قرارداد مهم در هیاهوی انتخابات | ایران و روسیه توافق کردند؟

ایران، درحالی قرار است از روسیه گاز وارد کند، که خود دارنده بزرگ ترین ذخایر گاز و دومین تولید کننده این سوخت در جهان است.

در حالی که افکار عمومی در ایران متوجه رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم است، دولت مستقر قرارداد تازه‌ای را با روس‌ها به امضا رساند که برمبنای آن روسیه صادرکننده گاز به ایران می‌شود؛ قراردادی که در هیاهوی خبری گم شده است.

هرچند دولت سیزدهم از ابتدای کار تلاش کرد روابط تنگاتنگی را با روسیه داشته باشد، اما حمله روسیه به اوکراین هم مزید بر علت شد تا روس‌ها ایران را به عنوان شریک استراتژیک دست‌کم برای انرژی قرار دهند. روس‌ها همزمان با ترکیه هم قراردادهای مشابهی برای انتقال گاز و هاب گازی شدن این کشور بستند، اما آنچه از ماحصل این مذاکره‌ها و قراردادها با ایران به مرحله اجرا رسیده است، بیشتر جنبه ترانزیت از خاک ایران دارد تا سرمایه‌گذاری یا حتی هاب گازی شدن ایران.

تیرماه دوسال پیش که ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه به ایران سفر کرد، تفاهمنامه‌ای به میزان 40‌میلیارد دلار بین ایران و شرکت گازپروم روسیه امضا شد تا برمبنای آن این شرکت در ایران سرمایه‌گذاری کند. هرچند مقامات وزارت نفت عنوان می‌کنند که بخشی از این سرمایه‌گذاری انجام شده است، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که دست‌کم برای آن 40‌میلیارد دلار مورد توافق، یعنی توسعه میدان‌های گازی کیش و پارس‌شمالی، فشارافزایی میدان پارس‌جنوبی، توسعه 6میدان نفتی، سوآپ گاز و فرآورده، تکمیل طرح‌های ال‌ان‌جی، احداث خطوط لوله صادرات گاز و دیگر همکاری‌های علمی و فناورانه اقدامات جدی صورت نگرفته است.

پس از حمله روسیه به اوکراین و تحت تحریم قرار گرفتن این کشور از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا، صادرات انرژی این کشور تحت تاثیر قرار گرفت. روسیه نفت خود را به جای غرب راهی چین و هند و کشورهای آسیای جنوب‌شرقی کرد و گاز را هم در قالب ال‌ان‌جی تاکنون فروخته است. با این حال برای کشوری که اولین دارنده ذخایر گازی دنیاست، قطع شدن خط لوله انتقال گاز این کشور به اروپا سنگین تمام شده است. به همین دلیل از زمان تحریم‌های غرب در حال یافتن راه‌های جایگزین برای صادرت گاز خود است.

قرارداد با ترکیه برای‌ هاب گازی‌شدن این کشور از یک‌سو و تلاش برای انتقال گاز خود به چین از طریق خط لوله، اقداماتی بوده که روسیه برای تغییر مسیر صادرات انرژی خود در این دوسال درپیش گرفته است.

ایران از قدیم‌الایام برای روس‌ها به دلیل دستیابی به آب‌های آزاد از طریق خلیج‌فارس و دریای عمان هدف بوده است. در جریان قطع ارتباطات روسیه از سمت اروپا، مسیر ایران بهترین مسیر برای ترانزیت انرژی این کشور بوده است. البته کریدورشمال به جنوب ایران نیازمند سرمایه‌گذاری است؛ موضوعی که روس‌ها را بعد از سبک و سنگین کردن، به این نتیجه رسانده که روی گزینه ایران برای صادرات انرژی حساب بیشتری باز کنند.

درست دوروز قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم، نماینده ویژه رییس‌جمهور روسیه راهی ایران شد تا از آخرین فرصت‌های قانونی دولت سیزدهم نهایت استفاده را ببرد. الکس میلر در جریان این سفر قرارداد تازه‌ای را برای انتقال گاز روسیه از مسیر ایران بست؛ قراردادی که مشخص نیست حجم انتقال گاز از طریق روسیه به ایران چقدر است و از چه زمانی قرار است آغاز شود.

محمد مخبر سرپرست ریاست‌جمهوری در دیدار با الکس میلر، نماینده ویژه رییس‌جمهور فدراسیون روسیه و رییس شرکت گازپروم، تفاهمنامه صدور گاز روسیه به ایران را به امضا رساند و اعلام کرد که قرار است هرچه سریع‌تر کریدور شمال - جنوب و خط ریلی رشت - بندرعباس برای اتصال کشورهای منطقه به این کریدور تکمیل شود.

مخبر با تاکید براینکه رییس‌جمهور فقید بر اجرای این پروژه تاکید داشته، گفت: عزم و اراده راسخ تهران - مسکو در راستای ارتقای سطح روابط پیام جدی برای دنیا دارد و میسر همکاری گازی آغازشده بین دوکشور به تفاهمنامه‌ها و قراردادهای بزرگ‌تر منجر خواهد شد.

جواد اوجی وزیر نفت هم بدون آنکه به جزئیات این قرارداد اشاره کند، تنها به این اطلاعات بسنده کرد:«ایران با زیرساخت‌ها و خطوط انتقال گاز سراسری که دارد کاملا آماده دریافت این میزان گاز خواهد بود. در مدت کوتاه این آمادگی وجود دارد که این تفاهمنامه تبدیل به قرارداد شود و یک اتفاق بزرگ هم برای ایران و هم برای دولتمران روسیه رقم بخورد.»

او گفت: گام نخست بزرگ و خوب همکاری با کشور روسیه، توسعه میدان‌های نفتی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های روسی بود و اکنون به‌منظور توسعه هفت میدان نفتی کشور، در دولت سیزدهم با استفاده از ظرفیت این شرکت‌ها، قرارداد بسته و عملیاتی شده است؛ اکنون نیز در قالب این قراردادها، روزانه 230تا 250‌هزار بشکه از 3‌میلیون و 600‌هزار بشکه نفت تولیدی ایران، از محل عملیاتی شدن این قراردادهای میدان‌های جدید با شرکت‌های روسی بوده است.

به گفته اوجی، با توجه به زیرساخت‌های کشور در صنعت گاز که 40‌هزار کیلومتر خطوط انتقال شبکه سراسری گاز، بیش از 400‌هزار کیلومتر شبکه توزیع شهری و روستایی و 92ایستگاه تقویت فشار در کشور در اختیار داریم، با توجه به جغرافیای ایران، می‌توانیم شاهد ترانزیت گازی ایران باشیم و افزون بر روسیه، کشورهای همسایه نیز از این قرارداد منتفع خواهند شد.اوجی تاکید کرد: با عملیاتی شدن این قرارداد، افزون بر افزایش سهم تجارت گازی ایران، جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان قطب گازی در دنیا و منطقه شناخته خواهد شد و منافع اقتصادی بزرگ برای دوکشور، در بحث ناترازی، توسعه صنایع و افزایش صادرات به کشورهای همسایه و جهش اقتصادی نیز تاثیرگذار خواهد بود.

ایران در شرایطی قرار است از روسیه گاز وارد کند، که خود دومین کشور بعد از روسیه در ذخایر گازی است، اما فقر سرمایه‌گذاری و کندی در توسعه میادین گازی باعث شده سه‌زمستان متوالی ایران با ناترازی گاز مواجه شود و این شرایط برای سال‌های بعد هم قابل پیش‌بینی است.

هرچند دولت سیزدهم تلاش کرد تا از طریق واردات گاز از ترکمنستان در فصل پیک تقاضا و همزمان قطع گاز صنایع و نیروگاه‌ها، ناترازی را مدیریت کند، اما ترکمنستان گاز چندانی به ایران صادر نکرد و مثل قبل دست مقامات دولت سیزدهم را در پوست گردو گذاشت.