موفقیت 37 شرکت در صادرات محصولات نانویی / حفظ جایگاه چهارم جهانی در سال 2019

به گزارش ایسنا با تصویب سند 10 ساله دوم پیشرفت فناوری نانو در ایران تحت عنوان "گسترش کاربرد فناوری نانو در افق 1404" در هیات وزیران در آذرماه سال 1396، راه برای بهره گیری از آثار اقتصادی و اجتماعی فناوری نانو و مشارکت در مسابقه جهانی این عرصه هموارتر شد.

دوره جدید، افزایش اقتدار علمی کشور، توسعه صنعت و بازار نانو و نقش آفرینی این فناوری در زندگی مردم هدف گیری شده است. مبتنی بر این رو یکردها، چشم انداز و سه هدف کلان برای 10 ساله دوم پیشرفت نانو در کشور معین شد. مطابق با این چشم انداز، پیشرفت‌های فناوری نانو در ایران اسلامی تا سال 1404 با تاثیرگذاری در آبادانی کشور و تولید ثروت، موجب بهبود زندگی مردم می شود. در این سال، کشور ضمن تعامل سازنده با سایر کشورها، حرکت به سمت مرجعیت جهانی در فناوری نانو را ادامه می‌دهد و اثر قابل ملاحظه‌ای بر اقتدار علمی کشور خواهد داشت.

سه هدف کلان که با حرکت در راستای این چشم انداز در نهایت محقق خواهند شد شامل ارتقای اثرگذاری فناوری نانو در بهبود کیفیت زندگی مردم، دستیابی کشور به جایگاه مناسب در علم و فناوری نانو در بین کشورهای جهان و کسب سهم مناسبی از بازار جهانی فناوری نانو است.

دستیابی به جایگاه اثرگذار در نانو فناوری

در سال 2019 میلادی، تعداد 11 هزار و 96 مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط محققان ایرانی در WoS نمایه شد که معادل 5.87 درصد از کل مقالات نانو منتشر شده در سال 2019 است. ایران با این سهم از انتشارات نانو، همانند سال گذشته، در رتبه چهارم دنیا قرار گرفت.

این جایگاه در حالی به دست آمد که در سال 2001 و قبل از تأسیس ستاد فناوری نانو که تعداد معدودی از محققان و دانشمندان ایرانی با این فناوری نوظهور آشنا بودند، با انتشار 10 مقاله نانو در رده پنجاه و هفتم دنیا و ششم منطقه خاورمیانه قرار داشتیم.

ایران در سال‌های بعد همواره یک روند صعودی را در انتشار علوم نانو طی کرد، به طوری که از انتشار سالانه 10 مقاله نانو به انتشار روزانه 30 مقاله نانویی رسید. متوسط درصد رشد سالانه مقالات نانو ایران در این 19 سال حدود 53 درصد بوده است. این تعداد از مقالات نانو بیش از 20درصد کل مقالات علمی منتشر شده ایران در WoS را شامل می‌شوند، در حالی که سهم مقالات نانو دنیا از کل مقالات در سال 2019 میلادی حدود 9 درصد بوده است.

همچنین ایران از لحاظ سرانه مقاله نانو به جمعیت، در رتبه چهاردهم در سال 2018 و از لحاظ تعداد مقاله به ازای مقدار GDP بر اساس نرخ برابری قدرت پول (PPP) در رتبه اول دنیا در سال 2017 قرار دارد.

رده بندی 25 کشور برتر در انتشار مقالات ISI نانو را در سال 2019 به این شرح است:

رتبه کشور مقالات نانو سهم (درصد) 1 چین 77947 41.27 2 امریکا 25481 13.49 3 هند 16215 8.58 4 ایران 11096 5.87 5 کره جنوبی 9908 5.25 6 آلمان 8.938 4.73 7 ژاپن 7872 4.17 8 روسیه 6060 3.21 9 انگلستان 6007 3.18 10 فرانسه 5800 3.07 11 استرالیا 4855 2.57 12 اسپانیا 4829 2.56 13 ایتالیا 4560 2.41 14 کانادا 4010 2.12 15 عربستان 3803 2.01 16 برزیل 3578 1.89 17 ترکیه 3162 1.67 18 تایوان 3108 1.65 19 مصر 2944 1.56 20 لهستان 2860 1.51 21 پاکستان 2798 1.48 22 مالزی 2438 1.29 23 سنگاپور 2398 1.27 24 سوئیس 2012 1.07 25 هلند 1879 0.99

نمودار رشد مقالات نانویی محققان ایرانی از 2001 تا 2019 طبق نمودار ذیل است:

در بین دانشگاه‌های ایران، دانشگاه تهران با انتشار 930 مقاله نانو (8.3 درصد کل مقالات نانوی ایران در سال 2019) در رده اول قرار دارد. پس از آن به ترتیب دانشگاه تربیت مدرس با انتشار 529 مقاله، صنعتی امیرکبیر با انتشار 492 مقاله، دانشگاه صنعتی اصفهان با انتشار 417 مقاله و دانشگاه صنعتی شریف با انتشار 412 مقاله در رده‌های بعدی قرار دارند.

علاوه بر آن سهم مقالات نانوی ایران که در مجلات Q1 منتشر شده‌اند نیز به عنوان یک شاخص دیگر از کیفیت انتشارات علمی در نظر گرفته می‌شود. مجلات Q1 مجلاتی هستند که بر اساس بانک اطلاعات مجلات علمی Reports Citation Journal یا JCR از نظر ضریب اثربخشی (factor Impact) جزو مجلات چارک اول به حساب می‌آیند. گرچه تعداد این مقالات در سال 2019 رشد کرده است، ولی سهم آنها از کل مقالات نانوی ایران در سال 2019 حدود 2 درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته است و از نظر رتبه نیز ایران همچنان در رتبه هشتم قرار دارد.

شاخص اچ (Index-h) معیاری از کمیت و کیفیت مقالات علمی یک محقق، موسسه یا کشور است که حجم مقالات پرکیفیت آن فرد یا کشور را نشان می‌دهد و به عنوان یک شاخص کیفی در ارزیابی و مقایسه مقالات با کیفیت مورد قبول و استناد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در شاخص h رتبه جهانی ایران برای مقالات منتشر شده در پنج سال منتهی به 2019 (index-h پنج ساله) 12 است. سهم مقالات نانو مشترک ایران با کشورهای دیگر در سال 2019 حدود 20 درصد بود. در جدول ذیل فهرست 20 کشور برتر دنیا در شاخص Index-h برای مقالات نانویی از سال 2015 تا 2019 آورده شده است:

رتبه کشور اچ - ایندکس 1 چین 303 2 امریکا 290 3 آلمان 173 4 سنگاپور 167 5 کره جنوبی 163 6 استرالیا 160 7 ژاپن 158 8 انگلستان 156 9 عربستان 149 10 کانادا 127 11 سوئیس 127 12 ایران 122 13 هند 121 14 فرانسه 118 15 اسپانیا 118 16 ایتالیا 112 17 هلند 104 18 سوئد 102 19 تایوان 98 20 پاکستان 88

سهم ایران از ثبت اختراعات نانویی

ایران تا پایان سال 2019 تعداد 263 اختراع مرتبط با فناوری نانو در دفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا منتشر کرده است. رتبه ایران در پتنت‌های ثبت شده در USPTO در سال 2019 در جایگاه بیست وچهارم است.

نسبت تعداد پتنت‌ها به تعداد مقالات نانو نشان می‌دهد که 4 پتنت نانویی در ازای هر 1000 مقاله نانو ثبت شده است. با این حال باید توجه داشت که همین تعداد اختراعات مرتبط با فناوری نانو سهمی در حدود 20 درصد از کل پتنت‌های ثبت شده ایران در ادارات ثبت پتنت آمریکا و اروپا می‌شود.

رتبه کشور تعداد پتنت نانویی 1 امریکا 5962 2 کره جنوبی 1103 3 چین 900 4 ژاپن 849 5 تایوان 590 6 آلمان 423 7 فرانسه 252 8 انگلستان 234 9 کانادا 218 10 عربستان 193 11 سوئیس 145 12 هلند 124 13 سنگاپور 104 14 بلژیک 81 15 ایتالیا 70 16 استرالیا 68 17 فنلاند 60 18 هند 60 19 اسپانیا 56 20 سوئد 51 21 اتریش 50 22 دانمارک 39 23 ایرلند 25 24 ایران 24 25 نروژ 23 26 برزیل 21 27 لهستان 18 28 لوکزامبورگ 14 29 ترکیه 13 30 شیلی 10

حجم بازار نانویی محصولات ایرانی

طبق تعریف بازار فناوری نانو که در استاندارد بین‌المللی ایزو به شماره 2015:18110 TS/ISO به تصویب رسیده است؛ بازار فناوری نانو شامل سه بخش "بازار کالاهای نانو"، "بازار تجهیزات نانو" و "بازار خدمات فناوری نانو" تعریف شده است.

روند رشد سالیانه بازار فروش محصولات فناوری نانو ساخت داخل در سال‌های گذشته در نمودار زیر آمده است. در سال 1397 برای پنجمین سال متوالی حجم بازار نزدیک به دو برابر (83 درصد) شده است. در پایان سال 1397 در مجموع 214 شرکت در زمینه تولید محصولات، تجهیزات و خدمات حوزه فناوری نانو فعال بودند که از داده‌های جمع آوری شده از این شرکت‌ها، رقم کلی فروش معادل 25 هزار و 462 میلیارد ریال به دست آمده است.

از مجموع بازار فروش محصولات نانو ساخت ایران در سال 1397، به میزان 2672 میلیارد ریال (حدود 10 درصد) مربوط به صادرات این محصولات به کشورهای دیگر و 22790 میلیارد ریال آن مربوط به فروش در بازار داخلی بوده است.

نزدیک به 60 درصد از حجم بازار کالاهای فناوری نانو، مربوط به حوزه ساخت وساز تعلق دارد که شامل "شیرآلات"، "شیشه‌های کم گسیل"، "بتن سبک"، "انواع کفپوش"، "انواع کاشی و گرانیت آنتی باکتریال" می‌شود. در رتبه بعدی، صنایع اپتوالکترونیک قرار دارد که 13 درصد از بازار کالاهای نانو ساخت ایران را به خود اختصاص داده است. بهداشت و سلامت، نساجی، خودرو و حمل و نقل هم با سهمی بین 5 تا 6 درصد در رده‌های بعدی قرار دارند.

آمار فروش کلی شرکت‌های نانو داخلی در سال97 به تفکیک حوزه‌های صنعتی در تولید کالا (میلیارد ریال)

از نظر صادرات نیز در سال 1397 به دلیل مشکلات ناشی از نوسانات ارزی در 6 ماه اول سال و همچنین موانع صادراتی مرتبط با تحریم، افت بیش از 50 درصدی در صادرات کالاهای نانویی ایران به کشورهای دیگر رخ داد و صادرات، تنها 10 درصد از کل بازار فناوری نانوی ایران را در این سال دربر دارد. البته این رقم مربوط به صادرات رسمی کالاهای فناوری نانو ایرانی است. بخشی از صادرات محصولات فناوری نانو ایران به خصوص به کشورهای همسایه در داخل کشور و برحسب ریال بوده که آمار دقیقی از آن در دست نیست.

تعداد شرکت‌های نانو ایران که موفق به صادرات شده‌اند، از 35 شرکت در سال 1396 به 37 شرکت در سال 1397 افزایش یافته است. افزون بر این، مقاصد صادراتی محصولات نانو در سال 1397 به 36 کشور بوده است.

انتهای پیام