مجلس دوازدهم؛ از سلب مصونیت پارلمانی نمایندگان از سوی رضا شاه تا دستور انتخابات فرمایشی
رضا شاه بیشترین تلاش را با استفاده از ستون‌های حمایتی خود در تشریفاتی و نمایشی ساختن مجلس به کار برد. شاه با وجود مجلس تشریفاتی قادر بود وزیران کابینه‌ها را دست چین کند. او برای تمرکز دردست خود، مصونیت پارلمانی نمایندگان مختلف را سلب کرد تا مجلس نتواند تحت تاثیر آنان قرار گیرد.
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری میزان، بیش از 110 سال است که از پایه ریزی حاکمیت قانون در ایران می‌گذرد. دوران قانون و قانون گذاری در ایران فراز و نشیب‌هایی داشته است و در اعصاری نظیر دوران حاکمیت عناصر قاجار و پهلوی عملا ترتیبات قانونی منبعث از اراده مردم تحت امیال و خواسته‌های شاهان فاسد و وابسته به بیگانه قاجار و پهلوی در می‌آمد. تحریریه سیاسی خبرگزاری میزان در همین زمینه 16 برش از کتاب «آشنایی با تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران» که به همت «مرکز پژوهش‌های مجلس» گردآوری شده است را منتشر می‌کند.
(دوره دوازدهم - 3 آبان ماه 1318 تا 9 آبان ماه 1320 ش)
مقدمه
پس از پایان انتخابات فرمایشی دوره دوازدهم مجلس در سوم آبان 1318 شمسی آغاز به کار کرد. انتخابات هیات رئیسه در دومین جلسه صورت گرفت و مجددا آقای میرزا حسن خان اسفندیاری به ریاست مجلس برگزیده شد.
بروز جنگ جهانی در این سال‌ها تحولات گوناگونی در اوضاع اجتماعی، اقتصادی وسیاسی کشور پدید آورد. در اواخر دوره دوازدهم پس ازحمله قوای انگلیس و شوروی به خاک ایران رضا خان از مقام سلطنت استعفا داد و محمد رضا پهلوی به سلطنت رسید.
نمایندگان مجلس که در تمام عمر مجلس سکوت اختیار کرده بودند در این یک ماه و نیم آخر خودی نشان دادند و فرمان عفو عمومی و چند لایحه ضروری را به تصویب رساندند. مهمترین مصوبات این دوره در انتهای گزارش آمده است. در این گزارش علاوه بر معرفی هیات رئیسه، نمایندگان و کابینه‌های این دوره مجلس تا حدودی وضعیت احزاب، مطبوعات و اوضاع اجتماعی این سال‌ها را مرور می‌کنیم.
انتخابات دوره دوازدهم
انتخابات این دوره هم مانند دوره‌های ششم تا یازدهم، با اعمال نفوذ قدرت سیاسی و گروه حاکم صورت گرفت. در این چند دوره انتخابات را شاه تعیین می‌کرد و انتخابات تماما فرمایشی بود.
رضا شاه بیشترین تلاش را با استفاده از ستون‌های حمایتی خود در تشریفاتی و نمایشی ساختن مجلس به کار برد. شاه با وجود مجلس تشریفاتی قادر بود وزیران کابینه‌ها را دست چین کند. او برای تمرکز دردست خود، مصونیت پارلمانی نمایندگان مختلف را سلب کرد تا مجلس نتواند تحت تاثیر آنان قرار گیرد و نهادی نیرومند در مقابل استبداد رضا شاه شود.
احمد متین دفتری در خاطرات خود نوشته است: «شاه همواره اصرار داشت نمایندگانی بر سر کار باشند که به همه امور، فرمان‌ها و انتصابات وی در هیئت دولت جنبه قانونی ببخشند».
تحصیلات نمایندگان
1 درصد نمایندگان دارای تحصیلات قدیم در حد اجتهاد بودند.
16 درصد نمایندگان دارای تحصیلات قدیم در حد مدرسی بودند.
32 درصد نمایندگان دارای تحصیلات قدیم در حد سطح بودند.
7 درصد نمایندگان دارای تحصیلات جدید در حد دکترا بودند.
6 درصد نمایندگان دارای تحصیلات جدید درحد لیسانس و فوق لیسانس بودند.
32 درصد نمایندگان دارای تحصیلات جدید در حد متعارف وششم ابتدایی بودند.
مطبوعات
به دنبال عدم پویایی سیاسی جامعه و رکود و تعطیلی فعالیت‌ها و تحرکات حزبی و سیاسی در دوره رضا شاه بساط نشریات نیز به کلی از رونق افتاد. بنابر این در دوره دوازدهم نیز فقط مطبوعات صرفا خبری یا سرگرم کننده و نشریات موافق دولت اجازه فعالیت داشتند.
بعضی از نشریات این سال‌ها عبارتند از:
روزنامه اطلاعات به مدیریت و صاحب امتیازی عباس مسعودی که در سال 1305 شمسی در تهران تاسیس شد و اولین شماره آن در 19 تیر 1305 منتشر شد. این روزنامه در 1308 شمسی به دلیل انتشار اعلامیه‌ای برخلاف میل دولت وقت توقیف شد و پس از پا درمیانی عده‌ای از مقام‌های وقت اجازه انتشار دوباره یافت. این روزنامه در این دوره مهمترین روزنامه عصر بود.
روزنامه ایران که در دو دوره تقریبا جداگانه منتشر شد. دوره دوم انتشار ایران در 1295 شمسی آغاز شد. از ابتدای سال 1302 مدیریت آن به زین العابدین رهنما واگذار شد و در سال 1316 با خروج رهنما از ایران اداره این روزنامه به مجید مؤثر واگذار شد این روزنامه در تمام دوره رضا شاه تنها روزنامه مهم صبح بود.
روزنامه شفق سرخ به مدیریت و سردبیری علی دشتی که در سال 1309 با کناره گیری علی دشتی از عالم مطبوعات مدیریت این روزنامه به تویسرکانی واگذار شد و با تغییر مدیریت روزنامه و نظارت شدید دولت‌های وقت این روزنامه از حالت تند و انتقادی خود خارج شد و بیشتر به انتشار اخبار داخلی و خارجی پرداخت.
بیشتر بخوانید: