معدن به حمایت نیاز دارد

کارشناسان این صنعت باور دارند که نمایشگاه یکی از موفق‌ترین ابزارهای بازاریابی است و با رونق نمایشگاه، اقتصاد، جانی دوباره می‌گیرد. شاید بتوان نمایشگاه را مدل کوچکی از سازکار اقتصاد دانست، زیرا عوامل موثر در رونق اقتصادی اعم از تولیدکننده، توزیع‌کننده، مصرف کننده و کالا و خدمات در یک زمان و مکان مناسب گرد هم می‌آیند تا کارآیی کالا و توانمندی‌های خود را به نمایش بگذارند و زمینه برای به‌دست آوردن بازارهای جدید فراهم شود. پیشنهاد نام‌گذاری روزی به نام صنعت نمایشگاهی را شاهرخ مدرس، کارشناس برجسته نمایشگاهی ایران و جهان برای نخستین‌بار مطرح کرد که موردحمایت اتحادیه جهانی نمایشگاه‌ها قرار گرفت و در تقویم مناسبت‌های جهانی ثبت شد. برگزاری سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی سنگ‌های تزئینی، معدن، ماشین‌آلات و تجهیزات در تهران بهانه‌ای شد تا در گزارش امروز صمت با نگاهی به آثار کلان نمایشگاه بر رشد صنعت، فرصت‌ها و چالش‌های این حوزه را بررسی کنیم. آنچه در ادامه می‌خوانید، نظرات بهرام شکوری، رئیس انجمن سنگ ایران و سیامک حاج سیدجوادی، فعال صنعت سنگ و کارشناس صادرات است.

فرصت و وظیفه

سیامک حاج سیدجوادی، فعال صنعت سنگ و کارشناس صادرات: می‌دانیم کشور ما ظرفیت بالایی در زمینه ذخایر معدنی دارد. حال باتوجه به این حقیقت، باید به این پرسش پاسخ دهیم که وظیفه ما در برابر این ظرفیت‌ها و فرصت‌ها چیست؟ یکی از بهترین روش‌های مطرح کردن توانمندی‌ها از طریق سیستم نمایشگاهی است. بنابراین نمایشگاه‌های ما باید به‌شکل کاملا حرفه‌ای برگزار شود و این قدرت و توان را داشته باشد که خریداران خارجی را جذب کند؛ اما این قدرت و توان چگونه ایجاد می‌شود؟ ما به حمایت نیاز داریم و بدون آن به هیچ نتیجه‌ای نخواهیم رسید. 23 سال پیش به نمایشگاه ازمیر دعوت شده بودم. همزمان هیات‌هایی از بلژیک، نروژ و... دعوت شده بودند. نکته جالب این بود که همه هزینه‌های میهمانان برعهده کشور میزبان یعنی ترکیه بود. وقتی چنین سیاستی در پیش گرفته می‌شود، مدعوین خواه‌ناخواه خود را مدیون کشور میزبان می‌دانند و همه تلاش خود را به کار می‌بندند تا از نمایشگاه با دست پر برگردند. این چنین اقداماتی حمایت‌های سوبسیدی و دولتی می‌خواهد. البته روشن است که دولت هم نباید این هزینه را از جیب بدهد، بلکه باید بخشی از درآمدهایی را که از معدن کسب می‌کند، به این کار اختصاص دهد؛ برای مثال قسمتی از درآمدهای حقوق دولتی که طبق قانون باید برای معادن هزینه شود.

نمونههای موفق

در ایتالیا شرکتی وجود دارد که شاید تعداد اعضای آن به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد، اما کاری که انجام می‌دهد، مهم و بسیار موثر است. هدف این شرکت شناسایی بازارهای هدف برای سنگ ایتالیا و معرفی محصولات تولیدی این کشور به مشتریان بالقوه در سراسر دنیا است، علاوه بر این اطلاعات بازار را جمع می‌کند و در کنار آن، برای نمایشگاه‌هایی که در سراسر دنیا برپا می‌شود، فعالان همان حوزه را انتخاب می‌کند و اطلاعات نمایشگاه‌های تخصصی را در اختیار آنها قرار می‌دهد. به‌همین‌ترتیب افراد کلیدی صنعت سنگ را هم هر سال از سراسر جهان به نمایشگاه «ورونا» دعوت می‌کند. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در کشور ما هم باید به آن توجه داشت، این است که در کنار برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی، افراد شاخص بازارهای هدفی را که شناسایی کرده‌ایم، لیدرها و مشتری‌های کلیدی را جذب و به بازدید از نمایشگاه‌های داخلی دعوت کنیم. یکی دیگر از نکات دیگری که نباید مورد بی‌توجهی قرار گیرد، جذابیت ظاهری نمایشگاه است. هرچه غرفه‌ها و نمایش محصولات به‌شکل بهتری ارائه شود، توجه بازرگانان خارجی و خریداران بازارهای هدف مثل استرالیا، اندونزی، افریقای‌جنوبی، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، یونان، هلند و... بیشتر جلب خواهد شد. خوشبختانه موقعیت، فضا و امکانات نمایشگاهی در کشور مناسب است. به‌عنوان مثال، شهرآفتاب یکی از معدود نمایشگاه‌هایی در دنیا است که امکان نمایش بلوک در فضای سرپوشیده را فراهم کرده است. نکته کلیدی دیگر این است که بدانیم تعداد بازدیدکنندگان خارجی از نمایشگاه‌های بین‌المللی ما چقدر است و علاقه‌مندی آنها چیست، برای مثال بسیاری از کشورها امروزه خواهان سنگ گرانیت هستند، به‌همین‌دلیل گرانیت‌های معدن بیرجند به‌طورکامل فروخته و به ایتالیا ارسال و بعد از فرآوری در این کشور، در آلمان فروخته می‌شود.

نمایشگاه اختصاصی برونمرزی

منطقه راجستان در شمال هندوستان قرار دارد و زمانی منطقه شاخصی در تولید سنگ مرمر بوده است. چندین سال پیش، شرکت «آر کی ماربل» 1300 اره در آنجا نصب کرد تا برای تولید سنگ چینی از آن استفاده کند. در آن زمان روزی 800 کامیون از این معدن بارگیری می‌کرد. امروزه ذخیره این معدن تمام شده و شرکت «آر کی ماربل» به بخش دیگری از آسیا نقل مکان کرده و در حال تولید سنگ سفید ویتنام است، اما هنوز این هزار و300 اره در منطقه راجستان وجود دارد و اگر ما بتوانیم در این منطقه نمایشگاه اختصاصی برپا کنیم و مشتری‌های‌مان بدانند انبار بزرگ گمرکی از سنگ‌های کوپ ایران در این منطقه وجود دارد، به‌راحتی می‌توانند سنگ مورد نیاز خود را از این منطقه تهیه کنند. به‌همین‌ترتیب، لازم است فرصت‌های مناسب برپایی نمایشگاه‌های بین‌المللی مستقیم و اختصاصی را در چنین مناطقی شناسایی کنیم. نمونه‌های مشابهی در چین، هند، اسپانیا، فرانسه، هلند و... وجود دارد و اگر آنها را بشناسیم، می‌توانیم نمایشگاه اختصاصی در آن مناطق برگزار کنیم و تور بازدید نمایشگاهی بگذاریم. ایجاد نمایشگاه‌های دائمی هم تاثیر فراوانی بر رونق صادرات دارد. وقتی اسلب‌های سنگ شاخص در نمایشگاهی به‌صورت گالری مشخصات فیزیکی، کامپوننت‌ها و مکانیک سنگ، نمونه‌های کوچک و کاتالوگش ارائه شود، خریداران می‌توانند تمام سنگ‌های ایران و اطلاعاتش را در اختیار داشته باشند و به‌راحتی از میان آنها انتخاب کنند.

داستان قدیمی خامفروشی

هدف از صادرات چیست؟ آیا چیزی جز کسب حداکثر ارزش‌افزوده است؟ اگر سنگ بلوک را فرآوری کنیم و هر مترمربع 10 دلار بفروشیم، با فرض اینکه هر بلوک 10 متر سنگ بدهد، یک تن سنگ فرآوری‌شده 100 دلار ارزآوری دارد، اما اگر آن را به‌صورت بلوک بفروشیم 150 دلار ارز حاصل می‌شود. حال کدام‌یک مقرون‌به‌صرفه‌تر است؟ وقتی آمارهای صادرات کشورهای لیدر تولیدکننده سنگ دنیا مثل ایتالیا، اسپانیا، یونان، ترکیه، هندوستان و... را می‌بینیم، روشن می‌شود که همه آنها صادرات بلوک سنگ را در برنامه‌های خود دارند. برای مثال، ترکیه هر سال نمایشگاهی در «بورسا» برگزار می‌کند که یکی از معدود مکان‌هایی است که بلوک سنگ را در فضای سرپوشیده به‌نمایش می‌گذارد. سال گذشته، 40 هزار تن سنگ در این نمایشگاه قرار گرفت و تمام این سنگ‌ها یک هفته قبل از نمایشگاه فروخته شد. اگر صادرات سنگ بلوک ایراد دارد، چرا ایتالیا بلوک سنگ سفید «کارارا» را می‌فروشد؟ علت این است که بلوک سنگ تنی 13هزار یورو است و نرخ بریده آن هزار و 100یورو و ارزش‌افزوده‌ای که از 13هزار یورو کسب می‌شود، بیشتر است؛ همین‌طور اسپانیا «امپرادور» دارک و لایت یا «کروم‌مارفیل» و... را به‌صورت بلوک صادر می‌کند، بنابراین صادرات سنگ خام همیشه کاری مذموم نیست، بلکه ارزش‌افزوده حاصل از صادرات مهم است. همان‌طور که سنگ بلوک را نباید ارزان بفروشیم، سنگ فرآوری‌شده را هم نباید ارزان فروخت. سنگی که ما به نرخ 5 تا 7 دلار به عراق می‌فروشیم، خروج سرمایه و انرژی است، زیرا از این طریق سوبسیدهایی که بابت برق، آب، گاز، منابع انسانی ارزان در داخل کشور و... هست و در نرخ تمام‌شده تاثیر می‌گذارد را، به کشور خریدار هدیه می‌دهیم، اما هیچ‌کس به این هزینه‌ها توجه نمی‌کند.

نوید روزهای خوب

بهرام شکوری رئیس انجمن سنگ ایران: انجمن سنگ ایران در این دوره تلاش کرد سازکاری فراهم کند که نمایشگاه به‌شکلی کاملا حرفه‌ای برگزار شود. استقبال شرکت‌های خارجی به‌ویژه حضور شرکت‌هایی از 6کشور به‌ویژه حضور چینی‌ها، ایتالیایی‌ها و هندی‌ها که بازارهای مهمی برای ما هستند، نویدبخش روزهای پرباری در این صنعت است و اگر دولت سیزدهم همچنان در مسیر و توسعه مراودات با همسایگان و دیگر کشورها گام بردارد، حضور خارجی‌ها در این صنعت بیش از پیش تقویت خواهد شد.

تغییرات نمایشگاهی

تغییر محل برگزاری نمایشگاه از محل دائمی نمایشگاه‌های تهران به شهر آفتاب اتفاق بسیار خوبی است، زیرا این مجموعه، علاوه بر موقعیت مکانی مناسب، از اساس برای برگزاری نمایشگاه تعبیه شده است و امکانات بالقوه خوبی در آنجا وجود دارد که برگزارکنندگان نمایشگاه می‌توانند از آن استفاده کنند. به‌عنوان‌مثال، یکی از معضلاتی که نمایشگاه قبلی با آن دست به گریبان بود، محدودیت استفاده از جرثقیل برای جابه‌جایی سنگ‌ها بود که در نمایشگاه شهر آفتاب به‌دلیل وجود امکانات مناسب و جرثقیل‌های سنگین این مشکل برطرف شده است و جابه‌جایی سنگ‌ها سریع‌تر و با دقت بیشتر و هزینه کمتر انجام می‌شود.

نمایشگاه کاغذی

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در اولویت کار قرار گرفته، تهیه اطلس سنگ است. در واقع، باید گفت ما اطلاعات دقیقی از نوع و میزان ذخیره سنگ‌های کشور نداریم و اگر بخواهیم ظرفیت‌های کشور در زمینه سنگ‌های تزئینی، کارآیی و مشخصات فنی آنها را ارائه دهیم، دست‌مان خالی است. اطلس سنگ می‌تواند هم در نمایشگاه‌های موقت یا دائمی و هم در ارائه به بازارها و نمایشگاه‌های بین‌المللی به کمک فعالان اقتصادی این حوزه بیاید تا به مشتریان خارجی نشان دهد که چه سنگ‌هایی در ایران وجود دارد و چگونه می‌توانند آنها را تهیه کنند، از این‌رو تهیه اطلس در ذیل طرح جامع سنگ قرار گرفته است. طرح جامع توجیهی تفصیلی صنعت سنگ ایران شامل همه موارد مرتبط با این صنعت از جمله معدنکاری، فرآوری، بازاریابی، مباحث آموزشی و... است که در آن راهکارهایی برای دستیابی به صادرات 5 میلیارد دلاری دیده شده است. فاز اولیه این طرح در دوره مدیریت قبلی انجمن سنگ ایران به اجرا رسیده است. در این فاز که در واقع بخشی از پازل اصلی طرح جامع صنعت سنگ به‌شمار می‌رود، اطلاعات اولیه و پایه‌ای جمع‌آوری شده است. در این دوره قرار است بعد از بازنگری و بروزرسانی داده‌های قبلی، تدوین این طرح با حمایت مالی ایمیدرو و تحت‌نظر انجمن سنگ به‌سرانجام برسد. در این طرح جامع، همه جوانب صنعت، از بخش معدنکاری گرفته تا فرآوری، آموزش، مارکتینگ و... تعریف می‌شود تا به هدف ارزآوری 5 میلیارد دلاری صنعت سنگ کشور برسیم.

فرصتهای داخلی

صنعت سنگ بیشترین تعداد واحدها را هم در بخش معدن و هم در بخش فرآوری در سراسر ایران دارد، بنابراین نمایشگاه سنگ فرصت مناسبی را برای فعالیت بسیاری شرکت‌ها از جمله ماشین‌سازی‌ها و قطعه‌سازان فراهم می‌کند. دیگر اینکه، توانمندی‌هایی که در زمینه‌های گوناگون وجود دارد، به نمایش درمی‌آید و معاملات زیادی در درون صنف شکل خواهد گرفت. در طرح جامعی که به آن اشاره شد، به این موضوع توجه شده است که اگر بتوانیم کارخانه‌های‌مان را به ماشین‌آلات روز مجهز کنیم و آموزش مناسب ارائه دهیم، ما هم می‌توانیم همان فرآیندی را که آلمانی‌ها یا ایتالیایی‌ها انجام می‌دهند، برای فرآوری سنگ‌ها انجام دهیم و تولیداتی در سطح استانداردهای بین‌المللی داشته باشیم که به بازارهای جهانی عرضه شود، هرچند در حال حاضر هم، چنین تولیداتی در کشور وجود دارد، اما هدف نهایی این است که با مجموعه تغییرات و تمهیداتی، افراد موفق در صنف تکثیر و صنف را قدرتمند کنیم تا هم تولیدات به حجم و استانداردهای جهانی برسد و هم در صادرات نقش پررنگ‌تری ایفا کند. البته برای تحقق کامل این هدف، همراهی دولت و کل حاکمیت با فعالان بخش خصوصی ضروری است. به این منظور لازم است دولت در حال حاضر به‌دنبال کسب درآمد از این بخش نباشد و تمرکز خود را بر حمایت از این بخش بگذارد و با بسترسازی و آماده کردن فضا برای کار و تولید و صادرات به رشد و شکوفایی این بخش کمک کند؛ خوشبختانه همراهی معاونت معدنی وزارت صمت کمک کرده است که اتفاقات خوبی در این زمینه رخ دهد و امیدواریم این روال ادامه داشته باشد.

سخن پایانی

گرچه در گزارش امروز به بهانه برگزاری نمایشگاه صنعت سنگ‌های تزئینی، اهمیت این رویداد را از منظر فعالان این صنعت بررسی کردیم، اما رئوس کلی درباره سایر بخش‌های معدن و صنایع وابسته هم صدق می‌کند. نمایشگاه‌ها را سکویی برای جهش تجارت می‌دانند و از این‌رو بخش معدن و صنایع وابسته کشور هم می‌تواند با بهره بردن از این فرصت، در راستای جهش‌هایی بلندتر با هدف دستیابی به بازارهای بزرگ‌تر در ابعاد جهانی از آن استفاده کند./ روزنامه صمت