فرود موج برجام‌گرایان دولت رئیسی
سعید جلیلی، نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی روز دوشنبه 12 دی ماه در جمع استادان دانشگاه یزد سخنانی را علیه برجام بیان کرد و بار دیگر بر مواضع ضدبرجامی خود مهر تایید زد.
در این مراسم یک دانشجو با تقدیر از ابتکارعمل برجام گفت برجام ایران را از چاهی که احمدی نژاد کشور را در آن انداخت خارج کرد؛ چرا که با قرار گرفتن ایران ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل، کشور داشت به سمت جنگ می رفت. این دانشجو با بیان اینکه برجام دو هدف داشت اول اینکه کشور به سمت جنگ نرود و دوم دستاوردهای اقتصادی که با خروج ترامپ از این توافق، مورد دوم نیمه کاره ماند گفت:«اکنون که دولت و مجلس یکدست شده اند در حال تلاش برای همان دستاوردهای ظریف هستند چرا این گروه از برجام خارج نمی شوند.»
همچنین این دانشجو گفت در دوره احمدی نژاد ما ذیل بند 41 فصل هفتم منشور سازمان ملل رفتیم. صحبتی که واکنش سعید جلیلی، رئیس پیشین گروه مذاکره‌کننده هسته ای را در پی داشت. درواقع در زمان ریاست وی بر تیم هسته ای در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد ایران ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار گرفت و شاید به همین دلیل است که جلیلی هر جا صحبت از فصل هفتم می‌شود تلاش می‌کند بگوید که واقعیت به این صورت نبوده است. همچنانکه وی در سخنان روز دوشنبه گذشته اش تاکید کرد:«ما هیچ وقت ذیل فصل هفتم نبودیم؛ فصل هفت چند تا بند دارد و ما فقط ذیل بند 41 بودیم.»
وی افزود:«لذا این اشتباه است که بگوییم که ما ذیل بند 42 بودیم و از آن خارج شدیم و دستاورد موهوم بسازیم.» جلیلی در عین حال در واکنش به اینکه کشور در حال ورود به یک جنگ بود، توضیح داد: «نمی توانیم بگوییم آن زمان کشور در حال ورود به یک جنگ بود که جلوی آن را گرفتند. آن هم در شرایطی که آمریکا در عراق و افغانستان گرفتار شده بود.» نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی با متهم کردن تیم ظریف به ساختن یکسری اهداف موهوم و اشاره به اینکه به این اهداف دست پیدا نکردیم، ادامه داد:«آنها می گفتند هم باید چرخ سانتریفیوژ بچرخد هم چرخ اقتصاد، اما بعد گفتند ما می خواستیم جنگ نشود. چرا در آن هشت سال رشد اقتصادی منفی شد و از سال‌های 94 تا 97 چه جذب سرمایه گذاری صورت گرفت.»
وی افزود:«در سه سالی که برجام اجرا شد، جذب سرمایه گذاری نسبت به سال‌های 90،91 که اوج تحریم ها بود خیلی کمتر بود. خود دولت همان وقت این آمار را اعلام کرد.» جلیلی با اشاره به اینکه چرا وقتی یکی از طرفین برجامی زیر میز زد و از توافق خارج شد ایران به شورای امنیت شکایت نکرد، افزود: «زیرا در بند 37 برجام پذیرفته بودند اگر ایران شکایت کند چه درست باشد چه غلط، هر پنج قطعنامه علیه ایران بازمی گردد؛ دلیل این امر نیز این است که برجام خیلی بد نوشته شده بود.» این مقام پیشین در حوزه هسته ای ادامه داد:«می گویند اینها تصمیمات نظام است این چه معنا دارد. تصمیم نظام به این صورت بود که وقتی برجام طی شد، رهبری 9 شرط و مجلس و شورای عالی امنیت ملی هر کدام 10 شرط روی آن گذاشتند و با 29 شرط این برجام پذیرفته شد. ولی در نهایت طبق آنچه که رهبری گفتند این برجام شد خسارت محض.»
جلیلی تاکید کرد:«چرا؟ چون در همین روند دلار 3هزار تومانی شد 30هزار تومان.» وی همچنین با اشاره به اینکه اگر حافظه تاریخی مغشوش شود دچار هزینه های مضاعف می شویم، گفت:«همچنین اگر احساس شود که راه درست همین است در این شرایط باز همین خسارت ها و هزینه ها تکرار خواهد شد. در بحث فروش نفت، زمانی که آژانس 15 بار تایید کرد که ایران به تمام تعهداتش عمل کرده آمریکا گفت که فروش نفت ایران باید صفر شود.» جلیلی در ادامه این پرسش را مطرح کرد که اگر امروز فروش نفت ایران صفر نشده و بیش از یک میلیون بشکه نفت می فروشیم آیا از مسیر برجام است یا از یک مسیر دیگر؟ جلیلی در نهایت گفت که ما نباید دچار خطای تاریخی شویم.
چرا جلیلی قانع نمی‌شود؟
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت ایران در زمان امضای برجام و خروج ایران از فصل هفت منشور سازمان ملل دو سال پیش به همین مباحث جلیلی در مورد عدم حضور ایران ذیل فصل هفتم پاسخ داده بود. به گزارش پایگاه خبری انتخاب، ظریف در آن زمان گفت:«این اظهارات، از دروغ هم بدتر است، فاجعه ست؛ دوستان ما حالی‌شان نیست که بندهای 39 تا 51 در فصل هفت منشور سازمان ملل قرار دارد.» ظریف ادامه داد: «می دانید منظورشان چیست؛ منظورشان این است که ما تحت ماده 42 فصل 7 نیستیم؛ دوستان ما حالی‌شان نیست که فصل 7 منشور ملل از بند 39 تا 51 در آن قرار دارد.»
وزیرخارجه پیشین ایران تاکید کرد: «اگر تمام قطعنامه های فصل 7 را بخوانید آخرین جمله‌اش نوشته که در مواد 40، 41 و 42 ACting است، Acting under article... of chapter 7. سه مرحله است. قطعنامه 1969، 1666 تحت ماده 40 قرار دارد یعنی اقدامات موقتی، 39 هم در فصل 7 قرار دارد یعنی فقط تهدید صلح امنیت تصور کردن فصل 7. وقتی گفته می‌شود 40 یعنی شما تهدید صلح امنیت محرز است حالا شورای امنیت در برخورد با تهدید صلح و امنیت می‌گوید شما این اقدامات موقتی را بدون تاثیر انجام داده‌اید می‌رسد به ماده 41 شروع می‌کند به ضمانت اجرای اقتصادی. در ماده 42 به اقدام نظامی می رسد.»
همچنین رضا نصری، کارشناس مسائل روابط بین الملل در واکنش به اظهارات سعید جلیلی که گفته است «ما اصلا ذیل فصل هفت نبودیم که بخواهیم با برجام از آن بیرون بیاییم» نوشت: «در مقدمه همه قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران از سال 2006 تا 2010 با جوهر سیاه روی کاغذ سفید نوشته «تحت فصل هفتم» اقدام می‌شود. ماده 41 هم ماده ای از همین فصل است! شگفت انگیز است موضوعی به این بداهت، به این وضوح و به این آشکاری سال‌هاست در ایران محل انکار و مناقشه است.»
شایعه نامه به رهبری
سعید جلیلی پیش‌تر در اسفند سال 1400 نیز یک بار دیگر تلاش هایی با هدف ممانعت‌از مذاکرات برجامی انجام داده بود و در نامه ای به رهبری با اعلام مخالفت خود با مسیری که دولت اصولگرای فعلی در راستای برجام طی می‌کند، خواستار این شده است که ایران از برجام خارج شود و غنی سازی را تشدید کند. البته به گزارش روزنامه شرق در 12 اسفند ماه سال 1400 این محتوا را یک منبع آگاه فاش کرده است. در گزارش مذکور طبق گفته های یک منبع آگاه آمده بود که جلیلی پیش‌تر و قبل از ارسال این نامه، تماس های خود را با حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه، و علی باقری کنی، معاون سیاسی او و رئیس هیات مذاکره کننده ایران در مذاکرات احیای برجام در وین، داشته و در تلاش برای اقناع آنها ناکام مانده است. پس از این بوده است که جلیلی در این مرحله سراغ نامه به رهبری رفته است.
دو سناریو درباره رویکرد جلیلی
درواقع از این سخنان جلیلی می توان دریافت وی که در زمره مخالفان جدی برجام به شمار می‌رود زمانی که برجام در همین دولت در آستانه احیا بود یعنی اسفند 1400 به صورت علنی مخالفت خود را بروز نمی داد و در خفا خواستار پایان برجام می‌شد. اما به نظر می رسد چون امروز طرفداران احیای برجام مانند باقری و امیرعبداللهیان به دلیل شرایطی که با آن مواجه هستیم، دست پایین را دارند، افرادی چون جلیلی به راحتی لب به انتقاد گشوده و بار دیگر برجام و همه دستاوردهای آن را زیر سوال برده اند. سناریوی دیگری هم مطرح است مبنی بر اینکه جلیلی می خواهد در برابر عادی سازی برخی پرونده های سیاست خارجی چون برجام بایستد.
امروز بار دیگر تلاش های داخلی با هدف اقناع سازی مقامات عالی کشور برای اینکه باید پرونده های سیاست خارجی مانند پرونده هسته ای را عادی سازی کنیم، بسیار قوت گرفته است. زیرا اکنون کشور در شرایط پیچیده ای به سر می برد هم از نظر داخلی، هم بحث فروش پهپاد به روسیه باعث برخی پرونده سازی ها علیه ایران شد، هم اقتصاد کشور دچار چالش شده و هم وجهه ایران در عرصه بین الملل نسبت به یک سال گذشته آسیب دیده است. لذا با در نظر گرفتن این دلایل، عادی کردن پرونده های مهم سیاست خارجی و جلوگیری از تبدیل شدن آنها به یک بحران یا چالش جدی امروز در دستور کار برخی مقامات قرار گرفته است. از این رو شاید سعید جلیلی که مخالف جدی برجام است احساس کرده که باید در مقابل این جریان بایستد و مانع از تحقق این سناریو شود.
هر چند به نظر می رسد سناریوی محتمل تر همان گزینه نخست است و چون به دلیل شرایط گفته شده، مذاکرات احیای برجام نیز در بن بست قرار گرفته و افرادی چون علی باقری و حسین امیرعبداللهیان که خواهان احیای برجام بودند، امروز دست پایین تر را دارند، افرادی چون جلیلی فرصت را مغتنم شمرده و تمام تلاش خود را با هدف اینکه بتوانند همین کورسوی امید را برای احیای مذاکرات از بین ببرند، به کار گرفته اند.
--> اخبار مرتبط