نگاهی به خیزش دوباره حراج‌های معتبر خارجی / اتفاق نویدبخشی در انتظار بازار هنر ایران خواهد بود؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فراگیری ویروس کرونا در سال 2020 میلادی موجب بروز اختلالات فراوانی در عرصه هنر شد؛ اما این اختلالات در سال 2021، رفته‌رفته روندی نزولی پیدا کرد و فعالیت‌های هنری توانستند بار دیگر به روال سابق خود بازگردند. در این راستا، گالری‌ها ابتدا به‌صورت مجازی و سپس به شکل حضوری میزبان عموم هنرمندان و هنردوستان شدند. آثار هنری که در حراج‌های دوران همه‌گیری نتوانسته بودند مبلغی بیش از 100 میلیون دلار فروش کنند، یک بار دیگر به مبالغ بیش از این میزان بازگشتند. همچنین آثار هنری موجود در حوزه NFT نیز باعث امیدواری مضاعف به آینده بازارهای هنری شدند.

می‌توان گفت که در سال 2021، عوامل کمی وجود داشتند که توانستند به اندازه NFT بازار هنر را با تغییر و تحولات جدی روبه‌رو کنند. فروش 3/69 میلیون دلاری اثری از «مایک وینکلمن» (ملقب به بیپل) هنرمند آمریکایی در حراج کریستیز، مهر تائیدی بر افزایش تقاضا برای NFT در بازار ثانویه بود. فروش این توکن غیرقابل تعویض، شاید بزرگترین اتفاق بازار هنری سال 2021 را رقم زد. این اثر وینکلمن که «هر روز: پنج هزار روز نخست» نام داشت، به‌عنوان اولین NFT فروخته‌شده در بستر یک حراج بزرگ و معتبر از اهمیت زیادی در تاریخ حراج‌های هنری برخوردار شد. «هر روز» تنها با 100 دلار مناقصه را آغاز کرد اما ظرف چند هفته توانست از مرز 1 میلیون دلار عبور کند؛ به نحوی که روز پیش از پایان فروش، به قیمت حدود 9 میلیون دلار رسید و سرانجام به قیمت 69 میلیون و 400 هزار دلار به فروش رفت تا عنوان گران‌ترین معامله مبتنی بر NFT جهان و سومین اثر هنری گران‌قیمت خلق شده توسط هنرمندان زنده را به خود اختصاص بدهد. این اتفاق، سیگنالی مهم برای هنرمندان و طرفداران هنر در زمینه شیوه‌های جدید و رو به گسترش جمع‌آوری، توزیع و عرضه آثار هنری در عصر دیجیتال نیز به‌شمار می‌رفت؛ به نحوی که پیامدهای این فروش ماورایی همچنان در سال 2022 نیز احساس می‌شود. جالب آنکه وینکلمن آمریکایی پیش از این بالاترین پولی که در ازای فروش آثار خود دریافت کرده بود، 100 دلار بود اما رونق بازار NFT نام او را در کنار نام‌هایی نظیر: «دیوید هاکنی» و «جف کونز»، به یکی از سه هنرمند گران و زنده جهان تبدیل کرد.

کلاژ «هر روز: پنج هزار روز نخست» اثر «مایک وینکلمن»

وضعیت رو به رشد کنونی باعث شده است که بسیاری از کارشناسان آثار هنری، سال 2022 میلادی را هم یکی از سال‌های درخشان پیش‌رو برای بازار آثار هنری تلقی کنند؛ چراکه پیش از عرضه مجموعه نفیس «پل آلن» در ماه نوامبر، خبر خرید آثاری مانند: پرتره مشهور «مرلین مونرو» که توسط «اندی وارهول» نقاشی شده بود و در اوایل ماه می به قیمت 195 میلیون دلار فروخته شد، حیرت بسیاری را برانگیخت. این پرتره، گران‌ترین اثر هنری است که در طول قرن بیستم در بستر یک حراج عمومی به فروش رسیده است. از دیگر معاملات بزرگ هنری سال جاری میلادی می‌توان به فروش سه نقاشی از آثار «پل سزان»، «پابلو پیکاسو» و «کلود مونه» اشاره کرد که در مجموع به قیمتی بالغ بر 166 میلیون دلار فروخته شدند. اینک، رکورد بالاترین قیمت فروش برای یک مجموعه هنری خصوصی، به زوج آمریکایی «هری» و «لیندا مکلوی» اختصاص دارد که در بهار گذشته در جریان حراج‌های ساتبیز به بهای 922 میلیون دلار فروخته شد.

«زن نشسته کنار پنجره» اثر پیکاسو که با قیمت 103.4 میلیون دلار در حراج کریستیز نیویورک به فروش رفت.

حال، پرسش کلیدی اینجاست که آیا می‌توان وضعیت اقتصادی رو به رشدی که از سال 2021 در بازارها و حراج‌های معتبر خارجی آغاز شده است را به بازار و حراج‌های هنری منعقد در ایران نیز تعمیم داد؟ برای پاسخ به این پرسش، لازم است نگاهی گذرا به وضعیت فروش آثار هنری در آخرین ادوار حراج‌های ملی و تهران که در زمره شناخته‌شده‌ترین حراج‌های هنری داخلی به شمار می‌آیند، بیندازیم.

تیرماه سال جاری، هفتمین حراج ملی ایران به رغم حواشی موجود، با عرضه 40 اثر از هنرمندان معاصر ایرانی و فروش بالغ بر 40 درصد آثار ارائه‌شده، طبق اعلام برگزارکنندگان خود توانست به فروش 42 میلیارد تومانی دست پیدا کند. این در حالی است که به دلیل روشن نبودن رقم کل فروش حراج ششم، مشخص نیست که میزان فروش این حراج در دوره هفتم، سیری صعودی را طی کرده یا در مسیر نزول حرکت کرده است.

از سوی دیگر، شانزدهمین حراج تهران نیز که مانند حراج ملی، تیر ماه سال جاری برگزار شد، طبق اعلام برگزارکنندگان خود توانست به فروشی معادل 78 میلیارد و 100 میلیون تومان دست یابد که این عدد، در مقایسه با رقم کل فروش دوره پانزدهم که از سوی برگزارکنندگان حراج مذکور، 158 میلیارد و 890 میلیون تومان اعلام شده بود، سیری نزولی را نشان می‌دهد.

با این اوصاف، به نظر می‌رسد برای تعمیم وضعیت اقتصادی رو به رشد مذکور در حراج‌های معتبر خارجی به حراج‌های هنری منعقد در ایران، هنوز قدری زود است. لذا برای اظهارنظر قطعی در این زمینه باید درنگ و تامل بیشتری به خرج داد و همچنان چشم‌انتظار روند آتی اقتصاد هنر بود.