لرستان زیستگاهی مناسب برای پلنگ ایرانی

به گزارش ایرنا، استان چهار فصل لرستان با وسعت یک وهفت دهم درصد مساحت کشور دارای تنوع زیستی بسیار بالایی است به طوریکه 25 درصد تنوع زیستی کشور شامل 368 گونه جانوری و یک هزار و 700 گونه گیاهی در این استان شناسایی شده است.

150 گونه اندمیک گیاهی در لرستان شناسایی شده که از این تعداد پنج گونه جانوری شامل وزغ لرستانی، سمندر لرستانی و سه گونه ماهی کور غار به عنوان گونه های جانوری اندمیک در ثبت جهانی شده است.

کل (پازن کوهی)، بز، خوک وحشی، پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای، کفتار، گرگ، روباه معمولی، خرگوش، تشی، گربه وحشی، دلیجه، کلاغ نوک سرخ، کرکس، سارگپه پا بلند، عقاب طلایی، شاهین، بالابان، کبوتر چاهی، انواع سهره‌ها، شاه بوف، کبک، تیهو، کبوتر جنگلی، قمری، چرخ ریسک بزرگ، سنگ چشم خاکستری، کمر کلی، کمر کلی کوچک، چکاوک مهمترین گونه های جانوری این استان هستند.

یکی از گونه های مهم جانوری لرستان پلنگ ایرانی است که این استان را به یکی از کانون های مهم این جاندار تبدیل کرده است.

پلنگ ایرانی به لحاظ فیزیکی بزرگترین یا یکی از بزرگترین زیرگونه‌های پلنگ است که بومی غرب آسیا است و در فهرست جانوران «در معرض خطر انقراض» آی‌یوسی‌ان قرار دارد.

اندازه‌ها و رنگ پوشش بدن در مناطق مختلف در گستره پراکنش پلنگ در ایران، تفاوت قابل توجهی با یکدیگر دارند ولی عموما طول بدن آن‌ها بین 110 تا 180 سانتیمتر و طول دم نیز از 60 تا 100 سانتیمتر متغیر است.

ارتفاع بدن این گونه بین 45 تا 70 سانتیمتر و وزن آن‌ها در حدود 35 تا 90 کیلوگرم است.

این حیوان دارای جثه‌ی بزرگ، بدنی عضلانی و قابل انعطاف، سری پهن، دست و پایی کوتاه و پنجه‌های قوی است. سطح بدن پوشیده از موهای نرم و کوتاهی به رنگ کرم نخودی است که در قسمت‌های زیرین بدن کم‌رنگ‌تر می‌شود.

پلنگ ایرانی به عنوان یک گونه جانوری چتر در محیط زیست بسیار تأثیرگذار است که اکنون در معرض تهدیدهای چون شکارهای غیرمجاز و خشکسالی های مداوم قرار دارد. همچنین از بین رفتن زیستگاه ها بر اثر جاده سازی و ورود عشایر به زیستگاه های پلنگ از دیگر عوامل تهدید این گونه جانوری به شمار می روند. با توجه به این موضوع که آمار دقیقی از تعداد پلنگ استان لرستان در دست نیست بنابراین انتخاب استان به عنوان پایلوت پلنگ می تواند کمک شایان توجهی در این زمینه کند.

لرستان قلمرو زیستگاه های پلنگ ایرانی

مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: در سال های اخیر گونه های نادر و ارزشمند گربه سان بزرگ جثه و انواع حیات وحش و جمعیت طعمه خوار و گونه های پستانداران شاخص در سطح زیستگاه ها به ویژه در منطقه حفاظت شده اشترانکوه افزایش یافته است. مهرداد فتحی بیرانوند با تاکید بر مشارکت همگانی برای حفاظت از قلمرو گونه پلنگ در لرستان گفت: مردم محلی باید در حفاظت از گونه نادر پلنگ ایرانی و خرس قهوه ای مشارکت جدی تری داشته باشند چراکه طی سه سال اخیر زحمات زیادی برای تقویت وضعیت حیات و قلمرو این گونه ها کشیده شده است. وی ادامه داد: انتظار می رود همه مردم نسبت به حفظ حیات وحش و محیط زیست خود اعتقاد راسخ داشته باشند و روستائیان پس از رؤیت و ورود گونه پلنگ به نزدیکی روستاها و هر نقطه دیگری از منطقه از هرگونه اقدام خودسرانه و بدون تدبیر بپرهیزند و در اسرع وقت برای اطلاع رسانی به مسئول محیط زیست منطقه و محیط بانان اقدام کنند. مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با یادآوری اینکه گونه پلنگ برای انسان و روستائیان خطری ندارد، افزود: این گونه ها برای بزرگ کردن قلمرو در نقاط دیگری به غیراز زیستگاه خود جولان می دهند. فتحی بیرانوند بیان کرد: برابر قانون و دستور قضایی با افراد خاطی که منجر به از بین رفتن پلنگ می شوند، برخورد قاطع می شود. به گفته وی شکار این گونه های نادر طبق قانون قضایی از یک تا پنج سال حبس به دنبال دارد و متخلف جریمه ای برابر 120 میلیون تومان را متحمل می شود. مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان افزود: با توجه به پراکنش پلنگ در همه عرصه های طبیعی استان چند بار از سازمان حفاظت محیط زیست درخواست کرده ایم که لرستان را به عنوان پایلوت پلنگ معرفی کند. وی ادامه داد: انتخاب لرستان به عنوان پایلوت پلنگ نقش مهمی در انجام مطالعات کارشناسی شده در مورد زندگی این جاندار دارد. به گفته فتحی بیرانوند در صورت انتخاب لرستان به عنوان پایلوت پلنگ با ورود تجهیزاتی مانند حلقه گذاری الکترونیکی برای کنترل جمعیت می توان به تعداد قلاده پلنگ و مشکلات پیش روی آنها پی برد. وی اظهار داشت: پلنگ به دلیل اهمیتی که در تعادل بخشی به هرم غذایی دارد باید مورد حفاظت قرار گیرد. مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان همچنین گفت: یکی از پیامدهای از بین رفتن پلنگ طغیان گونه های جانوری مانند گراز است که خسارت های فراوانی به دامداران وکشاورزان وارد می کند اما زمانی که پلنگ به تعداد کافی وجود داشته باشد تعادل گونه های جانوری حفظ می شود. وی افزود: وجود اسلحه در جامعه عشایری و قطع زیستگاه ها به واسطه ایجاد بدون مطالعه جاده ها و ورود عشایر به زیستگاه پلنگ به منظور چرای دام ها از دیگر عواملی است که زندگی پلنگ را با خطر مواجه می کند. مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان افزود: طبق قراردادی که با یکی از شرکت های بیمه ای منعقد شده پلنگ بیمه است و در صورتی که خسارتی به دامدار یا کشاورزی وارد کند مطالبات آنها پرداخت می شود.

فراهم بودن شرایط حضور پلنگ در لرستان با توجه به تنوع ارتفاعی و اقلیمی مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: لرستان به دلیل تنوع آب و هوایی و ارتفاعی ازتنوع زیستی مطلوبی برخوردار است که این موضوع زمینه حضور گونه های جانوری از جمله پلنگ را در استان فراهم کرده است. فتحی بیرانوند بیان کرد: کمترین ارتفاع استان لرستان در پلدختر با 300 متر و بیشترین ارتفاع در اشترانکوه با چهار هزار و 80 متر از سطح دریا است که این تنوع ارتفاعی بستر مناسبی را برای زندگی پلنگ در لرستان ایجاد کرده است. وی تصریح کرد: در بخش پاپی به دلیل طبیعت بکر پلنگ بیشتری زندگی می کند و اشترانکوه و قالیکوه نیز از دیگر زیستگاه های پلنگ در لرستان به شمار می روند. وی با اشاره به نقش پلنگ در اکوسیستم محیط زیست گفت: پلنگ به عنوان گونه چتری شناخته می شود زیرا زیستن پلنگ در یک منطقه به معنی مطلوب بودن وضعیت آن زیستگاه است.

برنامه ملی عملیاتی حفاظت و مدیریت پلنگ در ایران، اجرایی می شود

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان، ضمن اشاره به اجرایی شدن برنامه ملی عملیاتی حفاظت و مدیریت پلنگ در ایران پس از حدود سه سال وقفه، از لزوم همکاری های فراسازمانی برای اجرای موثرتر برنامه های حفاظتی در حوزه حیات وحش خبر داد.

فتحی بیرانوند با اشاره به اینکه بخشی از مکاتبات مربوط به برنامه ملی عملیاتی حفاظت و مدیریت پلنگ در ایران با صلاحدید دفتر تخصصی حفاظت و مدیریت حیات وحش، از مهر سال 98 به این اداره کل سپرده شده است، از اجرایی شدن این برنامه پس از قریب به سه سال وقفه در اجرای آن خبر داد.

وی افزود: این برنامه در پایان سال 1394 تکمیل و به منظور اجرا ابلاغ شده بود که اخیرا اجرایی شدن آن طی طرحی تحت عنوان مشاوره و نظارت راهبردی بر اجرای برنامه عمل پلنگ ایرانی در معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در دست اقدام می باشد.

فتحی بیرانوند اضافه کرد: با توجه به گستردگی موضوعات مدیریتی مربوط به پلنگ ایرانی و پراکنش آن درتمام استان های کشور، این برنامه یکی از طرح های کلیدی در حوزه حیات وحش است که اجرایی شدن آن به حفاظت موثرتر طیف وسیعی از سایر گونه های گیاهی و جانوری نیز کمک شایانی می نماید.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان گفت: در هفته گذشته، سه برنامه آموزشی تخصصی در محل مجموعه اجتماعی و فرهنگی امام علی (ع) برگزار شد که ضمن پرداختن به برخی موضوعات آموزشی تعیین شده در برنامه ملی، نقش سایر سازمان ها و نهادهای دست اندرکار در این زمینه نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

وی با اشاره به سیاست های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه محیط زیست و ایجاد نظام یکپارچه ملی محیط زیست، همچنین اصل پنجاهم قانون اساسی کشور و قانون برنامه پنجساله توسعه ششم در خصوص نظارت سازمان حفاظت محیط زیست بر اثرات برنامه های توسعه ای و لحاظ نمودن ضوابط و معیارهای پایداری محیط زیست، همچنین وظیفه ذاتی این سازمان برای حفاظت از گونه های حیات وحش کشور به عنوان سرمایه های ملی، بر لزوم همکاری فراسازمانی برای حفاظت موثر از گونه های حیات وحش و به ویژه پلنگ ایرانی، تاکید کرد.

ثبت تصاویر پلنگ ایرانی با دوربین های تله ای در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست لرستان

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان نیز گفت: آموزش جوامع بومی محلی در سطح گسترده و با پوشش حداکثری از الزامات موفقیت برنامه عملیاتی حفاظت و مدیریت پلنگ ایرانی است.

الهام برنا افزود: این آموزش های باید برای دامداران سنتی و صنعتی بطور گسترده تری انجام شود و در این راستا توانمند سازی کارشناسان، نیروهای اجرایی در زمان های بلند مدت و کوتاه مدت بسیار مهم است.

وی اظهار داشت: از سال 94 تا کنون با استقرار دوربین های تله ای در زیستگاه پلنگ ایرانی بیشترین تعداد عکس پلنگ به ثبت رسیده است.

برنا با بیان اینکه پلنگ ایرانی در مناطق تحت مدیریت، اشترانکوه، هشتادپهلو، ازنا، سفیدکوه، مناطق ازاد سفیدکوه خرم آباد و بخش پاپی سالانه مشاهده می شود، ادامه داد: در این راستا عکس هایی با استفاده از دوربین های تله ای به ثبت رسیده است.

دامداران خسارت پلنگ به دام ها را از بیمه دریافت می کنند

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان با بیان اینکه خسارت احتمالی پلنگ به دامداران از طریق بیمه پرداخت می شود بیان کرد: در این راستا تاکنون به ازای راس گوسفند 450 هزار تومان و برای هر راس اسب یا الاغ 900 هزار تومان خسارت به دامداران پرداخت می شد که اکنون بر اساس مطالعات منطقه ای این رقم ها باید بر اساس قیمت واقعی احشام واقعی شوند.

وی افزود: اکنون استعلام قیمت در 31 استان انجام شده است و دبیرخانه در حال پیگیری های اولیه است.

برنا بیان اینکه پایش فیزیکی استان و مطالعات مناطق سطح استان در حال انجام است و به دلیل حضور نیروها و دوربین های تله ای بیشترین زیستگاه ها در مناطق تحت مدیریت به ثبت رسیده استاظهار داشت: آماربرداری این گونه نادر جانوری با برنامه عملیاتی حفاظت پلنگ ایرانی با پایش مستمر انجام می شود و در پایان چند سال مطالعات میتوان جمعیت آماری این گونه را در سطح استان تخمین زد.

تعارض شکارچیان و زیستگاه پلنگ ایرانی باعث تهدید این گونه جانوری است

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان با تاکید بر اهمیت زیستگاه های گونه های جانوری به ویژه پلنگ ایرانی در حفظ این گونه های جانوری افزود: در طراحی کاربری های نباید به زیستگاه این گونه ارزشمند تعرض شود چراکه هرگونه تهدیدی از زیستگاه منجر به تهدید و انقراض این گونه خواهد شد.

وی با بیان اینکه تهدید زیستگاه های شیر مازندران در جنگل های هیرکانی منجر به انقراض این گونه جانوری شد، اظهار داشت: حفظ زیستگاه اهمیت زیادی در حفظ گونه های جانوری دارد که در این راستا همکاری بین بخشی بسیار مهم است.

برنا با بیان اینکه تاکنون حتی یک مورد حمله پلنگ به انسان گزارش نشده است، گفت: تعارض پلنگ با دام است و تاکنون هیچ پلنگی جان انسان را تهدید نکرده که در این راستا جوامع محلی را باید اگاه نمود.

برنا با بیان اینکه آموزش ها باید در بازه زمانی منظم و مستمر انجام شود اظهار داشت: در این صورت حفاظت پایدارو اثرگذار و بلند مدت در فرآیند آموزش تاثیرگذار است و مهمترین اولویت تعارض پلنگ جلوگیری از جذب پلنگ در سکونتگاه ها، رها کردن لاشه احشام در اطراف روستاها و آغل ها است.

وی با بیان اینکه فراوانی سگ های ولگرد و زباله گرد از عوامل نزدیک شدن پلنگ به سکونتگاه ها است، اضافه کرد: غذای مورد علاقه پلنگ ها سگ و توله سگ است و در این راستا باید جوامع محلی آموزش های لازم را فر گیرند.

آموزش جوامع بومی محلی مهمترین گام در حفظ گونه نادر جانوری

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست لرستان همچنین گفت: آموزش جوامع محلی در حفظ گونه های جانوری به ویژه گونه های نادر نقش قابل توجهی دارد و در این راستا آموزش های مداوم و مستمر در اولویت برنامه های حفاظت محیط زیست لرستان قرار دارد.

برنا با بیان اینکه در این راستا علاوه بر آموزش و فرهنگ سازی جوامع بومی و محلی باید به آموزش های تخصصی نیز پرداخت و آموزش سگ های گله را در راستای کاهش خسارت دامداران مد نظر قرار داد، اظهار داشت: کاهش ورود دام ها به زیستگاه پلنگ مانع از تعارض به زیستگاه این گونه جانوری و ممانعت از عمل متقابل دامدار خواهد شد.

وی ادامه داد: در صورتیکه سگ گله آموزش داده شود چوپان را از ورود دام به زیستگاه پلنگ آگاه می کند و به راحتی احشام از از منطقه دور می شوند.

برنا با بیان اینکه پلنگ ایرانی قرابت ژنتیکی نزدیکی با پلنگ خاورمیانه و آسیا دارد ادامه داد: در راستای حفاظت از پلنگ ایرانی ارز آوری این گونه جانوری برای کشور بسیار قابل توجه است.

برنا با اشاره به اینکه در حال حاضر اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان به عنوان دبیرخانه برنامه ملی حفاظت و امنیت پلنگ ایرانی در حال فعالیت است، افزود: در این برنامه نخستین گام برای پیشگیری از تعارش به پلنگ ایرانی اموزش جوامع محلی است.

وی ادامه داد: در این راستا علاوه بر مردم مدیران نیز باید نسبت به اهمیت حفظ و حراست حیات وحش توانمند سازی و آگاه شوند چراکه اجرای طرح های بدون توجه به زیستگاه جانوران باعث تخریب زیستگاه و از طرفی انقراض گونه های جانوری می شود.

برنا تاکید کرد: مدیران حوزه اراضی و تغییر کاربری اراضی باید با توجه به اهمیت زیست گاه های گونه های جانوری در اجرای طرح های عمرانی و توسعه ای از جزیره ای شدن و قطعه قطعه شدن زیستگاه ها اجتناب کنند چراکه عبور طرح ها از میان زیستگاه های جانوری باعث تلف شدن و انقراض گونه های نادر می شود.

• سازمان حفاظت محیط زیست
• یوزپلنگ آسیایی