مأموریت جدید برنامه‌های تلویزیون برای پاسداشت زبان فارسی / استفاده از اسامی خارجی در تبلیغات، ممنوع
وقتی گسترش فرهنگ زبان فارسی در صداوسیما جدی شد، برنامه‌سازی در دستور کار قرار گرفت و بخش‌هایی تلاش کرده‌اند تا مجریان تلویزیون سردمدار این فرهنگسازی باشند؛ خبرهایی از بخشنامه جدید بازرگانی برای جلوگیری از تبلیغ آگهی با نام خارجی به گوش می‌رسد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سال گذشته و شب دیدار رهبر انقلاب با شاعران، مطالبه‌ای توجه همه خصوصا صداوسیمایی‌ها را جلب کرد. وقتی معظم‌له در کنار همه اتفاقات حوزه فرهنگ، ادب، شعر و هنر انتقاداتی به وضعیت زبانی ترانه‌های صداوسیما، زبان فارسی و مجریان تلویزیونی داشتند. ایشان با انتقاد از ولنگاری زبانی و ساخت لفظی بسیار نازل برخی ترانه‌ها و پخش آنها از صداوسیما فرمودند: «زبان فارسی قرن‌های متمادی است که عمدتا به‌وسیله شاعران بزرگ حفظ شده و این‌گونه سالم و فصیح به دست ما رسیده است، بنابراین ما باید حرمت زبان را حفظ کنیم و اجازه نداریم با بی‌مبالاتی آن را به دست فلان ترانه‌سرای بی‌هنر بدهیم که الفاظ را خراب کند و بعد نیز با پول بیتالمال در صداوسیما و دستگاه‌های دولتی و غیردولتی پخش شود.»
نگرانی رهبر انقلاب و مطالبه از صداوسیما
رهبر معظم انقلاب در بخش دیگری فرمودند: «راجع به زبان فارسی بنده در حقیقت نگرانم. من از صداوسیما گله‌مندم؛ به‌جای اینکه زبان صحیح و معیار و صیقل‌خورده‌ی کاملا درست را ترویج کند، زبان بی‌هویت را ترویج می‌کند، زبان بی‌هویتی که گاهی غلط و بدتر از همه پر از تعبیرات فرنگی و خارجی است. وقتی یک مجری یک تعبیر فرنگی از یک مترجم یا نویسنده را در صداوسیما تکرار می‌کند، موجب عمومی شدن آن لغت و آلوده شدن زبان به زوائد مضر می‌شود. ما داریم مفت زبان خودمان را آلوده می‌کنیم.»
واکنش‌های اهالی فرهنگ و هنر
از همان روز واکنش‌های اهالی فرهنگ و هنر نسبت به این فرمایش حکیمانه رهبر انقلاب شروع شد جایی که شهرام شکیبا با روایت آن روز به خبرنگار خبرگزاری تسنیم، گفت: فکر می‌کنم که جدی‌ترین دغدغه‌ای است که هر انسان عمیقی امکان دارد راجع به زبان فارسی داشته باشد و طبیعتا انسان‌های عمیق دغدغه‌هایشان همین قدر جدی است. اما یک نکته‌ای وجود دارد، الان در صداوسیما مجریان که کارهای نیستند. الان در صداوسیما بازیگرانند که کار اجرا انجام می‌دهند و اینجا دیگر بحث سواد مطرح نیست، دیگر بحث فارسی دانستن مطرح نیست، فقط یک شمایل و چهره مطرح است که آدم‌ها دیده باشند و بشناسند.
فقدان شبکه مستقل برای اعتلای زبان فارسی
محمد صالح‌علا در گفت‌وگویی با خبرنگار خبرگزاری تسنیم به فقدان یک شبکه مستقل برای اعتلای زبان و ادبیات فارسی در رادیو و تلویزیون اشاره کرد و گفت: پاسداری از زبان وظیفه ذاتی رادیو و تلویزیون است و این غبن است که زبان و ادبیات فارسی یک شبکه مستقل تلویزیونی ندارد ضمنا در انواع نحله‌های ادبی، نوشتن نمایشنامه، داستان‌های دنباله‌دار برای تولید مجموعه‌های نمایشی، دشوارتر است. کاری است سخت و زمانبر، نخبگان این شیوه ادبیات داستانی اندک‌اند.
دستور رئیس صداوسیما
در همان روزها عبدالعلی علی‌عسکری رئیس سازمان صداوسیما هم دستور داد از زبان فارسی اصیل صیانت شود. او در این دستور به ابلاغیه چند ماه پیش خود برای ارزیابی روزانه مجریان و برنامه‌های تلویزیونی از منظر رعایت زبان فارسی اشاره کرد. در این میان برخی از مدیران تلویزیون مثل حمید شاه‌آبادی معاون صدا برای مجریان و عواملشان ممنوعیت استفاده از واژگان پرتکرار غیرفارسی را قرار دادند و مدیر شبکه کودک در این راستا بر اختصاص جریمه هم تأکید کرد.
زبان صداوسیما عیب داشته باشد این عیب دامنگیر همه می‌شود
همان روزها برای پیگیری بیشتر سراغ غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در زمینه احیاء و توسعه فرهنگ و زبان فارسی رفتیم و او در گفت‌وگویی با خبرنگارخبرگزاری تسنیم گفت: صداوسیما آئینه زبان فارسی است. اگر در آن به زبان فارسی بی‌مبالاتی شود این اتفاق در جامعه تسری پیدا می‌کند، مثلا استفاده از واژه‌های بیگانه به‌جای فارسی مانند جواز استفاده بی‌حساب از واژه‌های بیگانه است. صداوسیما را همگان صداوسیمای ملت ایران می‌دانند. حتما عیبی در صداوسیما باشد یعنی عیب در ملت ایران است. اگر زبان صداوسیما عیب داشته باشد این عیب دامنگیر همه می‌شود بنابراین حساسیت مقام معظم رهبری کاملا حساسیت بجایی است و صداوسیما هم امیدواریم این تذکر را جدی گرفته باشد. ناگفته نماند نشانه‌هایی هم دیده می‌شود که مدیران مربوطه در رسانه‌ملی سعی می‌کنند بیش از گذشته مواظب زبان فارسی باشند.
قدم‌های اولیه صداوسیما
وی در خصوص قدم‌های اولیه صداوسیما برای اعتلای زبان فارسی، تصریح کرد: قدم اولیه‌ای که صداوسیما با همکاری فرهنگستان برداشته ساماندهی معادل‌های واژگان فارسی است که به 700 کلمه فارسی می‌رسد. در برابر کلماتی که معادل خارجی‌شان تاکنون در برنامه‌های تلویزیونی زیاد استفاده می‌شد، معادل‌های فارسی آن را در اختیار صداوسیما قرار داده‌ایم که به مجریان واگذار شود. این کار نوعی اتمام حجت با مجریان تلویزیونی است و امیدواریم آنها هم در این راستا کارکرد بهتری داشته باشند.
تلویزیون به زبان‌فارسی حساس شده!
در این مدت بنا بر گفته رئیس ستاد حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی تلویزیون، نشست مشترک فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شده و امروز هم تشکیل جلسه داد. در این جلسه که در محل فرهنگستان زبان فارسی برگزار شد، غلامعلی حدادعادل به عنوان رئیس فرهنگستان، گفت: رسانه‌ملی امروز نسبت به زبان فارسی حساس‌تر عمل می‌کند. بنابراین در جذب و بکارگیری مجریان هم نسبت به دانش زبان فارسی ایشان باید حساسیت داشته باشد. صداوسیما باید برنامه‌ای 5 ساله برای تبیین جایگاه زبان و ادبیات فارسی تولید کند. برای برنامه‌ریزی یک حرکت جامع بلندمدت نیاز به ایجاد ساختار متناسب برای زبان‌فارسی در رسانه‌ملی است تا بتوان دقیق و جامع در همه بخش‌های رسانه‌ملی، حرکت‌هایی کرد.
حوزه زبان و ادبیات فارسی محدود به سیما نیست
بعد از این جلسه به سراغ مسعود احمدی‌افزادی رئیس ستاد حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی که مسئولیت شبکه آموزش را نیز برعهده دارد رفتیم. او در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم از آخرین کارهای رسانه‌ملی در جهت گسترش این فرهنگ غنی صحبت کرد. احمدی‌افزادی گفت: حوزه زبان و ادبیات فارسی محدود به سیما نیست و باید با تمام بخش‌ها ارتباط داشته باشد. به همین منظور برای این ارتباط، سه سطح - معاونت سیما و شبکه‌ها - فراسیما شامل شبکه‌های رادیویی، برون‌مرزی، استان‌ها، بازرگانی و در سطح فراسازمانی تعریف شده است.
ساختار برنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی
وی افزود: برنامه‌هایی همچون "مشاعره"، "نقل"، "شب ایرانی"، "قند پهلو"، "پارسی‌بان" و... در زمینه ادبیات و زبان فارسی تدارک دیده شده است. همه شبکه‌های سیما با توجه به ساختار برنامه‌ها و نوع فعالیتشان در سه سطح همکاری تعریف شده‌اند: شبکه‌های محور سه شامل شبکه‌های نمایش، مستند، سلامت، تماشا، قرآن و مرکز پویانمایی صبا، شبکه‌های محور دو شامل شبکه‌های تهران، نسیم، امید، نهال، جام‌جم، افق، شبکه چهار، شبکه‌های محور یک شامل شبکه یک، دو و سه.
طراحی مسابقه بزرگ و مردمی در حوزه زبان و ادبیات‌فارسی
احمدی‌افزادی از طراحی مسابقه بزرگ و مردمی در حوزه زبان و ادبیات فارسی خبر داد و افزود: طرح مسابقه بزرگ زبان فارسی تصویب شده که در ساختار جمعیتی و مردمی ساخته و به محض تأمین اعتبار لازم در این زمینه مراحل تولید این کار آغاز خواهد شد. با راه‌اندازی شورای مجریان سیما و برگزاری نشست‌های مستمر و هدفمند به مسئولیت معاونت سیما به زودی شاهد ساماندهی دوباره کمی و کیفی این حوزه پر اهمیت خواهیم بود.
مطالبه‌گری با در شهری از زبان فارسی
او درباره برنامه مطالبه‌گرانه زبان فارسی "پارسی‌بان" تأکید کرد: این برنامه به گونه‌ای شهربان زبان‌فارسی یا به قولی "در شهر" زبان فارسی است. کار گزارشی و تولیدی است که در شبکه آموزش روی آنتن خواهد رفت. در این برنامه اسامی غلطی که کاربردهای اشتباهی در شهر پیدا کرده‌اند و در سازمان‌ها و مؤسسات هم استفاده می‌شود یا انگلیسی‌اند و یا به فرهنگ و جامعه ما ربطی ندارند اما مأنوس شده‌اند را مورد بررسی قرار می‌دهیم. این برنامه برای احیای واژگان فارسی روشنگری می‌کند و با استفاده نادرست از کلمات خارجی و فرسایش زبان فارسی به نوعی مقابله دارد.
اضافه شدن بخش "زبان فارسی" به برنامه‌های زنده تلویزیون
رئیس ستاد حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی سیما درباره اضافه شدن بخشی به برنامه‌های زنده و پربیننده تلویزیون درباره زبان فارسی، تأکید کرد: خوشبختانه شبکه‌های مختلف در این زمینه کار جدی کرده‌اند و همه برنامه‌های پرمخاطب و زنده شبکه‌های سیما در تابستان بخش خاصی را برای زبان فارسی خواهند داشت. مثل "یک روز تازه" و "به خانه برمی‌گردیم" شبکه پنج، "سلام صبح بخیر" شبکه سه و "صبح بخیر ایران" شبکه سه، "صبحی دیگر" شبکه آموزش، "انتهای الوند" شبکه دو و برنامه "طلوع" شبکه چهار؛ این‌ها برنامه‌هایی‌اند که به صورت زنده ارائه می‌شوند و مخاطبین خودشان را دارند. از این به بعد در تابستان بخش‌های غنی با آیتم‌های مربوط به زبان فارسی خواهند داشت.
مجموعه پویانمایی برای زبان‌فارسی
وی در خصوص ساخت پویانمایی برای زبان فارسی ویژه کودکان گفت: مجموعه چندین قسمتی تحت عنوان زبان فارسی در قالب انیمیشن و پویانمایی آماده می‌شود که به زودی آماده پخش شود.
انتقادها به اسامی خارجی آگهی‌های بازرگانی
* اما ماجرای استفاده از اسامی خارجی در آگهی‌های بازرگانی جدی است؛ جایی که حدادعادل هم به عنوان رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به این استفاده از واژه‌ها در آگهی‌های بازرگانی انتقاد دارد و از صاحبان کالا که عناوین و اسامی خارجی روی کالاها و محصولاتشان می‌گذارند گلایه کرد. او اعتقاد دارد که باید عدم تبلیغ این کالاها در یک بازه زمانی معقول تا اصلاح نام و عنوانشان در دستور کار تلویزیونی‌ها قرار بگیرد. به گونه‌ای در پس نمایش تجمل و اشرافی‌گری در تبلیغات تلویزیون، این ایراد به صورت ملموس دیده می‌شود؛ تا جایی که برخی از کارشناسان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم گفته‌اند اشتباه نکنید، این‌ها اسامی کالاهای خارجی تبلیغ شده در شبکه‌های انگلیسی‌زبان نیست، بلکه آگهی کالاهای ایرانی در صداوسیمای خودمان است. آنها خواستار پاسداشت زبان فارسی شده‌اند.
بخشنامه جدید بازرگانی صداوسیما برای جلوگیری از تبلیغ اسامی خارجی
احمدی افزادی در واکنش به این انتقادها و مسائل، در آگهی‌های بازرگانی توضیح داد: من خبر دارم سازمان بازرگانی صداوسیما بخشنامه ای در رابطه با پاسداشت زبان فارسی و رعایت هنجارهای زبان فارسی به همه شرکت‌های طرف قراردادش ابلاغ و آنها را مکلف کرده در یک بازه زمانی برای استفاده حداکثری از زبان فارسی اقدام کنند. البته کار دشواری است و بخش عمده ای از این ایراد به مجوزهای اداره ثبت و وزارت ارشاد هم برمی‌گردد. وقتی ارشاد به اسامی خارجی محصولات ایرانی مجوز می‌دهد که صرفا صنایع خوراکی هم نیستند و خودروهای ایرانی هم وجود دارند با نام انگلیسی عرضه شده‌اند. سازمان بازرگانی آیین‌نامه‌اش را ابلاغ کرده و پیرو تأکید رئیس سازمان صداوسیما، طرف قرارداد بازرگانی که هزاران شرکت کوچک و بزرگ‌اند حتی عمدتا بخش‌های خصوصی، با جدیت این بخش هم دنبال می‌شود. البته می‌دانید که نماینده بازرگانی سازمان صداوسیما در جلسات با فرهنگستان شرکت می‌کنند و تعامل خوبی هم در این زمینه وجود دارد.
آیا شورای نظارت وارد پشت پرده پول‌گرفتن از مهمان تلویزیونی می‌شود؟/ پرونده شفافیت مالی و دستمزدهای نجومی باز است الان زمان طنازی تلویزیون است / ما نیستیم چون عده‌ای خاص همیشه هستند اهمیت شبکه‌های خارجی تلویزیون به روایت ژاپنیهاانتهای پیام /
