موفقیت طرح «دارویار» در گرو تکیه بر منابع معین و قابل استحصال است

سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت: موفقیت طرح حذف دارو از سبد ارز ترجیحی موسوم به طرح «دارویار» در گرو آن است که این طرح روی منابع مشخص، معین و قابل استحصال تکیه داشته باشد.

به گزارش خبرگزاری مهر، زهرا شیخی مبارکه سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی امروز (سه‌شنبه 11 مرداد ماه) مجلس شورای اسلامی در جریان قرائت گزارش کمیسیون بهداشت و درمان در مورد بررسی عملکرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نحوه اجرای «طرح دارویار» گفت: تاکنون تکالیف قانونی مرتبط با نسخ الکترونیک و پرونده الکترونیک «موضوع بندهای (ی) و (ک) تبصره (17) قانون بودجه سال 1401» که از ملزومات مهم اجرای صحیح این طرح است به صورت کامل اجرایی نشده است.

شیخی متن گزارش مذکور را به شرح زیر قرائت کرد:

با توجه به اهمیت و حساسیت فرآورده‌های دارویی، پس از افزایش ناگهانی قیمت ارز از اوایل سال 1397، دولت وقت با هدف کاهش اثرات نامطلوب ناشی از این افزایش، دارو را جز 25 گروه کالاهای اساسی مشمول ارز ترجیحی بانکی قرار داد و ناچار به تخصیص ارز دولتی به ابتدای زنجیره تأمین و توزیع دارو (واردکنندگان و تولیدکنندگان) شد، این سیاست حمایتی که هم اکنون کارآیی آن با بروز مشکلات مرتبط با تأمین ارز، تخلفات، رانت، فساد، تعارض منافع، دو نرخی شدن ناشی از اختلاف قیمت با بازار آزاد و قاچاق معکوس دارو به کشورهای همسایه مورد تردید اغلب کارشناسان و مسئولین قرار گرفته است و برآیند آن چیزی جز نارضایتی تولیدکنندگان صنعت دارو از یک سو و مواجهه مصرف کنندگان با قیمت‌های سرسام‌آور و کمبود دارو در بازار از سوی دیگر نبوده است. از این رو دولت سیزدهم برآن شده است تا با اتخاذ یک سیاست حمایتی جدید و در قالب طرحی با عنوان «دارویار» در راستای رفع مشکلات موجود گام بردارد. برهمین اساس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز با توجه به ارتباط مستقیم حوزه دارو و تجهیزات پزشکی با زندگی شهروندان و تأثیر مستقیم هرگونه اتخاذ تصمیم در این حوزه بر کاهش یا افزایش رنج بیماران و خانواده‌های آنان، بررسی ابعاد مختلف طرح دارویار را در دستور جلسات خود قرار داده که اینک گزارش اجمالی آن به محضر مردم شریف ایران و نمایندگان مجلس شورای اسلامی تقدیم می‌شود.

الف) معرفی طرح دارویار:

به استناد بند پنجم و جز دوم از بند هفتم از سیاست‌های کلی سلامت (ابلاغی مقام معظم رهبری)، سیاست‌گذاری و نظارت کارآمد بر تولید، مصرف و واردات دارو و نیز مدیریت منابع سلامت از طریق نظام بیمه‌ای با محوریت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از جمله تکالیف دولت محسوب شده است. همچنین به استناد بند (س) تبصره (1) قانون بودجه سال 1401: «چنانچه دولت قصد دارد کالایی را از سبد ارز ترجیحی حذف کند باید قبلاً ترتیبات قانونی جبران زیان رفاه مصرف‌کننده را برای کالاهای اساسی از طریق کالابرگ الکترونیکی و در امور پزشکی از طریق بیمه‌ها و به طرق جایگزین مطمئن به انجام رسانده باشد به طوری که افراد بتوانند این کالاها و خدمات را به نرخ پایان شهریور (1400) و در سقف سهمیه تعیین شده تهیه کنند». برهمین اساس «طرح دارویار» از تاریخ 23/ 04/ 1401 توسط دولت به اجرا گذاشته شده است.

- در این طرح اختصاص ارز ترجیحی از ابتدای زنجیره سلامت یعنی واردکنندگان و تولیدکنندگان به انتهای زنجیره منتقل شده و از طریق بیمه‌ها به مصرف‌کننده نهایی اختصاص یافته است و در نتیجه مطابق با حکم تکلیفی قانون بودجه سال 1401، پرداختی از جیب مردم باید بدون تغییر بماند.

- به واسطه حذف یارانه دولتی در مرحله نخست اجرای طرح، داروهای تولید داخل مشمول افزایش قیمت شده‌اند و به همان نسبت قیمت مورد تعهد بیمه‌های پایه هم‌زمان و متناسب با ابلاغ قیمت‌های جدید اصلاح شده است.

بنابراین بعد از اصلاح ارز ترجیحی در قالب طرح دارویار، سهم پرداختی بیمه‌ها از 30 درصد کنونی به 70 درصد افزایش و سهم پرداختی بیمار از 70 درصد کنونی به 30 درصد کاهش پیدا خواهد کرد.

- میزان پوشش بیمه‌ای برای داروهای بدون نسخه (OTC) از صفر به (119) قلم و تعداد داروهای تحت پوشش بیمه از (2500) قلم به (2866) قلم افزایش یافته است.

- در فاز اول اجرای طرح دارویار، قیمت داروهای وارداتی از جمله داروهای وارداتی خاص، نادر و صعب‌العلاج افزایش نیافته و تخصیص ارز ترجیحی ادامه پیدا کرده است.

ب: نتایج ارزیابی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی

بررسی‌های کمیسیون حاکی از وجود برخی از ابهامات به شرح زیر است که نیازمند شفاف‌سازی و پاسخ از جانب دستگاه‌های متولی و مسئول است:

1- یکی از فاکتورهای مهم و تأثیرگذار در موفقیت طرح دارویار، مبحث به روز بودن تسویه مطالبات بیمه‌ها و به تبع آن تسویه مطالبات داروخانه‌ها از سازمان‌های بیمه‌گر است. بررسی‌های کمیسیون در این خصوص حاکی از آن است که تا قبل از اجرای طرح دارویار برخی از شرکت‌های بیمه همچون تأمین اجتماعی و نیروهای مسلح به به طور میانگین 5 تا 6 ماه به داروخانه‌ها بدهکار بوده و همین موضوع نیز باعث شده بود تعدادی از داروخانه‌ها از پذیرش برخی از بیمه‌ها خودداری کنند.

بنابر گزارش‌های واصله هم‌زمان با آغاز اجرای طرح، سازمان برنامه و بودجه اقدام به تأمین منابع لازم برای تسویه بدهی‌های معوق سازمان‌های بیمه‌گر کرده است؛ اما از آن جایی که اجرای طرح دارویار از یک سو منجر به افزایش قابل توجه نقدینگی مورد نیاز داروخانه‌ها و از سوی دیگر انتقال بار مالی ناشی از حذف ارز ترجیحی به سازمان‌های بیمه‌گر خواهد شد، هرگونه عدم پیش‌بینی و تخصیص به روز منابع مورد نیاز متناسب با اجرای طرح، منجر به انباشت بدهی‌های سازمان‌های بیمه‌گر و داروخانه‌ها و در نتیجه اخلال در نظام سلامت کشور خواهد شد.

2- بررسی‌های کمیسیون نشان می‌دهد تاکنون تکالیف قانونی مرتبط با نسخ الکترونیک و پرونده الکترونیک «موضوع بندهای (ی) و (ک) تبصره (17) قانون بودجه سال 1401» که از ملزومات مهم اجرای صحیح این طرح است به صورت کامل اجرایی نشده است بلکه اعتبارات موضوع بند (م) تبصره (17) نیز به سازمان‌های بیمه‌گر تخصیص داده نشده است از این رو اجرای طرح دارویار بر بستر نسخ الکترونیک و پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان با ابهام مواجه است.

3- بررسی‌های کمیسیون نشان می‌دهد علی رغم انطباق زیرساخت‌های بیمه‌ای با قواعد طرح دارویار در حوزه درمان سرپایی، تاکنون در حوزه بستری و در نرم‌افزارهای (HIS) بیمارستان‌ها به ویژه مراکز درمانی تحت پوشش سازمان بیمه سلامت به طور کامل این انطباق صورت نگرفته است و بعضاً این دسته از بیماران متحمل افزایش هزینه ناشی از حذف ارز ترجیحی از قیمت دارو شده‌اند.

4- از جمله ویژگی‌های طرح دارویار، الزام مراجعه افراد به پزشک برای دریافت نسخه تجویز دارو است. در کنار جنبه مثبت این الزام، که تجویز، مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو را کنترل می‌کند، لیکن بار مراجعه به پزشک و به تبع آن هزینه بیمار که با انگیزه دریافت دارو با قیمت‌های تحت پوشش بیمه به پزشک مراجعه می‌کنند، افزایش خواهد یافت. این موضوع خود افزایش پرداختی سازمان‌های بیمه‌گر از بابت حق ویزیت را در پی داشته که لازم است سازوکار تأمین و جبران این تعهدات افزایشی برای سازمان‌های بیمه‌گر مورد توجه واقع شود.

5- در خصوص نرخ داروهای بدون نسخه (OTC) طی سه سال گذشته آزادسازی تدریجی قیمت این اقلام صورت پذیرفته بود با اعلام قرار گیری 119 قلم داروی (OTC) در فهرست داروهای مشمول بیمه در طرح دارویار از یک سو مبلغی در حدود (2) هزار میلیارد تومان بر بار مالی سازمان‌های بیمه‌گر تحمیل شده و از سوی دیگر ادامه آن گردش مالی داروخانه‌ها را با اشکال مواجه خواهد ساخت. لذا این تصمیم نیازمند بررسی بیشتر از جانب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

ج: جمع بندی کمیسیون

1- موفقیت طرح حذف دارو از سبد ارز ترجیحی موسوم به طرح «دارویار» در گرو آن است که این طرح روی منابع مشخص، معین و قابل استحصال تکیه داشته باشد. هنوز آثار اجرای نامناسب طرح تحول نظام سلامت کشور در اذهان جامعه وجود دارد. طرحی که به دلیل عدم پیامدسنجی و ضعف مدیریت، منجر به تخلیه سریع منابع و شکست طرح شد. دراین میان علیرغم آنکه بنابر اعلام سازمان برنامه و بودجه کشور، بودجه اختصاصی برای اجرای طرح «دارویار» در نظر گرفته شده است، تعیین ابعاد دقیق این موضوع که این بودجه از کجا تأمین و به چه صورت و با چه ساز و کار قطعی پرداخت می‌شود یا نحوه تسویه مطالبات قبلی سازمان‌های بیمه‌گر به عنوان نقطه آغازین موفقیت طرح چگونه خواهد بود امری ضروری است که نیازمند شفاف‌سازی از جانب سازمان برنامه و بودجه است.

2- مطابق با بررسی‌های صورت گرفته هم اکنون سه گروه از اقشار جامعه که بر طبق آخرین سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395 جمعیتشان حدود 6 تا 7 میلیون نفر برآورد شده فاقد پوشش بیمه‌ای معتبر هستند و با اجرایی شدن طرح «دارویار» ناگزیر به تهیه دارو با قیمت آزاد خواهند بود.

گروه اول: بیمه‌شدگانی که به دلیل اجرای آزمون وسع، پوشش بیمه‌ای آنها نامعتبر اعلام شده است و یا بیمه‌شدگان صندوق‌های روستایی و همگانی که هم اکنون بیمه آنها به هردلیل غیرمعتبر است. لازم است موقتاً و تا تعیین تکلیف قطعی، بیمه این افراد با سرویس ثبت احوال و پایگاه برخط، بررسی و بدون انجام آزمون وسع و در صورت لزوم رفع هم پوشانی‌های بیمه‌ای تا پایان سال تمدید شود.

گروه دوم: شهروندان بیمه نشده که تاکنون اطلاعات دهک درآمدی آنان به سازمان بیمه سلامت ارسال نشده است. اولاً بایستی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در اسرع وقت سازوکار شفافی برای شناسایی و تعیین آمار این گروه از افراد، مقرر و به کمیسیون بهداشت و درمان اعلام کنند. ثانیاً وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری سایر سازمان‌های مسئول، نسبت به اطلاع‌رسانی عمومی در این خصوص به صورت مستمر و اثربخش اقدام کند. ثالثاً منابع لازم برای پوشش رایگان بیمه این افراد برای بهره‌مندی کامل این افراد از منافع طرح دارویار به مدت سه ماه تأمین شود.

گروه سوم: برخی از شهروندان مرزهای شرقی و جنوبی کشور و نیز اتباع مهاجر خارجی هستند که فاقد هر نوع بیمه پایه هستند. لازم است وزارت کشور حداکثر تا سه ماه آینده نسبت به شناسایی و تعیین تکلیف این افراد اقدام و از طریق سازمان ثبت احوال کدهای ملی آنها را به سازمان بیمه سلامت جهت اتخاذ تصمیمات مقتضی ارسال کند.

پس از اجرای تدابیر یاد شده برای افراد فاقد بیمه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به اصلاح قواعد رسیدگی آنلاین سامانه نسخه الکترونیک، اقدامات لازم را به عمل آورد و گزارش آن را حداکثر تا دو هفته آینده به این کمیسیون ارسال کند.

باتوجه به تأثیری که حذف ارز ترجیحی و افزایش قیمت دارو بر سرمایه در گردش داروخانه‌ها و شرکت‌های تولیدی خواهد داشت، از این رو اعمال سازوکار مشخص برای تسویه به روز بدهی دولت به سازمان‌های بیمه‌گر و اعمال نظارت بر هزینه‌کرد سازمان‌های بیمه‌گر امری ضروریست تا این سازمان‌ها پولی را که بابت مابه‌التفاوت نرخ ارز از دولت دریافت خواهند کرد در قالب یک مکانیسم مشخص، دارای زمان بندی، مستقیماً و بدون واسطه به داروخانه‌ها بپردازند تا بدین ترتیب خللی در زنجیره تأمین و توزیع دارویی کشور به وجود نیاید. در این حالت پرداخت منابع یارانه‌ای به صورت منظم و نشان‌دار در سرتاسر زنجیره سلامت محقق خواهد شد.

پرداخت کلیه هزینه‌های درمانی ایثارگران که جمعیت مشمول آن بالغ بر یک میلیون و هفتصد هزار نفر است به موجب قانون باید توسط بنیاد شهید و امور ایثارگران انجام شود که در حال حاضر به دلیل محدودیت‌های اعتباری و نیز سالمندی جامعه هدف و مخاطرات و عوارض جانبی ناشی از جانبازی این عزیزان با مشکلات جدی مواجه بوده و به دلیل عدم تأمین اعتبارات مورد نیاز از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور نارضایتی گسترده‌ای به همراه داشته است. زیبنده نظام مقدس جمهوری اسلامی نبوده و انتظار می‌رود که اعتبارات لازم تأمین نظر صاحبان اصلی انقلاب تأمین و فراهم گردد.

سخن پایانی:

همان طور که پیش‌تر اشاره شد، کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با اصلاح سیاست‌های ارزی در حوزه دارو موافق بوده و اجرای آن را در قالب طرح‌هایی مانند طرح «دارویار» یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای کشور می‌داند. اما به باور اعضای کمیسیون، صلاح مردم و منافع ملی تنها زمانی با اجرای طرح مذکور تأمین خواهد شد که اجزای این طرح به صورت صحیح اجرایی شود. صرف نظر از برخی ایرادات موجود در زیرساخت‌های الکترونیک و اجرایی که انتظار می‌رود در اسرع وقت رفع شود. تأمین اعتبارات کافی برای جبران مابه‌التفاوت نرخ ارز ترجیحی و ارز نیمایی به صورت پایدار و هزینه‌کرد آن به صورت نشان‌دار در طول زنجیره سلامت کشور، دو عامل مهم برای موفقیت و به ثمر نشستن طرح دارویار هستند که در صورت عدم تحقق ممکن است اجرای این طرح منجر به بروز تبعات جبران‌ناپذیری برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان از سوی دیگر شود.

علی ای حال، این کمیسیون ضمن اعلام همکاری حداکثری در اجرای طرح دارویار با دولت محترم، نظارت مستمر بر عملکرد دستگاه‌های متولی در این حوزه را از طریق کمیته غذا و دارو در برنامه‌های خود قرار داده و گزارش اقدامات صورت گرفته را طی ماه‌های آتی و به صورت دوره‌ای به استحضار مردم شریف ایران و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی خواهد رساند.