فرصت‌های ترانزیت ریلی نهفته در خاک ایران
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران، ا ایران از طریق مرزهای خاکی یا آبی با پانزده کشور همسایه است که وجود این تعداد کشور، دسترسی به سواحل خزر و مرزهای آسیای میانه و قفقاز در شمال و دسترسی گسترده آن به سواحل راهبردی خلیج‌فارس، تنگه هرمز و سواحل مُکران در جنوب، باعث شده تا این کشور در نقشه ژئوپلیتیک جهانی برای ساماندهی به مبادلات چند هزار میلیارد دلاری منطقه و فرامنطقه، از موقعیتی بی نظیر نسبت به سایر کشورها برخوردار باشد. کارشناسان بر این باورند واقع شدن ایران در میانه کمربند اتصالی شرق به غرب به عنوان یکی از کوتاه ترین و ایمن ترین راه‌های دسترسی حمل‌ونقل و تجارت کالا بین دو قطب اقتصادی یعنی چین و اروپا در کنار تنوع کریدورهایی که از مسیرهای دریایی، جاده‌ای، ریلی و هوایی ایران عبور می‌کنند، موقعیت استراتژیک منحصر به فردی را ایجاد کرده تا ظرفیت ایران تنها به کریدور شمال - جنوب و سایر دسترسی‌های منطقه‌ای محدود نگردد. موقعیت ترانزیتی ایران، همواره به عنوان یکی از کوتاه ترین و ارزان ترین مسیرهای ترانزیتی در جهت‌های مختلف شناخته می‌شود و خطوط راه‌آهن ایران که با 15 هزار کیلومتر شبکه ریلی مسیرهای اصلی، فرعی و آنتن‌ها، اهمیت دوچندانی در این امر دارند. اتصال به کشور ترکمنستان از طریق دو مسیر پیوسته ریلی سرخس و اینچه برون، اتصال ریلی نوار شرقی کشور یعنی چابهار - سرخس، اتصال ریلی ایران به ترکیه از چند مسیر، اتصال مرزی با افغانستان و پاکستان، خط ریلی در دست احداث رشت - آستارا برای اتصال به آذربایجان، راه‌آهن برقی غیرفعال جلفا - نخجوان (دسترسی به قفقاز و دریای‌سیاه) و احداث خط جدید شلمچه به بصره، در حقیقت یک شبکه گسترده ترانزیت ریلی با کشورهای همسایه و در پی آن با سایر کشورها برای ایران فراهم کرده‌است.
اگر شبکه داخلی خطوط ریلی ایران به تکامل واقعی خود از طریق ایجاد، بهبود و توسعه زیرساخت‌های شبکه ریلی کشور برسد، موجب می شود تا کریدورهای عبوری از ایران به عنوان کریدورهای توسعه‌ای یا اقتصادی شناخته شده و موجب جریان انتقال وسیع ظرفیت تجارت منطقه در محدوده جغرافیایی ایران و رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور گردد. بر اساس بند 1- الف ماده 48 قانون برنامه هفتم توسعه کشور، سازمان برنامه و بودجه و وزارت راه و شهرسازی موظف به اجرای طرح‌های عظیم اقتصادی ملی، پیشران، روزآمد و مبتنی بر آینده‌نگری و تکمیل زنجیره ارزش و جهش اقتصادی هستند که موجب ایجاد و تکمیل کریدورهای ترانزیتی شود. در همین راستا در مسیر اجرای بندهای 10 و 11 سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه بر مبنای ماده 56 از فصل 12، احداث 3200 کیلومتر خط ریلی در این قانون تکلیف شده است که شامل هزار کیلومتر دوخطه کردن خطوط موجود و برقی کردن، 400 کیلومتر خطوط فرعی برای اتصال به مبادی بار و مراکز صنعتی و تجاری و احداث 1800 کیلومتر خط ریلی جدید است. تکمیل کریدورهای ترانزیتی ریلی کشور از جمله راه‌آهن چابهار - زاهدان، راه‌آهن کرمانشاه - خسروی، راه‌آهن رشت - آستارا، خط دوم بندرامام - تهران (درود - خرم‌آباد - اندیمشک)، راه‌آهن شیراز - بوشه و خط ریلی رشت - آستارا، تحول در حمل‌ونقل داخلی و بین‌المللی و توسعه اقتصادی کشور را به همراه خواهد داشت. مهدی باقری، کارشناس ترانزیت عنوان کرد که در کنار توسعه سخت‌افزاری خطوط ریلی، باید نگاه نرم‌افزاری به راه‌آهن داشته‌باشیم. در حال حاضر، دارایی راه‌آهن کشور 30 میلیارد دلار ارزش دارد که با همکاری بخش غیردولتی و رویکرد توسعه نرم‌افزاری، می‌توان درآمد ارزی سالانه برای کشور به همراه داشته‌باشد.
باقری تصریح کرد: به طور مثال راه‌آهن ترنس سیبری روسیه یا راه‌آهن قزاقستان (KTZ) که در مسیر کریدور شرق - غرب، قرار گرفته‌اند به عنوان یکی از سازمان‌ها یا شرکت‌های حائز اهمیت در اقتصاد و سیاست این کشورها تاثیر دارند به طوری که رئیس راه‌آهن آن‌ها، در زمان ریاست یا پس از آن مسئولیت معاون نخست‌وزیر یا نخست‌وزیری آن کشور را برعهده می‌گیرند. باقری در انتها افزود: ایران با داشتن موقعیت جغرافیایی ممتاز و شبکه ریلی در حال توسعه، می‌تواند به عنوان هاب ترانزیتی اوراسیا شناخته شود که با رفع چالش‌ها و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و توسعه رویکرد نرم‌افزاری و ارتقای بهره‌وری در حمل بار، کشور می‌تواند از فرصت‌های بی‌نظیر خود در عرصه ترانزیت بین‌المللی بهره‌برداری کند.