فولادی‌ها در پیچ‌وخم حفظ بازارهای صادراتی

کاهش صادرات برای صنعت فولاد در حالی رقم خورده است که کشورهای همسایه در تلاش برای افزایش تولید و توسعه بازارهای صادراتی خود هستند. این موضوع می‌تواند تهدیدی جدی برای صنعت فولاد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع کشور در بحث ارزآوری باشد. طبق آمار، در سالی که گذشت نسبت به سال 1400، میزان صادرات فولاد ایران افت قابل‌توجهی را تجربه کرد و درمجموع قریب به 14 میلیون و 640 هزار تن انواع اقلام فولادی (شمش، محصولات و مقاطع فولادی و آهن اسفنجی) صادر شد که نسبت به میزان صادرات صورت گرفته در مدت مشابه سال 1400، افت 4 تا 18 رصدی را تجربه کرد.

به گزارش صمت، بر اساس آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در سالی که گذشت میزان صادرات کل مقاطع طویل فولادی و شمش فولاد کمترین میزان افت و صادرات آهن اسفنجی بیشترین میزان کاهش صادرات را نسبت به آمار صادراتی در سال 1400 ثبت کرده است. در سال 1401 درمجموع دو میلیون و 731 هزار تن کل مقاطع طویل فولادی صادر شد، که نسبت به 2 میلیون و 841 هزار تن صادراتی در سال 1400 افت 4 درصدی داشت، 136 هزار تن تیرآهن، 2 میلیون و 421 هزار تن میلگرد و 174 هزار تن نبشی، ناودانی و سایر مقاطع سهم صادراتی داشتند که به ترتیب تیرآهن 6 درصد، میلگرد و نبشی، ناودانی و... هریک کاهش 3 درصدی را نسبت به میزان صادرشده آنها در یک‌ساله 1400، تجربه کردند.

صادرات بیلت، بلوم و ورقهای گرم بیشتر شد

میزان صادرات شمش فولاد (فولاد میانی) نیز در یک‌ساله 1401 نسبت به سال پیش از آن، چهار درصد کاهش صادرات داشت و از 7 میلیون و 678 هزار تن صادرشده در سال 1400 به 7 میلیون و 372 هزار تن در مدت مشابه سال 1401 رسید که به جزییات، صادرات اسلب با افت 21 درصدی از 2 میلیون و 581 هزار تن به 2 میلیون و 48 هزار تن رسید. اما صادرات بیلت و بلوم تنها قلم فولادی بود که صادرات افزایشی را ثبت کرد و درحالی‌که در یک‌ساله 1400، صادراتی معادل 5 میلیون و 97 هزار تن داشت، در یک‌ساله 1401، میزان صادرات آن به 5 میلیون و 324 هزار تن رسید که رشد 4 درصدی را نشان می‌دهد. طبق آمار، صادرات محصولات فولادی از سه میلیون و 406 هزار تن در سال 1400 به سه میلیون و 199 تن درمجموع یک‌ساله 1401 رسید و افت صادرات 6 درصدی را ثبت کرد. پس از محصولات فولادی، در جزییات 468 هزار تن کل مقاطع تخت فولادی صادرشده، 357 هزار تن سهم ورق‌های گرم، 21 هزار تن سهم ورق‌های سرد و 83 هزار تن سهم ورق‌های پوشش‌دار بوده است که درمجموع نسبت به 565 هزار تن صادراتی در سال 1400 کاهش 17 درصدی صادرات برای این مقاطع دیده می‌شود. صادرات ورق‌های سرد نسبت به 433 هزار تن صادرشده در سال 1400، قریب به 18 درصد و صادرات ورق‌های پوشش‌دار نسبت به 115 هزار تن صادراتی 2 درصد کاهش داشته‌اند اما صادرات ورق‌های گرم، درحالی‌که در یک‌ساله 1400 حدود 17 هزار تن ثبت‌شده در سال 1401 به 21 هزار تن رسیده و 24 درصد افزایش داشت.

واردات و صادرات آهن اسفنجی

درنهایت علاوه بااینکه واردات آهن اسفنجی چند سالی است که به صفر رسیده است، صادرات آن نیز بیشترین کاهش را، معادل 18 درصد، ثبت کرد و از یک‌میلیون و 55 هزار تن درمجموع سال 1400 به 864 هزار تن در سال 1401 رسید؛ این در حالی است که پیش‌ازاین (طی یکی - دو سال اخیر) صادرات آهن اسفنجی بیشترین درصد افزایش صادرات را با میزان بالا به خود اختصاص داده بود. هرچند آمارهای منتشرشده حاکی از کاهش در صادرات است، اما این کاهش چندان هم دور از تصور نبود. فقط کافی است نگاهی به یک سال گذشته تولیدکنندگان فولاد داشته باشیم و وضعیت زنجیره ارزش فولاد را بررسی کنیم. کمبود در حوزه زیرساخت‌ها اصلی‌ترین دلیل برای کاهش صادرات است که می‌تواند امسال هم، حداقل در حوزه گاز، جدی‌تر از سال گذشته باشد. عدم سرمایه‌گذاری در حوزه گاز و برق به‌موازات توسعه زنجیره ارزش فولاد، باعث شد تا واحدهای آهن اسفنجی و فولادسازی با بیشترین فشار ممکن مواجه شوند، هرچند وزارت صنعت، معدن و تجارت در این میان با اجرای برنامه سهمیه‌بندی سعی کرد تا از میزان فشار موجود کم کند و خطوط تولیدی را فعال نگه دارد.

پاشنه آشیلی به نام گاز و برق

این در حالی است که افت فشار گاز می‌تواند تولید برق را هم تحت تاثیر قرار دهد. درنتیجه در حوزه زیرساخت‌های انرژی، صنعت فولاد با چالش‌های جدی مواجه است که نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت و بر اساس شرایط موجود، این چالش‌ها امسال برای حوزه گاز می‌تواند سخت‌تر از قبل باشد. اما در کنار این موضوع برخی تصمیم‌گیری‌ها هم موقعیت‌های صادراتی را تحت تاثیر قرار داد و بخشی از سهم بازار را در اختیار رقبا گذاشت. البته بر اساس این آمار، میزان صادرات ورق‌های گرم با افزایش 24 درصدی همراه بوده که بدون شک ارزش‌افزوده بیشتری را برای کشور و صنعت فولاد به همراه آورد.

به هر میزان زنجیره ارزش فولاد به محصول نهایی نزدیک‌تر شود، ارزآوری بیشتری برای کشور به همراه دارد و شاید تمرکز بر این حلقه‌ها برای صادرات بیشتر بهتر باشد. اما مسئله مهم آن است که باید شرایط برای تولید بیشتر فراهم شود تا بتوانیم با افزایش تولید سهم بازار صادراتی را افزایش دهیم. از سویی دیگر باید دولت تسهیلاتی برای افزایش صادرات ایجاد کند تا تولیدکننده برای حضور در این بازار ترغیب شود.

کاهش صادرات قابل پیشبینی بود

بهادر احرامیان عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو با صمت با اشاره به آمارهای صادراتی اظهار کرد: با توجه به شرایطی که سال قبل شاهد بودیم انتظار می‌رفت که میزان صادرات کاهش پیدا کند.

وی ادامه داد: در حالی سهم صادرات ایران در محصولات فولادی کاهش پیداکرده است که کشورهای همسایه با برنامه‌ریزی دقیق و کارشناسی، به دنبال افزایش تولید هستند. درواقع این کشورهای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی بهتری نسبت به ایران دارند و با افزایش میزان تولیدات خود می‌توانند سهم بیشتری از بازار را در اختیار بگیرند. اما همان‌طور که اشاره شد در این میان میزان صادرات ورق گرم با افزایش همراه شده است که احرامیان با اشاره به این رشد، تصریح کرد: پیش از آنکه روی رشد 24 درصدی ورق گرم تمرکز شود باید میزان تناژ تولیدشده آن را موردتوجه قرار داد. درواقع در زمان موردبحث، تناژ تولیدی این محصول کم بود. بنابراین نباید تنها درصد رشد برای ما مهم باشد و باید به موارد دیگر نیز توجه کرد.

وی همچنین با اشاره به گذشت نزدیک دو ماه از سال جاری و ورود به ماه سوم، اظهار کرد: با توجه به شرایط فعلی نمی‌توان انتظار داشت امسال وضعیت خوبی برای صادرات رقم بخورد.

سخن پایانی

شرایط حاکم بر زنجیره ارزش فولاد و تصمیمات ناگهانی که هر از چندی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اتخاذ می‌شود، باعث شده تا تولیدکنندگان فولاد چشم‌انداز بلندمدتی از وضعیت بازارهای صادراتی نداشته باشند. این اتفاق ضربه سنگینی به فرصت‌های صادراتی فولاد وارد می‌کند. این در حالی است که در 1404 باید تولید فولاد به 55 میلیون تن برسد و بخشی از این تولید راهی بازارهای صادراتی شود، اما بی‌تدبیری در برنامه‌ریزی‌ها باعث شده تا فرصت‌ها به رقبا واگذار شود و کشوری مانند ترکیه سهم اصلی را در بازار عراق از آن خود کند. ایجاد دوباره چنین فرصت‌هایی برای صنعت فولاد هزینه دارد پس نمی‌توان به‌راحتی از کنار آن گذشت زیرا جبران آن سخت خواهد بود. شاید همین موضوع باعث شود تا حفظ حضور در بازارهای صادراتی اقدامی سخت اما مهم برای هر صنعتی باشد. باید دید دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت که حالا در پیچ‌وخم تفکیک هم قرار گرفته‌اند، برای باقی‌مانده سال چه تصمیمی خواهند گرفت./ روزنامه صمت