نقش مردم در تولید دانش‌بنیان پررنگ‌تر از شرکت‌ها است

عضو هیأت رئیسه مجلس با بیان اینکه مردم در تولید دانش‌بنیان نقش پررنگ‌تری از شرکت‌های دانش‌بنیان دارند گفت: تولید دانش‌بنیان اشتغال صنایع هایتک و بهره‌وری تولیدات مردمی را افزایش می‌دهد.

سید محسن دهنوی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی و رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: به طور کلی ادبیات و گفتمان اقتصاد دانش بنیان و تولید ثروت از دانش و ارزش داشتن این مفهوم از اوایل دهه 80 توسط شخص مقام معظم رهبری پایه گذاری شد. آن اوایل مخالفت‌های جدی هم برای این موضوع وجود داشت، یعنی یک نگاهی در دانشگاه‌ها وجود داشت که می‌گفتند: «علم برای علم است» و رهبری با این دیدگاه مخالفت کرد و جهت گیری علم را ایجاد ثروت و ارزش برای مردم عنوان کردند.

وی افزود: آنطور که من به خاطرم هست تا ده دوازده سال پیش 50 الی 60 شرکت دانش بنیان در کشور وجود داشت ولی امروز این تعداد به نزدیک 7000 رسیده که آن را من حاصل پیگیری‌های رهبری می دانم. در حال حاضر نزدیک به یک درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور متعلق به شرکت‌های دانش بنیان است و این رشد در دهه اخیر اتفاق بسیار بزرگی است و به نظر من بزرگترین دستاورد انقلاب اسلامی در دو دهه گذشته است. در واقع اگر در تاریخ هر ده را به چیزی می‌شناسند من دهه گذشته را دهه پیشرفت اقتصاد دانش‌بنیان کشور می‌گویم که این این جز با پیگیری‌های مصرانه مقام معظم رهبری ممکن نبود.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی گفت: یک واقعیت آن است که شرکت‌های بین المللی در دنیا و مخصوصاً در ایالات متحده که بیشترین ارزش بازار، بیشترین سود دهی و بیشترین سهم از بازار را دارند و به بیانی ارزشمندترین سهام‌ها را در اختیار دارند چه شرکت‌های هستند. به طور مثال شرکت اپل که یک شرکت کاملاً دانش بنیان است یا مثلاً ایلان ماسک که با تسلا و سایر برندهایش شناخته می‌شود و یا شرکت گوگل. در واقع در لیست بزرگترین و سودده‌ترین شرکت‌های این کشور، تمام ده شرکت اول دانش بنیان هستند، یعنی شرکت‌هایی که بر پایه فناوری و تکنولوژی بنا نهاده شده‌اند و این به معنای این است که اقتصاد دنیا از حالت سنتی به سمت کسب و کارهای دانش بنیان بنیان و فناور پایه حرکت می‌کنند.

دهنوی با بیان اینکه اکنون این درخت نورسیده به وقت ثمردهی رسیده است، افزود: این سهم از اقتصاد کشور هنوز خیلی کم است و هدف گذاری امسال رهبری افزایش سهم اقتصاد دانش بنیان از اقتصاد کشور است و با توجه به اینکه پایه‌هایش گذاشته شده است من معتقدم امکان آن وجود دارد.

وی در پاسخ به این سوال که اقتصاد دانش‌بنیان را چگونه باید تعریف کرد، گفت: اتفاقاً موضوع مهمی که پس از تأکید مقام معظم رهبری باید در رسانه‌ها به آن پرداخته شود این است که مردم و کسبه می‌پرسند اقتصاد دانش بنیان یعنی چه؟ این را به طور ساده من با یک مثال توضیح می‌دهم؛ مثلاً من یک کشاورز هستم و به شیوه سنتی که صد سال است کشت می‌شود کشاورزی می‌کنم، یعنی به یک شیوه متداول و با زمان‌بندی مشخصی بذر می‌کارم، کود می‌دهم، آبیاری می‌کنم و به همان شکل سنتی برداشت می‌کنم. این یک روش کشاورزی است که عمده کشاورزی ما اینگونه است. حال اگر این شیوه بخواهد دانش‌بنیان شود چگونه می‌شود؟ تولید دانش بنیان می‌گوید از دانش روز علم کشاورزی استفاده کن. مثلاً یک مهندس کشاورزی کنار من کشاورز می‌ایستد و می‌گوید برای این خاکی که داری باید از این بذر استفاده کنی، از این کود استفاده کن، شیوه آبیاری‌تان را تغییر دهید و از این قبیل توصیه‌ها می‌کند تا بهره‌وری کشاورزی را بیشتر کند.

دهنوی ادامه داد: در کنار این دانش، فناوری هم بکار می‌آید، یعنی مثلاً می‌گوید به جای اینکه دستی این کارها را انجام دهی با سیستم متفاوتی انجام دهید. مجموع این اقدامات موجب می‌شود که بهره‌وری و کیفیت محصول بالا رود و قیمت تمام شده هم پایین آید. حال به منظور ارتباط مردم، یعنی در این مثال کشاورزان با علم کشاورزی، نقش دستگاه‌های حاکمیتی پررنگ می‌شود تا ورود کند و برای کشاورز ساز و کاری بچیند و در اختیار کشاورز قرار دهد. یعنی کشاورز نباید خودش دنبال مهندس کشاورزی بدود، بلکه دستگاه‌های دولتی باید تسهیلگری کند و مهندسان را از طرفی به کار گیرد و در اختیار این فرایند قرار دهد. این میان نقش شرکت‌های دانش‌بنیان این است که خدمات را به صورت سیستمی ارائه کنند. شرکت‌های دانش بنیان باید فرایندها را به منظور استفاده‌های مختلف به کار گیرند.

رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی گفت: عمداً حوزه کشاورزی را مثال زدم چون تأکید مقام معظم رهبری بود و درست هم بود چون نیاز اصلی کشور امنیت غذایی و اکثر مردم با این حوزه درگیر هستند ولی از طرفی واقعاً سهم شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه کشاروزی کم وضعیف است.

وی تأکید کرد: اقتصاد و تولید دانش بنیان به معنای شرکت‌های دانش بنیان نیست، اتفاقاً نقش مردم در تولید دانش بنیان خیلی پررنگ‌تر است. اتفاقاً تولیددانش‌بنیان اقتصاد مردمی است؛ در همین مثال دیدیم که مردم و کشاورزان هستند که باید به سمت اقتصاد دانش بنیان بروند و شرکت‌ها صرفاً این فرایند را تسهیل می‌کنند، یعنی فناوری را جمع می‌کنند و به خود مردم عرضه می‌کنند، بنابراین اینجا هم عناصر اصلی خود مردم هستند.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: ممکن است در برخی نقاط گفته شود که استفاده از فناوری‌های دانش بنیان جایگزین انسان می‌شود و اشتغال را کم می‌کند، مثلاً در خط تولید خودرو یک روبات به کار گرفته می‌شود و یا برای سم‌پاشی از پهپادهای خاص استفاده شود، شاید به ظاهر اشتغال کم شود ولی آن طرف در فرایند ساخت این روبات یا پهپاد افراد بیشتری و آن هم اشتغال هایتک و تخصصی ایجاد می‌شود و به صورت نمایی تولید و بهره‌وری را افزایش می‌دهد.

دهنوی در بیان اینکه چه صنایعی سهم بیشتری از اقتصاد دانش‌بنیان دارند، گفت: در چند صنعت دانش‌بنیان ها سهم خوبی دارند از جمله نظام سلامت (یعنی فرایند تولید و نگهداری دارو و...) در صنعت میکروالکترونیک و ICT و همچنین در صنعت خدمات. یعنی مثلاً فروش اینترنتی.

در پاسخ به اینکه آیا استارتاپ ها شرکت دانش بنیان محسوب می‌شوند یا خیر گفت: استارتاپ به شرکت‌هایی که به تازگی در حال رشد و شکلگیری و بر پایه فناوری و نوآوری هستند گفته می‌شود. بنابراین استارتاپ‌های می‌توانند بر پایه یک دانش باشند یا نباشند و صرفاً یک ایده جدیدی داشته باشند. در کشور ما مصطلح شده است که به شرکت‌های حوزه خدمات استارتاپ می‌گوئیم در صورتی که بعضی از آن‌ها بالغ شده اند و استارتاپ نیستند. مثلاً یک سایت اینترنتی که یک شرکت بالغ شده است و اتفاقاً دانش و فناوری هم در حوزه توزیع محصول دارد و دانش‌بنیان است ولی دیگر استارتاپ نیست.

وی با تأکید بر اینکه بنابراین در بحث دانش بنیان تأکید و اولویت ما بر حوزه تولید دانش بنیان است و در درجه بعد حوزه خدمات، گفت: مهمترین کاری که ما در قانون جهش تولید دانش‌بنیان کرده‌ایم این است که برای حوزه دانش بنیان کشور به لحاظ ساختاری متولی تعیین کرده‌ایم؛ یعنی شورای راهبری دانش بنیان تعریف کرده‌ایم که رئیس جمهور رئیس آن شورا، معاون علمی فناوری رئیس جمهور نایب رئیس و دبیر شورا است و چند نفر از وزرای مربوط به حوزه تولید در این شورا عضو هستند. این شورا متولی خیلی از مسائل حوزه دانش‌بنیان از جمله تعیین مصادیق می‌شود.

دهنوی ادامه داد: نکته بعدی بحث تولید بار اول است. شرکت‌هایی وجود دارند که به صورت هایتک محصولی را تولید می‌کنند که تا پیش از این وارد می‌شده است و حال که این شرکت می‌خواهد تولید کند دستگاه دولتی داخلی می‌گوید باید در مناقصه شرکت کند و این شرکت دانش بنیان ما در مناقصه با نمایندگی شرکت‌های بزرگ دنیا که سال‌ها تولید کننده بودند شرکت می‌کنند و نمی‌توانند رقابت کنند و شکست می‌خورند.

وی افزود: همچنین دستگاه دولتی ویژگی‌ها و استانداردهایی می‌خواهند که شرکت‌های دانش بنیان نمی‌توانند پاس کنند و در نتیجه شرکت‌های ما هیچگاه نمی‌توانند تولید کننده شوند و ما همیشه واردکننده خواهیم ماند. ما در این قانون مزایایی برای خرید بار اول از شرکت‌های دانش بنیان گذاشتیم یعنی به تشخیص همان شورا اگر محصولی برای بار اول بخواهد تولید شود و شرکت‌های دولتی بخواهند خرید کنند می‌توانند ترک تشریفات کنند.

رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی گفت: بحث بعدی پشتیبانی‌های مالی است؛ ما اینجا صندوق‌های پژوهش، فناوری و صندوق نوآوری شکوفایی معاونت علمی را تقویت کرده‌ایم و همچنین تأمین مالی از بازار سرمایه را برای شرکت‌های دانش‌بنیان تسهیل کرده‌ایم؛ یعنی ساز و کاری دیده‌ایم که شرکت‌ها بتوانند از بازار سرمایه با چند مکانیسم تأمین مالی شوند. مثلاً یکی از مکانیسم‌ها این است که اگر شرکت‌های بزرگ بورسی بخواهند در حوزه تحقیق و توسعه شرکت‌های دانش بنیان سرمایه گذاری کنند ما بخش سرمایه‌گذاری را به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی و معافیت مالیاتی در نظر می‌گیریم.

دهنوی گفت: همچنین نکته آخری که در این قانون دیده‌ایم مسیر دانش بنیان شدن صنایع بزرگ است که فکر می‌کنیم وقت آن رسیده است و ما در این مقطع قرار داریم. مثلاً گفتیم اگر یک شرکت بزرگ بخشی از درآمد خود را در شرکت‌های دانش بنیان سرمایه گذاری کند آن بخش را از مالیاتی که باید دهد کسر می‌کنیم و مزایایی از این جنس.