فیلم سینمایی در نماز جمعه / 5 نکته درباره مصلای تهران

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - ستاد نماز جمعه تهران در اقدامی بی‌سابقه طی 42 سال گذشته، یک فیلم سینمایی را برای نمازگزاران و به صورت اختصاصی در مصلای امام خمینی تهران به نمایش می‌گذارد.

در اطلاعیه ستاد آمده این اکران، اختصاصی و با حضور خانواده‌های آنان خواهد بود و بعد از اقامه نماز انجام می‌شود و امکان «مهد» نیز برای فرزندان فراهم است. درباره این اقدام، نکاتی را می‌توان یادآور شد:

1. این کار را می توان ابتکاری برای افزایش شمار نمازگزاران با توجه به روند کاهشی و وقفه طولانی به خاطر شیوع کرونا دانست تا در سرمای آذرماه تهران، خانواده‌ها فرزندان را نیز همراه بیاورند و هم نماز بخوانند و هم فیلم تماشا کنند.

نمایش فیلم در مساجد در دهه اول جمهوری اسلامی نیز سابقه داشته و فضای انقلابی در آن سال‌ها در پی ان بود که پوسته محافظه‌کارانه را بشکافد و طرحی نودراندازد. به مرور اما مساجد به کارکردهای اصلی خود بازگشت هر چند بسیج، پایگاه خود را حفظ کرد اما اقداماتی مانند نمایش فیلم یا دایر کردن فروشگاه ارزاق به اقتضای شرایط سال‌های جنگ، استمرار نیافت.

اقدام اخیر در مصلای تهران را می‌توان در چارچوب حال و هوای فضای انقلابی که با تشکیل مجلس انقلابی و دولت آقای رییسی در تبلیغات رسمی شکل گرفته نیز ارزیابی کرد و با روحیات آقای حاج علی‌اکبری با سابقه مسؤولیت سازمان جوانان در دولت احمدی‌نژاد نیز مرتبط دانست.

2. مصلای تهران در حال و هوای نمازهای جمعه پرجمعیت سال های اول انقلاب با ظرفیت بالا ساخته شده و پر نشدن آن یکی از دلایلی است که جز در هفته‌های سرد نماز جمعه همچنان در دانشگاه تهران برپا می‌شود. هر چند فضای داخل را با جداکننده هایی می توان کم یا زیاد کرد اما شکوه مصلا بیش از معماری به شمار شرکت‌کنندگان و جمعیت است.

تدابیری از این دست برای جذب شرکت کنندگان شاید در برخی هفته‌ها مؤثر افتد و با توجه به سوژه فیلم که درباره زندگی و فداکاری‌های‌های فرمانده شهید نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است، مناسبت و توجیه داشته باشد اما روشن است که هر هفته قابل تکرار نیست مگر آن که آقای حاج علی‌اکبری بنا داشته باشد در نمازجمعه روز قدس فیلم «بازمانده» مرحوم سیف‌الله داد را به نمایش بگذارد و در آخرین نماز جمعه خرداد ماه فیلم «چ» حاتمی‌کیا را هر چند‌ان فیلم‌ها از تلویزیون نمایش داده شده و جاذبه فیلم در حال اکران را ندارند. 3. سال 58 و از شهر 4 میلیونی تهران دو میلیون نفر در نماز جمعه آقای طالقانی شرکت می‌کرد. عجیب هم نبود. چون در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی نیز دو میلیون نفر به آقای طالقانی رأی داده بودند.

امامان جمعه موقت کنونی اما پایگاه اجتماعی فراوان ندارند و به جز شخص رهبری که همچنان امام جمعه تهران‌اند و نمازجمعه‌های مرحوم هاشمی رفسنجانی آن حال و هوا تکرار نمی شود. اگر غرض جذب مخاطب باشد شاید بهره گیری از امامان جمعه متناسب با این دوران که به لحاظ سیاسی تریبون اقلیت نباشند راهکار مؤثرتری باشد یا دست کم این‌که جاذبه های آن برای نیروهای مذهبی افزایش یاید وگرنه نمایش فیلم تنها به لحاظ کمی تأثیرگذار است.

4. اقداماتی از این دست نشان می‌دهد نواصول‌گرایی ایرانی به مظاهر مدرن و جاذبه تصویر توجه دارد و از این منظر با محافظه‌کاری سنتی که با عکس و تصویر میانه‌ای ندارد متمایز است.

حال آن‌که همه ما پیرامون خود کسانی را می‌شناسیم که علاقه‌ای به تصویر ندارند و در قاب عکس قرار نمی‌گیرند. فیلم سینمایی یک فناوری مدرن است و مدرنیسم و مدرنیته هر قدر هم در خدمت سنت و تبلیغات سیاسی به کار گرفته شود الزامات خود را تحمیل خواهد کرد و از این منظر از اقدام ستاد نماز جمعه تهران می‌توان استقبال کرد.

5. دست آخر این که مصلای تهران قابلیت های بسیار دارد اما بخش مهمی از ظرفیت آن بلااستفاده مانده است. برگزاری نمایشگاه کتاب یا قرآن یا برخی نمایشگاه های دیگر و نماز جمعه در روزهای سرد اقداماتی برای استفاده از این ظرفیت است اما کافی نیست.

اگر ستاد نماز جمعه یا مدیریت مصلای تهران مجال عبور از فضای مصلا را برای رهگذران فراهم آورد تا جدای مسافران مترو دیگران نیز بتوانند از امکانات عمومی آن استفاده کنند پیوند و آشنایی مردم با این مجموعه افزایش می‌یابد.