معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کل کشور: بحران سیل سیستان و بلوچستان در سطح ملی نیست

محمد فرید لطیفی، معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کل کشور گفت: ما به عنوان سازمان مدیریت بحران نباید در همه صحنه‌ها حضور داشته باشیم. بر اساس سطح بندی بحران‌ها، مسئولان و سازمان‌ها مشخص هستند. اگر در سطح یک شهرستان باشد فرمانداری به عنوان فرمانده عملیات حضور دارد و نقش خود را ایفا می‌کند.

هنوز شرایط به جایی نرسیده است که وزیر وارد منطقه شود و فرماندهی را بر عهده بگیرد. آقای نجار رفته و ظرفیت را بررسی می‌کند و ممکن است به این نتیجه برسد که ظرفیت استان و استان‌های همجوار جوابگو نیست و سطح ملی را اعلام کنند لطیفی تاکید کرد: مجموعه وزارت کشور که سازمان مدیریت بحران هم زیر مجموعه آن است نقش سیاست گذاری و برنامه ریزی و هماهنگی بین سطوح مختلف جامعه و دستگاه‌های اجرایی و مجموعه‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند را دارد. بنابراین خودش به ذات نقش عملیاتی ندارد که بخواهد در صحنه حضور داشته باشد و فرماندهی میدان را انجام بدهد. کاملا مشخص شده است که فرماندار استاندار و وزیر کشور اگر سطح بین المللی بود آنجا شخصا رئیس جمهور را پیدا می‌کنند و فرماندهی عملیات را به عهده می‌گیرند.

وی توضیح داد: سطح بین المللی یعنی جایی که نیاز به حضور کشورهای دیگر باشد. سطح آنقدر بالا باشد مثل زلزله بم که توان مدیریتی کشور از نظر ظرفیت و امکانات جوابگو نباشد و باید مجموعه‌های بین المللی وارد عمل شوند که سطحش را قانون مشخص کرده است. رئیس جمهور شخصا ورود می‌کند و فرماندهی ماجرا را برعهده می‌گیرد.

سیل سیستان تا امروز سطح استانی دارد

لطیفی در ادامه درباره سطح بحران در سیستان و بلوچستان تاکید کرد: سطح بر اساس شرایط به وجود آمده تغییر می‌کند. در روزهای اول بر اساس شرایط توپوگرافی منطقه و مکان‌هایی که آب وارد حوزه‌های استحفاظی می‌شود استانداری‌ها یکی یکی مجموعه‌های فرمانداری هایشان درگیر می‌شدند و تا دیروز سطح استان بود. الان هم همین سطح است و اعلام سطح ملی نشده است. چون قاعدتا باید ظرفیت‌ها و منابع بررسی شود و بر اساس شاخص‌هایی که اعلام شده است و دستورالعمل‌هایی که دارد اعلام می‌کنند که سطح ملی شده است و وزیر باید ورود پیدا کند و فرماندهی را بر عهده بگیرد.

وی با بیان اینکه آقای نجار به نمایندگی از وزیر برای بررسی اوضاع به منطقه رفته است، افزود: طبیعی است وقتی یک سطح بحران در منطقه از سطح خود بالاتر برود کمک استان‌ها می‌آید و دستگاه‌هایی که به عنوان پشتیبان هستند مثل نیروهای نظامی که ورود پیدا می‌کنند و خدمات خود را ارائه می‌دهند. سیل تا امروز سطح استانی دارد و بنابراین وزیر به قضیه ورود نکرده است. وزیر حضور دارد و هنوز شرایط به جایی نرسیده است که وارد منطقه شود و فرماندهی را بر عهده بگیرد. ممکن است آقای نجار رفته است ظرفیت را بررسی کند و به این نتیجه برسد که اگر ظرفیت استان و استان‌های همجوار جوابگو نیست سطح ملی را اعلام می‌کنند. سطح وضعیتی که در فروردین ماه داشتیم سطح بحران ملی بود و دیدید که آقای وزیر هم به گلستان، هم خوزستان و هم لرستان رفتند.

برق 500 روستا در سیستان و بلوچستان قطع شده است و طبیعتا وزارت نیرو باید وارد شود. البته اگر نیاز به حمایت و پشتیبانی دارد و یا امکاناتی باید برای این منطقه ارسال شود که در توان آن دستگاه نیست مجموعه ما ورود می‌کند معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران بیان کرد: بر اساس نیاز اعلام می‌شود و فرماندهان در منطقه حضور پیدا می‌کنند. ما شاخص‌هایی داریم که طبق قانون اعلام شده است و ما بر اساس آن تصمیم گیری می‌کنیم. سطح بندی بر اساس 5 شاخص است. تعداد کشته‌ها، تعداد واحدهای مسکونی که تخریب شده است، تعداد مجموعه زیرساخت‌های که خدمات ارائه می‌دهند مثل آب برق گاز و غیره. وضعیت ترددها. از 5 شاخص 3 شاخص باید اتفاق بیفتد تا سطحی از سطح یک به دو ارتقا پیدا کند. بر اساس قانون جدید مدیریت بحران کشور که مرداد ماه در مجلس تصویب شد و ابلاغ شد سطح بندی و ساختار بهتر و محکم‌تری دارد و دستگاه‌ها حضور مستمری دارند. در تمام دنیا این طور است که بر اساس وضعیت پیش آمده تدارک لازم را می‌بینند که بتوانند ورود کنند به صحنه و خدمات لازم را ارائه بدهند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه سازمان مدیریت بحران باید کارهایی بکند، افزود: ما فعالیت می‌کنیم اما اینکه در صحنه بیاید و فرماندهی کند محل اختلاف است بین دیدگاه‌هایی که وجود دارد، با آنچه که باید در کشور اتفاق بیفتد. در تمام دنیا اگر دقت کرده باشید معمولا کسانی که دست اندرکاران اصلی هستند با توجه به ساختاری که در کشور هستند عمل می‌کنند. برخی کشورها ساختارشان عملیاتی است. کشور ما ساختارش سیاست گذاری و برنامه ریزی است. دستگاه‌ها فعالیت خود را انجام می‌دهند. برخی چیزها در تلویزیون و رسانه‌ها می‌بینند فکر می‌کنند شاید ما هم باید ساختارمان این شکلی باشد و الان سازمان مدیریت بحران باید خودش پاشنه‌هایش را ور کشیده باشد و در وسط میدان بیل و کلنگ به دسته گرفته باشد. باید رسانه کمی این را برای مردم باز کند. جایگاه سازمان چیست و جایگاه دستگاه‌های اجرائی چیست. در قانون جدید ماده 13 و 14 وظائف دستگاه اجرایی را کاملا مشخص کرده است. پیشگیری از مخاطرات، آمادگی و پیشگیری‌هایی که باید شود.

ما دستگاه نظارتی و سیاست‌گذار هستیم

لطیفی که مهمان برنامه «فرمول یک» با اجرای سید علی ضیا بود، گفت: ما دستگاه نظارتی و سیاست گذار هستیم و در قانون وظائف ما کاملا مشخص است. در قانون ساختار پیش بینی پیشگیری و هم آمادگی خود را به دستگاه‌های اجرائی داده است. هر دستگاه که در شرایط عادی وظائفی دارد در شرایط بحرانی هم وظائفی به عهده اش دارد. این تکلیف قانونی است. بخش مقابله را به ساختاری که در کشور وجود دارد داده است. مجموعه وزارت کشور که تا دل دهیاری‌ها هم ورود پیدا کرده است و ساختار تشکیلاتی دارد. چون مجموعه وزارت کشور بین دستگاه‌ها نقش هماهنگ کننده دارد این مسئولیت را هم به این مجموعه داده اند در زمینه مقابله. وزارت کشور و ساختار تشکیلاتی اش ورود پیدا می‌کند برای هماهنگی بین دستگاه‌ها تا وظیفه خود را به درستی انجام بدهند. برای مثال برق 500 روستا در سیستان و بلوچستان قطع شده است و طبیعتا وزارت نیرو باید وارد شود. البته اگر نیاز به حمایت و پشتیبانی دارد و یا امکاناتی باید برای این منطقه ارسال شود که در توان دستگاه نیست این مجموعه ورود می‌کند و هماهنگی را انجام می‌دهد و امکانات را برایشان ارسال می‌کند. الان مجموعه‌هایی که در منطقه سیستان و بلوچستان حضور دارند با هماهنگی ما حضور دارند. با هماهنگی ما هلی‌کوپتر و اقلام امدادی مورد نیاز را به منطقه می‌برند. بر اساس ساختاری که چیده ایم از قبل اینها را چیدمان می‌کنیم و پیاده سازی می‌کنیم.

گاندوها در محدوده بسته بوده اند، اما الان که سیلاب آمده است ممکن است برخی از آنها را سیل با خود جا به جا کرده باشند. مردم باید مراقب باشند وی در پاسخ به این سوال ضیا که چطور به مردم سیستان و بلوچستان کمک کنیم و چه وسایلی مورد نیاز است، توضیح داد: مسئول جمع آوری کمک‌های مردمی وزارت کشور و هلال احمر است. دستگاه‌های دیگر هم کمک می‌کنند. کمیته امداد، بهزیستی و بسیج مساجد کمک می‌کنند. اما کسی که مسئولیت نهایی را دارد هلال احمر است که جمع آوری می‌کند. نکته‌ای که هست تجربه نشان داده برخی از اقلامی که جمع آوری شده است قابلیت توزیع را ندارد. بعضا مستمر بوده است یا نیاز آن منطقه نبوده است و جمع آوری شده است. بنابراین تاکید این است که کمک‌ها به صورت نقدی دریافت شود تا به بهترین شکل کمک‌ها جمع شود. الان بحث جنس مطرح نیست. بحث کمک‌های نقدی مطرح است. البته برخی اجناسی که قابلیت استفاده دارند مثل پتو نیاز است. آب معدنی هم در مناطق سیل زده مورد نیاز است. برخی جاها سطح کدورت آب بالا رفته است برخی تا سیاست آب رسانی با مشکل مواجه شده است و نیاز است که ما به صورت آب معدنی نیاز مردم تامین شود تا خدمات دوباره برقرار شود.

لطیفی همچنین درباره اخباری در فضای مجازی مبنی بر حضور گاندوها در منطقه پس از سیل، گفت: طبیعی است وقتی گاندوها در محدوده بسته بوده اند، الان که سیلاب آمده است ممکن است برخی از آنها را سیل با خود جا به جا کرده باشند. باید مراقب باشند ممکن است جا به جا شده باشند از جایی که نگهداری می‌شدند.

یک نفر کشته هم برای ما زیاد است

معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران اظهار کرد: عمر سازمان مدیریت بحران 10 الی 12 سال است. یک نفر کشته در زلزله‌ها هم برای ما زیاد است. طبق آیه قرآن هر کس جانی را نجات بدهد انگار جان تمام بشریت را نجات داده است. ما برای انسان این جایگاه را قائل هستیم اما مثلا در سیل‌ها کشته‌هایی که می‌دهیم بر اساس بی احتیاطی مردم خودمان است. عمدتا از پل‌ها می‌خواهند عبور کنند. یا دوچرخه سوار یا موتور سوار هستند. قصور هم هست البته. نباید اجازه بدهند اینها عبور کنند. نیروی راهنمایی و رانندگی و نیروی انتظامی باید مراقبت کند کسی عبور نکند. این را ساختار مشخص کرده است. برخی اصرار می‌کنند که ما عجله داریم. می‌روند و این مشکلات برایشان پیش می‌آید.

در سیل‌ها کشته‌هایی که می‌دهیم بر اساس بی احتیاطی مردم خودمان است. عمدتا از پل‌ها می‌خواهند عبور کنند. یا دوچرخه سوار یا موتور سوار هستند. نباید اجازه بدهند اینها عبور کنند. نیروی راهنمایی و رانندگی و نیروی انتظامی باید مراقبت کند کسی عبور نکند لطیفی تصریح کرد: ماشین‌هایی که سیل آنها را می‌برد عمدتا خطای انسانی است و بی توجهی به تذکرات مسئولان. در قانون شاخص پایش ارزیابی گذاشته ایم و می‌گوییم اگر امسال یا طی 20 سال گذشته این تعداد کشته می‌دادیم از حالا به بعد باید روند، روند نزولی باشد. اقداماتی را باید انجام بدهیم که 10 سال دیگر من را به اینجا دعوت کنید آمار خیلی بهتری به شما ارائه بدهم. اقداماتی باید انجام بدهیم که خانه‌ای خراب نشود. اقداماتی باید انجام بدهیم که آب در کانال خودش عبور کند. سیلاب مسیر خود را مشخص می‌کند و می‌رود. خانه‌ها در مسیر سیلاب ساخته شده اند. این مشکل پیش می‌آید و بعد مردم سازمان را مقصر می‌دانند.

وی تاکید کرد: ما کتک خورده مردم هستیم و همه نقدها را می‌پذیریم ولی بخشی خود مردم هستند که باید پاسخگوی کارهای خود باشند. خود مردم باید بدانند وظیفه شان چیست. باید وارد مناطق پرخطر نشوند و ساخت و ساز انجام ندهند و اینکه اگر اتفاقی افتاد باید بدانند چه کارهایی را در مرحله مقدماتی انجام بدهند که نیروهای امدادی بتوانند برسند و خدمات ارائه بدهند. ژاپن و کشورهای پرخطر هم از ظرفیت مردم استفاده کرده اند. اگر فرصت داشتیم به شما می‌گفتم چه حجمی از اقدامات به منطقه روانه شده است.

تکلیف همه مجموعه‌های اجرایی کشور مشخص است

لطیفی افزود: همانطور که گفتم در شرایط خاص استاندار به عنوان فرمانده عملیات وارد میدان می‌شود و بین استان‌ها هماهنگی می‌کند. دستگاه‌ها کار تخصصی خود را انجام می‌دهند. در قانون تکلیف همه مجموعه‌های اجرایی کشور مشخص است. وظائف هم مردم هم بخش خصوصی مشخص است و ما هم طبق قانون عمل می‌کنیم. در قانون وظائفی برای ما مشخص شده است اما در کلان مطابق با سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری باید مخاطرات کشور را قبل، بعد و حین مدیریت کنیم. ما در همه اینها نقش محوری داریم. اما جایی شرایط و ساختار طوری است که مجموعه وزارت کشور را به عنوان هماهنگ کننده ورود می‌دهد، دستگاه‌های اجرایی را مسئولیت می‌دهد و بعد نظارت می‌کنیم که اجرا می‌شود یا نمی‌شود.

پایش مخاطرات طبیعی کشور تا الان در قوانین نبوده است. اما اینکه معطل شویم صبر کنیم اتفاق بیفتد و ورود کنیم و مدیریت کنیم عاقلانه نیست. باید مراکز پایش برای اینها ایجاد می‌شد وی توضیح داد: برای مثال پایش مخاطرات طبیعی کشور تا الان در قوانین نبوده است. اما اینکه معطل شویم صبر کنیم اتفاق بیفتد و ورود کنیم و مدیریت کنیم عاقلانه نیست. باید مراکز پایش برای اینها ایجاد می‌شد. باید مراکز پایش مخاطراتی مثل سیل و طوفان ایجاد می‌شد. الان با قانونی که آمده است ایجاد می‌شود و تکلیف قانونی است به دستگاه‌ها و منابعش در قانون دیده شده است. باید از حالا به بعد این را انجام بدهند و در این صورت در آینده وضعیت بهتر است.

لطیفی تاکید کرد: الزاما بارش باران سیل به همراه ندارد. مگر اینکه شرایطی ایجاد شود که سیل به همراه داشته باشد. مثلا بارشی در تابستان و زمستان واکنشش متفاوت است. زمین وقتی مرطوب باشد روان آب بیشتر ایجاد می‌شود. اینها مسائل فنی است که باید مد نظر قرار گیرد. اگر رودخانه به موقع لایروبی نشود نمی‌تواند این ظرفیت را انتقال بدهد و آب بیرون می‌زند و وارد خانه‌های مردم می‌شود. به همین جهت گفتم چند دستگاه مثل جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، دهیاری‌ها و شهرداری‌ها و راه و شهرسازی باید با هم یک حوزه را مدیریت کنند تا پیش گیری کنند هم از سیلاب و هم بحث نفوذ آب در زمین. این بخش پایش هایی است که دستگاه‌ها باید انجام بدهند. باز کارهای پیشگیرانه هم به همین شکل است.

با 70 نفر نیروی انسانی نمی‌توانیم همه مسائل را مدیریت کنیم

معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران گفت: سازمان ما حمایت و مدیریت می‌کند و دستگاه مرتبط است که باید این کار را انجام بدهد. ما با 70 الی 100 نفر نیروی انسانی نمی‌توانیم همه مسائل را مدیریت کنیم و مسائل کشور را در حوزه‌هایی که کاملا تخصصی است انجام بدهیم. ماده دو قانون می‌گوید تمامی قوا با سه قوه به اضافه نیروهای مسلح به اضافه مردم و بخش خصوصی در این مدیریت نقش دارند.

لطیفی تصریح کرد: تکلیف همه روشن است. خود مردمی که گاه ما را نقد می‌کنند خودشان هم در این زمینه نقد دارند. در کشور کانادا در قانون مشخص شده است که اگر یک کسی وظیفه‌ای بر عهده اش بود و انجام نداد هم باید خسارت آن فرد را پرداخت کند و هم از درجه شهروندی او کم می‌شود. در کشور ژاپن مردم را محله محور کرده اند. 80 درصد مردم ژاپن در قالب گروه‌های محله محور سازماندهی شده اند و تا یک سطحی را مردم مدیریت می‌کنند. در چین همینطور است. وقتی در کشور چین قرار است سیلی بیاید و مردم مطلع می‌شوند از این وضعیت وسایلی که از قبل در اختیارشان را طوری می‌چینند در خیابان که آب را هدایت می‌کند به کانالی و تخلیه می‌شود. بنابراین آب وارد خانه‌ها نمی‌شود.

سال آبی گذشته تا قبل از این بارندگی‌ها کلا چهار میلی متر در این استان بارندگی بوده است و در همین فاصله سه چهار روزه 133 میلی متر بارندگی اتفاق افتاده است وی با بیان اینکه تا دیروز هم بحث جمع آوری کمک‌های مردمی مطرح نبود، گفت: تا دیروز توان استان پاسخگوی نیازها بود. منتهی چون امروز سطح بندی این طور است، بر اساس مرور زمان و شرایطی که پیش آمده است هلال احمر تصمیم گرفته است و بر اساس شماره حساب‌هایی که اعلام کرده است گفته ایم می‌توانید جمع آوری کنید. سیاست‌ها و منویات سازمان را آنها در استان پیاده سازی و پیگیری می‌کنند. ضمن اینکه مستقیم با استان‌های سطح ملی ارتباط داریم و هماهنگی‌ها را انجام می‌دهیم.

معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران در خصوص اینکه آیا آموزش‌هایی به مدیرانی که قرار است مدیریت بحران بکنند، داده می‌شود، گفت: این بحث موضوع مهمی است که خیلی جاها منتشر می‌شود. مجموعه مدیریت بحران کشور باید تمام اطلاعات مربوط به مخاطرات را در کشور داشته باشد. ولی اینکه از نظر تخصصی بخواهد سیستم را هدایت کند طبیعتا دستگاه مسئول است که باید به صورت تخصصی ورود پیدا کند.

لطیفی توضیح داد: اگر برای مثال موضوع سیلاب است شرکت آب منطقه‌ای بهترین مجموعه‌ای است که می‌تواند این سیستم را هدایت کند. رودخانه را بهتر می‌شناسد. ما مکانیزم‌های مختلفی برای هدایت سیلاب داریم. ضمن اینکه نوع بارش آسمانی در فروردین ماه و سیلابی که ایجاد شد در چند شهر با هم متفاوت بود. در استان لرستان سیلاب ناگهانی داشتیم. در خوزستان و لرستان آب گرفتگی داشتیم. درست است حجم آب زیاد بود. اما سیل تعریف خاص خود را دارد. مدیریت اینها متفاوت است. وضعیت توپوگرافی منطقه دخیل است در این موضوع. اقداماتی که از قبل باید انجام می شده است مهم است.

4 میلیمتر بارندگی در یک سال، 130 میلیمتر در چهار روز!

وی ضمن ارائه آماری در این باره گفت: استان سیستان و بلوچستان که این اتفاق در آن افتاده است سال آبی گذشته تا قبل از این بارندگی‌ها کلا چهار میلی متر در این استان بارندگی بوده است و در همین فاصله سه چهار روزه 133 میلی متر بارندگی اتفاق افتاده است. می‌دانید که وقتی بارندگی اتفاق نیفتد در دراز مدت پوشش گیاهی از بین می‌رود. به همین دلیل وقتی بارندگی اتفاق بیفتد مقداری جذب می‌شود اما چون مانعی و چیزی نیست بر سر راهش بخشی به عنوان روان آب جاری می‌شود.

لطیفی تصریح کرد: یکی از دلایلی که سیلاب‌ها در کشور ما اتفاق می‌افتد وضعیت بارش‌های قبلی است که اینها به هم مرتبط می‌شود. بخشی دخالت‌های انسانی است. گاهی داخل حریم یا بستر ساخت و ساز انجام می‌دهیم. یا مسیر را تغییراتی در آن می‌دهیم؛ عملیات عمرانی یا پروژه‌های اقتصادی. اینها همه تاثیرات مخرب دارد. مدیریت سیلاب مدیریت جامعی است که تحت عنوان مدیریت جامع حوزه آبخیز باید این را دید. این در دل مدیریت جامع حوزه آب خیز است. سیلاب از وسط این مجموعه ایجاد نمی‌شود. سیلاب از بالا دست ایجاد می‌شود. اگر از بالا دست آرام آرام کنترل شود فرصت پیدا می‌کند آب وارد سفره‌های زیرزمینی شود و آنها را پرآب کند تا مشکل کم آب نداشته باشیم و هم سیلاب نشود که خانه‌های مردم را خراب کند.

وی در پایان گفت: بحثی مطرح بود که مدیریت جامع حوزه آبخیز را متناسب با ساختار تقسیمات کشوری مشخص کنیم. اگر چنین چیزی اجرایی شود خیلی عالی می‌شود. یعنی یک نفر مسئول این مجموعه است و از بالا دست همه را کنترل می‌کند و می‌داند باید چه بکند. ممکن است الان در یک حوزه آبخیز سه تا چهار استان وجود داشته باشد. یک استاندار با استاندار دیگر باید هماهنگ کند. بحث کمبود منابع آب است. خیلی مسائل اجتماعی مطرح می‌شود. درگیری‌هایی که در کشور به خاطر کمبود آب درگیر آن هستیم حل می‌شود.