مرگ تدریجی تالاب گاوخونی / کاهش مصارف حوضه آبریز تنها راه احیا
درحالی که 99 درصد تالاب گاوخونی خشک شده است، به نظر می‌رسد که کاهش مصارف تعریف شده در حوضه آبریز زایندهرود و همچنین کاهش بارگذاری صنعتی در اصفهان تنها راه نجات گاوخونی باشد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، تالاب گاوخونی با مساحت 47 هکتار در جنوب شرق اصفهان واقع شده است. درحال حاضر گاوخونی تالاب مرده‌ای محسوب می‌شود که بعد از دو دهه تحمل خشکی و تشنگی، 99 درصد آن خشک شده است.
به گفته کارشناسان تالاب بین‌المللی گاوخونی در شرایط بی‌بازگشت قرار دارد و با وجود مصارف بالای صنایع، کشاورزی و شرب، در حوضه آبریز زایندهرود بعید است که گاوخونی در اولویت تأمین حقابه باشد.
99 درصد تالاب گاوخونی خشک شد / خزان درختان در نوار زایندهرودمنابع آب حوضه آبریز زایندهرود که ابتدای آن سد زایندهرود و انتهای آن تالاب گاوخونی است، مجموعاً حدود یک میلیارد متر مکعب است که با احتساب انتقال آب از تونل‌های کوهرنگ 1 و کوهرنگ 2، به حدود یک میلیارد و 200 میلیون متر مکعب می‌رسد.
مصارف حوزه آبریز زایندهرود، علاوه بر کشاورزی، صنعت و شرب استان اصفهان، شامل یزد و کاشان هم می‌شود و مجموع مصارف آن بیش از دو و نیم میلیارد مترمکعب است. یعنی مصارف آب در حوضه آبریز زایندهرود بیش از دو برابر منابع آن است.
محسن موسوی خوانساری، کارشناس محیط زیست معتقد است که به خاطر این مصرف زیاد آب، نه تنها آبی به تالاب گاوخونی نمی‌رسد بلکه بسیاری از مصرف کنندگان آب در کشاورزی در بالادست تالاب گاوخونی و پایین دست شهر اصفهان هستند نیز به آب دسترسی ندارند.
وی می‌گوید: در این حوضه مصرف بسیار زیاد است و نه تنها تمام شهرهای استان اصفهان، آب خود را از زایندهرود رود می‌گیرند، بلکه در استان یزد و کاشان نیز مصارف آب از زایندهرود تعریف شده است.
مصارف آب بسیار زیادی برای زایندهرود تعریف شده است و بنابراین آب تالاب گاوخونی نمی‌رسد. حتی اگر سال آبی بسیار خوبی هم باشد، کما اینکه سال 1401 1402 یکی از سال‌های طلای استان اصفهان بود و بارشی که در استان داشتیم، حدود 30 تا 40 درصد بالاتر از متوسط نرمال بود و یکی از حوضه‌های بسیار خوب ما در سال آبی گذشته در ایران بود اما به دلیل همین مصارف بالا آبی به تالاب گاوخونی نرسیده است.
موسوی خوانساری معتقد است که هر چقدر که آب بیاید باز هم گرفتار مصرف زیاد می‌شود. آبی که از سد زاینده رود رها می‌شود حدود 16 متر مکعب در ثانیه است در حالی که نصف این آب به تصفیه خانه بابا شیخعلی می‌رسد و نصف دیگر آن در بین راه به باغات بالادست در استان چهارمحال بختیاری می‌رود.
وی ادامه داد: برای اینکه تالاب گاوخونی احیا شود، تنها 140 میلیون متر مکعب آب می‌خواهد که یک ششم منابع آب زاینده رود است. برای آنکه آب به تالاب گاوخونی برسد، باید از زیر پل زاینده رود 300 میلیون متر مکعب آب عبور کند که نصف آن به تالاب برسد اما شما ببینید با این همه مصرف در بالا دست آیا امکان این امر وجود دارد؟!
با وجود اینکه این امیدواری وجود داشت که از انتقال آب دریای عمان به اصفهان سهمی هم به تالاب گاوخونی برسد اما موسوی خوانساری این امیدواری را رد کرده و می‌گوید: خط انتقال آب از دریای عمان به اصفهان هم که مطرح شده است در حدود 200 تا 300 میلیون متر مکعب و بسیار جزئی است و نمی‌تواند اختلاف بین منابع و مصارف آب در اصفهان را جبران کند.
این کارشناس محیط زیست درباره راهکارهای احیای گاوخونی توضیح داد: کاری که برای احیای تالاب گاوخونی باید انجام داد این است که مصرف را کم کنیم و بارگذاری را نه تنها متوقف، بلکه کاهش دهیم. این در حالیست که در اصفهان برنامه‌ریزی برای ساخت 300 هزار واحد مسکونی جدید انجام شده است که این نشان می‌دهد ما نه تنها بارگذاری را کم نمی‌کنیم بلکه در خلاف جهت آن در حال حرکت هستیم!
وی تأکید کرد: بارگذاری باید کاهش پیدا کند و بسیاری از صنایع آب‌بر و حتی کم‌آبر نیز باید همراه با نیروهای کار خودشان به سواحل مکران منتقل شوند. تا زمانی که نتوانیم در سواحل مکران شهرهای مدرن ایجاد کنیم و به قول دبیر اجرایی ستاد توسعه سواحل مکران، یک شانگهای جدید را در این منطقه ایجاد نکنیم، انتظار اینکه مردم از اصفهان کوچ کرده و به سمت مکران بروند انتظار باطل است.