فرونشست جدی زمین در همدان

امروزه فرونشست زمین یکی از مهمترین چالش‌های جهانی است و نمونه‌هایی از این پدیده در جای جای کشور ما نیز دیده می‌شود. فرونشست زمین آسیب‌های جبران ناپذیری دارد که مهمترین آن تهدید زندگی نسل‌های آینده است.

به گزارش ایسنا، فشار زیاد به منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی، عدم بهره برداری بهینه از منابع آبی، تخلیه منابع زیرزمینی از جمله عوامل فرونشست است که طی دهه‌های اخیر در کشور دیده می‌شود و خشکسالی را نیز به دنبال داشته است. بنابراین مدیریت نادرست منابع آبی ضربه عمیق و کاری را به پیکر زمین زده و رمق را از این پیکر نیمه جان گرفته است.

برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی، دشت کشور را با بحرانی جدی مواجه کرده و برخی از دشت‌ها را با فرونشست و فروچاله مواجه کرده است. به گفته رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی این وضعیت برای همه‌ی استان‌های کشور به جز گیلان و مازندران در حال وقوع است و این دو استان نیز در آینده نزدیک با آن مواجه خواهند شد.

همدان نیز از این بحران مستثنا نیست و برخی از نقاط استان مانند دشت کبودراهنگ و فامنین را به طور جدی تهدید می‌کند. بنابراین اگر این موضوع جدی گرفته نشود در آینده نزدیک باید منتظر تبعات خطرناک آن در استان باشیم.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان اینکه در حال حاضر دنیا با سه چالش بزرگ دست و پنجه نرم می‌کند که کمربندی‌های خشک و نیمه خشک شرایط ویژه‌تری دارند، گفت: اولین چالش تغییر آب و هواست که به دلیل مصرف انرژی زیاد و برگردان سوخت‌های فسیلی است.

اسفندیار خزایی ادامه داد: این تغییر دو موضوع را به دنبال دارد که یکی کاهش بارش در مناطق خشک و نیمه خشک است که در مناطق مرطوب و غیر مرطوب سیل‌آسا شده است، موضوع دوم پراکنش بد است به این صورت که شدت بالای بارش در زمان کوتاهی صورت می‌گیرد.

وی اضافه کرد: مسئله بعدی بارش‌های به صورت برف و یخبندان است که در حال حاضر نداریم و باعث شده است ذخیره آبی که به صورت برف بود و به مرور در ابعاد زمین قرار می‌گرفت کاهش پیدا کرده و مشکلاتی برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی داشته باشیم.

خزایی با اشاره به اینکه سه درصد از آب‌های شیرین دنیا قابل شرب است، تصریح کرد: در این رابطه کشاورزی مدیریت دقیق‌تری را نسبت به گذشته می‌طلبد و باید به مصرف بهینه، مدیریت منطقی و بهره برداری درست توجه شود تا در نتیجه گونه‌های گیاهی استراتژیک داشته باشیم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در ادامه به بیابانی شدن اشاره کرد و گفت: در رابطه با بیابانی شدن بارش کمتر از حد استاندار را نداشتیم بلکه این پدیده به دلیل بهره برداری بی رویه به وجود آمده است و در قسمت‌هایی از استان همدان نیز خاک به سمت شوری رفته و زمینه برای تشکیل بیابان مهیا شده است که باید مدیریت شود.

خزایی مطرح کرد: سازمان جهاد کشاورزی باید به سمت کشاورزی حفاظتی پیش برود و مردم نیز باید درک داشته باشند که منابع مهمی مانند آب را باید برای آینده نگه دارند، علاوه بر این بهره برداری بی رویه، چرای دام بیش از اندازه، چرای زودرس از تنوع گونه‌ای می‌کاهد و زمینه را برای وجود گسترش گونه‌های مهاجم مهیا می‌کند و وقتی که سطح خاک عاری از رطوبت شد زمینه را برای تشکیل بیابان مهیا می‌کند و نتیجه این اتفاقات تخریب سرزمین خواهد بود.

وی همچنین با بیان اینکه در ایران کانون ریزگرد نداریم اما اگر پوشش گیاهی را از بین ببریم این شرایط مهیا خواهد شد، عنوان کرد: فروچاله در نتیجه جمع همه این موضوعات به وجود می‌آید، از طرف دیگر بهره برداری آب از سطوح متخلخل زیرین که جای ذخیره آب است باعث می‌شود خسارت‌های جبران ناپذیری متحمل شویم.

به گفته خزایی استان همدان این خصوصیت را دارد که هیچ آبی از هیچ استانی وارد آن نمی‌شود بنابراین آب در این استان باید بیشتر مدیریت شود. همچنین باید پایش علمی صورت بگیرد و سیاست‌هایی اتخاذ شود که به عنوان مثال کشت‌های گلخانه‌ای می‌تواند یکی از موارد تاثیرگذار باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با اشاره به اینکه در منابع طبیعی نیز نباید بهره برداری بی رویه داشته باشیم، اظهار کرد: در مبحث فرونشست باید مواردی مانند مصرف بهینه آب، ارتقا بهره‌وری خاک در بخش کشاورزی، استفاده از طرح‌های آبیاری نوین، جلوگیری از تلفات آب و احیا قنات‌ها را مد نظر قرار دهیم.

جایگزینی کشت سیب‌زمینی و چغندر

رئیس مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز در ادامه با اشاره به اینکه در سال جاری فرو نشستی گزارش نشده، بیان کرد: در سنوات گذشته گزارش‌هایی در دشت کبودراهنگ داشتیم.

احد ظفری ادامه داد: در سازمان جهاد کشاورزی راهکارهایی در رابطه با استفاده از گیاهان کم آب بر و توسعه آنها و جایگزین کردن محصولات پر آب مثل سیب زمینی و چغندر قند را در دستور کار قرار دادیم، علاوه بر این کشت محصولاتی مانند کلزا، زعفران، موسیر و گشنیز به دلیل میزان آب مصرفی پایین مورد توجه قرار دارد.

وی با بیان اینکه همچنین کشت‌های نشائی که زودتر به رشد زایشی برسد می‌تواند در مدیریت بهینه آب موثر باشد، اضافه کرد: سامانه‌های آبیاری نوین در دستور کار جهاد کشاورزی است و هر ساله حدود 160 هکتار به سیستم نوین مجهز می‌شوند، توسعه گلخانه‌ها نیز می‌تواند راندمان را تا 95 درصد افزایش دهد.

ظفری با اشاره به اینکه احداث گلخانه‌ها در اولویت این سازمان قرار دارد و تسهیلات خوبی نیز به آنها تعلق می‌گیرد، گفت: اگر در مصرف خاک و سفره‌های آب‌های زیرزمینی استفاده بهینه نداشته باشیم و از طرفی به دلیل میزان نزولات آسمانی فرونشست زمین پدید می‌آید.

رئیس مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی استان همدان اضافه کرد: در رابطه با خاک‌ها باید نفوذ پذیری را افزایش دهیم چرا که هر چه نفوذ پذیری خاک بیشتر شود خاک اصلاح می‌شود، استفاده بهینه از آب نیز یکی از مهمترین اقدامات است و کشاورزان باید برای انجام روش‌های نوین آبیاری اقدام کنند و در این رابطه جهاد کشاورزی تا 85 درصد تسهیلات بلاعوض در اختیار آنها قرار می‌دهد.

به گفته وی اگر می‌خواهیم کشاورزی پایداری داشته باشیم باید نسبت به تغییر سیستم‌های نوین آبیاری مساعدت داشته باشیم و کشاورزان نیز برای توسعه کشت‌های کم آب بر اقدام کنند.