نقش بنادر خزر در جهش تولید
شهرام شیرکوند - پژوهشگر اقتصاد
از آنجا که بسیاری از مردم دنیا، ایران را مهد تمدن، فرهنگ و هنر می‌دانند و بسیاری از آنها به نمادها و نشان‌های ایرانی علاقه‌مند هستند، باتوجه به اقبال نشان‌های معتبر و خوشنام ایرانی در بازارهای جهانی، صاحبان سرمایه و تولیدکنندگان کالاهای داخلی می‌توانند از طریق ایجاد و تقویت نشان ایرانی و بازاریابی بین‌المللی، سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهند.
از آنجا که بسیاری از مردم دنیا، ایران را مهد تمدن، فرهنگ و هنر می‌دانند و بسیاری از آنها به نمادها و نشان‌های ایرانی علاقه‌مند هستند، باتوجه به اقبال نشان‌های معتبر و خوشنام ایرانی در بازارهای جهانی، صاحبان سرمایه و تولیدکنندگان کالاهای داخلی می‌توانند از طریق ایجاد و تقویت نشان ایرانی و بازاریابی بین‌المللی، سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهند. برای توسعه صادرات صنایع داخلی و افزایش سهم بازار جهانی باید رویه و سیاست جدیدی در حوزه‌های صنعتی و صادراتی کشور دنبال شود. از این‌رو توجه بیشتر به جهش تولید و توسعه صادرات محصولات باکیفیت ایرانی برای ورود به بازارهای بین‌المللی یا توسعه بازار خارجی بسیار بااهمیت است.
البته در راستای توسعه سهم بازار خارجی، تولیدکنندگان کالاهای داخلی باید با توسعه تحقیقات بازار در کشور هدف، کالای باکیفیت ایرانی و محصولات جدید را روانه بازارهای خارجی کنند تا ضمن ارزش نهادن به خواسته مشتریان داخلی، سهم بازار خارجی‌شان را حفظ کنند. اکنون برخی تولیدکنندگان بزرگ کشور به‌دلیل هزینه‌های بالای صادرات کالا و بعد مسافت تنها به بازارهای سنتی خود صادرات دارند و باتوجه به اینکه ایران از نظر ظرفیت و تنوع در تعداد بنادر و کارکرد آنها جزو کشورهای ممتاز منطقه است و در بنادر شمالی ایران ظرفیت‌های صادرات و ترانزیت وجود دارد، می‌توانیم پیشرفت‌های قابل‌توجهی در حوزه حمل‌ونقل دریایی و صادرات از طریق دریا داشته باشیم و موجبات افزایش بهره‌وری در صادرات و سرعت رشد و توسعه اقتصادی کشور را فراهم کنیم.
کشورهای مختلف دسترسی به بنادر را یک نعمت و موهبت می‌دانند، زیرا بنادر علاوه بر ایجاد فرصت برای توسعه و پیشرفت کشور، موجب توسعه کسب‌وکار در شهرهای بندری می‌شود. بنابراین بسیاری از فعالان حوزه تجارت معتقدند توسعه حوزه حمل‌ونقل دریایی، موجب توسعه صادرات کالاهای ایرانی و جهانی‌سازی خواهد شد. از این‌رو تولیدکنندگان باید با برنامه‌ریزی برای صادرات کالا از طریق دریا، توسعه بازارهای صادراتی و افزایش کشورهای هدف را در اولویت قرار دهند و سبب رونق اقتصادی و افزایش ظرفیت صادراتی شوند.
بدیهی است، برای توسعه و رونق صادرات، تولید در کشور باید براساس استانداردهای بین‌المللی باشد تا بتواند در بازارهای خارجی حضور پیدا کند. به هرحال این روش که مدل برخی کالاهای تولید داخل تا سال‌ها تغییر نمی‌کند، به‌طورقطع در مسیر کاهش صادرات در صنعت داخلی بی‌تاثیر نیست و در این زمینه باید تولیدکنندگان، استراتژی توسعه محصولات‌شان را بازنگری و تقویت کنند. برای این کار، باید ابتدا کیفیت محصولات داخلی ارتقا یابد و نرخ آن منطقی باشد. همچنین باید موانع موجود در مسیر تولید برداشته شود تا در نهایت کالای ایرانی با داشتن شرایط رقابت‌پذیر بتواند علاوه بر فروش موفق در داخل کشور در بازارهای خارجی نیز حضور یابد، زیرا در عصر کنونی فعالیت هیچ کسب وکاری در جهان به‌صورت جزیره‌ای امکان‌پذیر نیست. در صورتی که بنگاه‌های اقتصادی فعالیت‌های‌شان را جزیره‌ای کنند، فعالیت‌شان تداوم نخواهد یافت و به‌ضرورت «جهانی شدن» پی خواهند برد.
جهانی شدن، فرآیندی است که بنگاه‌ها و سازمان‌ها به این طریق محصولات و خدمات خود را علاوه بر عرضه در مقیاس داخلی، در مقیاسی جهانی عرضه می‌کنند و در این مسیر علاوه بر ایفای نقش در اقتصاد داخلی و منطقه‌ای، بخشی از یک اقتصاد جهانی می‌شوند. جهانی‌سازی از روزهای آغازین کسب‌وکار وجود داشته، اما تاثیرات آن در سال‌های اخیر بیشتر بوده است. پیشرفت سریع اثرات کلان اقتصادی جهانی‌سازی با توسعه کشورهای جهان سوم و سایر بازارهای جدید، ایجاد توافقنامه‌های تجارت آزاد، پیدایش اینترنت و دستیابی به پیشرفت‌های تکنولوژیک و ارتباطی، گسترش کسب وکارهای چندملیتی، ایجاد اتحادیه اروپا، تاثیر ثبات یورو در بازار جهانی ارز و همچنین افزایش نقدینگی پیچیده‌تر بازار ادامه یافت.
در جهانی که به‌سوی یکپارچه شدن پیش می‌رود، سازمان‌ها با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی روبه‌رو هستند. البته این روند به‌همراه تحولات فناوری در مقایسه با گذشته وضعیت بسیار متفاوتی را ایجاد کرده است. می‌توان گفت جهانی شدن مجموعه‌ای از فرصت‌ها و تهدیدها را پیش‌روی بنگاه‌ها و سازمان‌ها قرار می‌دهد. در حقیقت جهانی‌سازی برای انواع کسب‌وکارها فرصتی را فراهم می‌آورد تا به توسعه بازار، افزایش درآمد، پذیرش ریسک و افزایش حقوق صاحبان سهام بپردازند. تاثیر جهانی‌سازی در توافقنامه‌ها و معاملات بین‌المللی و برون‌مرزی بسیار مشهود است.
از مهم‌ترین نتایج جهانی شدن می‌توان به توسعه رقابت در سطح بین‌المللی اقتصاد اشاره کرد، زیرا در چنین شرایطی شاهد کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، توسعه فناوری اطلاعات و گسترش تجارت، کاهش هزینه‌های تولید، به‌حداقل رسیدن محدودیت‌های جغرافیایی و رشد رقابت خواهیم بود که در نهایت منجر به افزایش کارآیی اقتصاد بین‌المللی خواهد شد. به این لحاظ با توسعه حمل‌ونقل دریایی، هزینه‌های صادرات کالا با کاهش چشمگیر هزینه‌ها روبه‌رو خواهد بود.
بنابراین از آنجا که توسعه صادرات و رقابت‌پذیری صادرات از طریق بنادر موجب تقویت صادرات محصولات تولیدی کشور و کالای داخلی است، کاهش تعرفه‌ها، ارائه مشوق‌ها برای حمل‌ونقل دریایی و اطلاع‌رسانی فرصت‌های صادرات و ترانزیت از طریق دریای خزر برای منطقه و دنیا بسیار حائزاهمیت است. در حال حاضر نیز، محصولات کشورهایی نظیر چین، هند، کره یا ژاپن از کانال بنادر خزر ترانزیت می‌شود، همچنین کشورهای CIS، قطر، عمان، افغانستان، اندونزی و... نیز از این بستر خزر ترانزیت می‌کنند و با عنایت به اهمیت نقش دریا در اقتصاد ایران و ظرفیت موجود در حوزه حمل‌ونقل دریایی؛ کارشناسان معتقدند، باوجود اینکه زیرساخت‌های صادرات در بنادر شمالی فراهم شده، بسیاری از ظرفیت‌های خزر هنوز بلااستفاده مانده است، به‌ویژه اینکه بنادر شمال کشور، مناطق ویژه اقتصادی و آزاد تجاری هستند، بنابراین حضور کارخانه‌های تولیدی در این بنادر باید در اولویت قرار گیرد.
در راستای جهش تولید در کشور و حمایت از کالای ایرانی، فراهم‌سازی زمینه صادرات و توسعه صادرات تولیدات داخلی از طریق بنادر شمالی کشور، ضروری است. در این‌باره توجه صاحبان سرمایه و تلاش تولیدکنندگان در راستای ارتقای مستمر کیفیت محصولات ایرانی و گسترش حضور نشان (برند) های معتبر و خوشنام کشورمان در بازارهای جهانی، زمینه مناسبی برای معرفی نشان (برند) های برتر ایرانی در سطح بین‌المللی فراهم خواهد کرد.
امید است سازمان بنادر و دریانوردی به‌منظور رشد صادرات در حوزه حمل‌ونقل دریایی بنادر خزر با رفع موانع احتمالی و تقویت زیرساخت‌های صادرات و حمایت کافی از تولیدکنندگان کالای ایرانی سرمایه‌گذاران واحدهای تولیدی داشته باشد تا تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران حوزه‌های کسب‌وکار نگران بازگشت سرمایه خود نباشند.
