایه سیاسی را برای یافتن روابط نزدیک‌تر با تهران صرف نکرد. وقتی نوبت به انتخابات آتی آمریکا می‌رسد، هیچ‌یک از نامزد‌های ریاست‌جمهوری، گزینه جذابی برای ایران نیستند.

صرف‌نظر از اینکه چه کسی جایگزین رئیسی در ایران می‌شود، به نظر نمی‌رسد هیچ‌کدام از چهره‌های سیاسی ایرانی حاضر به پذیرش ریسک سیاسی نزدیک شدن به آمریکا باشند. پارسی با توضیح اینکه سیاست‌های روحانی در ابتدا نتیجه داد و به مخالفانش ثابت کرد که اشتباه می‌کنند، گفت: شما در حال حاضر سیاستمداری مانند روحانی ندارید که حاضر باشد روی آن سرمایه‌گذاری کند. امروز سیاستمداران ایرانی نمی‌خواهند سرمایه زیادی برای روابط با آمریکا خرج کنند. در عوض، رهبران ایران به طور فزاینده‌ای بر ایجاد روابط با روسیه و چین تمرکز کرده‌اند. تجارت دوجانبه ایران با چین و روسیه رو به رشد است. تجارت نفت خام این کشور با چین اکنون روزانه 150میلیون دلار درآمد دارد. روسیه و ایران نیز به شرکای تجاری نزدیک و متحدان نظامی تبدیل شده‌اند. صندوق بین‌المللی پول رشد اقتصادی ایران را در سال گذشته 5.4‌درصد اعلام کرد.

در سال‌جاری، ایران به همراه چهار عضو جدید دیگر به گروه بریکس پیوست و گامی بیشتر در جهت غلبه بر تاثیر تحریم‌های آمریکا برداشت. این می‌تواند برخی از مشکلات اقتصادی را کاهش دهد و همچنین یک تهدید بالقوه برای آمریکاست.