مصباح یزدی: شاهد رشد تفکرات سکولار در حوزه هستیم

به گزارش تابناک به نقل از شفقنا، فرزند آیت الله مصباح یزدی در همایش «گفتمان دولت سیزدهم: عدالت و معنویت» گفت: از معنویت و عدالت تفاسیر متفاوتی شده و هرکسی بر اساس برداشت شخصی خود آنها را با هم مقایسه کرده و حکم به عدم همراهی یا همراهی آنها با یکدیگر می کند. در یک تقسیم بندی کلی می توان گفت که ما در دو دسته کلی در نگاهی که انسانها به هستی و انسان دارند، داریم؛ نگاه الحادی و نگاه الهی.

وی افزود: در نگاه الحادی انسان یک موجود خودبنیاد است و یک سری حقوق دارد. بحث انسان مداری در این دیدگاه وجود دارد. آزادی مهمترین شاخصه و حق انسان است و هیچ چیزی نمی تواند این آزادی را محدود کند. اما چون ما در جامعه زندگی می کنیم و مجبوریم آزادی دیگران را به رسمیت بشناسیم باید حدودی را رعایت کنیم تا در حد مطلوب از لذت و بهره مندی مادی استفاده کنیم. عدالت در این چهارچوب یعنی ما آن حدود قراردادی را رعایت کنیم.

مصباح یزدی گفت: مکتب مارکسیست بحث تساوی اجتماعی را مطرح کرده و آن را عدالت می داند. لیبرالیسم غربی هم به دلیل فردگرایی عدالت را به آن می داند که فرد بیشتر از همه بتواند بهره مند شود، منتهی با رعایت لوازم این بهره مندی. در این نگاه معنویت جایگاهی ندارد، چون هدف از زندگی بهره مندی مادی است. این اندیشه ها، معنویت را از خرافات می دانند. کسانی نیز که معنویت را قبول دارند از آن تفسیری مادی ارائه می دهند. یعنی انسان دوست دارد آزاده خاطر باشد و از زندگی بهره روحی ببرد. مثلا می خواهد از منظره ای لذت ببرد.

وی افزود: در این نگاه سکولار که نگاه الحادی هم در آن تزریق شده مفهوم عدالت و معنویت قابل فهم نیست و تکلف آمیز است که بگوییم می خواهیم عدالت و معنویت داشته باشیم. این نگاه، نگاه مسلط در جوامع جهانی است. در جامعه ایرانی نیز تحت تاثیر وسائل ارتباط جمعی نوین این تفکر وجود دارد و تلقی عمومی مردم ما هم از این دو مفهموم، شبیه همین حرفها است. با تاسف بیشتر حتی در حوزه علمیه شاهد رشد تفکرات سکولار در مسائل دینی و اجتماعی هستیم. مسائل دینی را محصور در عبادات فردی کرده و نظام سیاسی و تربیتی را خارج از دین می دانند. این بیان چهره ای دیگری از تفکر سکولار است که با ادبیات دیگری القاء می شود و این خطر بزرگی برای حوزه و نظام و برای اسلام است.

این استاد حوزه تصریح کرد: آنچه که امروز در بعضی از منابر و کرسی های درس حوزه بیان می شود، بازتولید تفکر متحجرانه ای است که می گفت از ظرف سید مصطفی خمینی به دلیل تدریس فلسفه توسط حضرت امام نباید آب خورد. این تفکر دین را خلاصه در جنبه های فردی کرده و جنبه اجتماعی را از دین خارج کرده و این یک خطر بزرگی است که حضرت آیت الله خامنه ای هم به آن هشدار دادند.

مصباح یزدی گفت: در مقابل این نگاه، نگاه الهی است. در این نگاه جهان مخلوق خدایی حکیم است و این خلقت دارای هدف است. انسان نیز مخلوقی در این جهان است. تقرب به خدا هدف از خلقت انسانی است و جهان باید در خدمت این هدف باشد. همه هستی و همه مواهب را خداوند در خدمت انسان قرار داده تا به هدفی که برای آن خلق شده برسد.

وی افزود: همه هستی آیه و نشان دهنده حقیقتی فراتر از خودش است. جهان آیه است و معنویت دست یافتن به معنایی است که پشت هستی وجود دارد. در زندگی اجتماعی و فردی انسانها موظف هستند و حق دارند که از تمام مواهب طبیعی برای رسیدن به این هدف خلقت استفاده کنند. در زندگی اجتماعی تضاد منافع و تزاحم وجود دارد. اگر فرد الف بخواهد از همه مواهب برای این هدف استفاده کند ممکن است دیگری هم بخواهد از همه مواهب استفاده کند. پس باید قواعدی وجود داشته باشد که در تزاحم حدود مشخص شود.

مصباح یزدی گفت: عدالت آن است که همه انسانها برای رسیدن به تقرب به خدا از همه مواهب ممکن در زندگی اجتماعی استفاده کنند. هر فردی باید تلاش کند تا از مواهب بیشتر استفاده کند و از سوی دیگر حکومتها هم وظیفه دارند که در جایی که کسی می خواهد به حقوق دیگری تعدی کند مانع شده و زمینه را برای همه فراهم کند.

وی افزود: عدالت مقدمه معنویت است. بدون عدالت رسیدن همه مردم به معنویت امکان پذیر نیست. یک حدی از بهره مندی از لوازم طبیعی ضروری است. هر کسی باید این مقدار از بهره مندی را داشته باشد تا بتواند به اطاعت از خدا دست پیدا کند. انسان باید غذا و امنیت و سرپناه داشته باشد و تا این نیازها برطرف نشود مساله حرکت برای تقرب یا امکان پذیر نیست یا برای اکثر مردم ممکن نیست. دولتها موظف هستند این مواهب را برای همه فراهم کنند. عدالت اقتضا می کند که حدی از بهره مندی برای همه افراد بشر باشد.

این استاد حوزه ادامه داد: افرادی به صورت بالقوه این استعداد را دارند که بتوانند به مراتب بالاتری از تقرب برسند. باید موانع برای آنها فراهم شود. دولت اسلامی باید شرایط را برای اینها فراهم کند. کسانی بالفعل چنین ظرفیتی ندارند و موانع سیاسی و اقتصادی در سر راه آنها است. لازمه عدالت این است که زمینه های تعلیم و تربیت و زمینه سازی رشد فراهم شود.

مصباح یزدی گفت: در یک نگاه اسلامی و الهی به هستی و انسان، عدالت به معنای بهره مندی حداکثری هر فرد از مواهب مادی و غیرمادی در مسیر معنویت و قرب به خدا است. از وظایف دولت اسلامی این است که زمینه رشد معنوی انسانها را فراهم کند. نگاهی که می گوید دولت وظیفه ندارد مردم را به بهشت ببرد، نگاهی سکولار و الحادی به زندگی اجتماعی و الهی انسان است. در زندگی الهی معنویت و عدالت و روی یک سکه هستند.