نگاهی به چند آلبوم که در دوران کرونا منتشر شد / از سرباز تا اروند

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، محدودیت‌های کرونایی حدود دو سال بر زندگی همه‌ی ما سایه افکند و شمایل بسیاری از فعالیت‌ها را دچار تغییر و تحول کرد. این تغییر به حوزه موسیقی هم رسید و این عرصه را تا جایی دچار آسیب کرد که صدای موسیقی از سالن‌های شهر برای حدود دو سال به گوش نرسید.

اکنون و پس از واکسیناسیونِ سراسری در کشور، کرونا فروکش کرده و همه چیز به حالت عادی برگشته است. موسیقی به جریان افتاده و روزانه کنسرت‌های بسیاری در تهران و دیگر شهرستان‌ها روی صحنه می‌رود.

شاید بد نباشد که نگاهی به گذشته داشته باشیم و بدانیم که در دوران شیوع ویروس کرونا، چه تولیداتِ موسیقایی در ارگان‌های مختلف شکل گرفته است. یکی از ارگان‌هایی که در این زمینه فعالیت مناسبی داشت، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران بود.

این سازمان در همان دورانِ شیوع ویروس کرونا دو آلبومِ «پوئم سمفونی سرباز» و «اروند» را تولید کرد که هر کدام در ژانر خودشان، از آثار باارزش بودند.

آنچه میخوانید شرحی بر فعالیت‌های دوساله مدیریت موسیقی معاونت هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران (ازآغاز شیوع ویروس کرونا تا به امروز) در عرصه تولید آلبوم‌های موسیقی است:

مرثیه ناتمام در سوگ نینوا

آلبوم «مرثیه ناتمام» شامل آوازهایی برای اربعین است که با آواز چهار خواننده موسیقی دستگاهی ایران امیر مداح، سید هاشم احمدوند، رضا طیبی و حمید خزایی با اشعاری از محمدعلی بهمنی، علیرضا قزوه، غلامرضا طریقی، غزاله شریفیان، سیدمحمدمهدی شفیعی، میلاد عرفانپور، بیت‌الله جعفری و محمدمهدی سیار در هشت قطعه تولید شده است. این آلبوم برای فرهنگسازی صحیح در موسیقی عزاداری به بهره‌گیری از دستگاه‌ها و آوازهای ایرانی پرداخته است.

این آلبوم با مشارکت مرکز موسیقی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تولید شده است.

در توضیحات تکمیلی این آلبوم آمده است:

«هنر آواز خوانی از دیرباز در آئین‌های سوگواری و تعزیه سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) حضوری پر رنگ، جدی و انکار ناپذیر داشته است، به گونه‌ای که برترین تعزیه‌خوانان گذشته، برترین آوازخوانان دوره خود نیز بوده‌اند. آوازخوانانی مسلط به زیر و بم، فراز و فرود و ظرایف این هنر ملی ایران و علاوه بر این با اعتقاد بر رستاخیز کربلا با شور و شوق تمام، نغمات جان بخش خود را سرداده‌اند.

این اثر که با حضور شاعران و آوازخوانانی از سه نسل مختلف آماده شده است نشانه‌ای از ادامه حیات پر افتخار دو هنر شعر و آواز و تلفیق هنرمندانه این دو در این مرز و بوم و تلاشی برای ادای دین و پاسداشت حادثه عاشورا در جهت فرهنگسازی صحیح ارائه اثر هنری فاخر مرتبط با این واقعه تاریخی در عصر حاضر است.»

در رثای سردار دلها

«پوئم‌سمفونی سرباز» محصولی شامل 6 قطعه است که به تصویرسازی یک شعر نیمایی بلند با روایتی از زندگی قهرمان ملی، شهید قاسم سلیمانی می‌پردازد. این بخش‌ها ضمن وحدت در یک اثر کامل، هر یک استقلال موسیقایی خود را نیز دارند و به تنهایی صاحب شخصیتی مستقل هستند. این اثر با شعری از علی‌محمد مؤدب، خوانندگی امیرحسین سمیعی، رهبری ارکستر آرش امینی و آهنگسازی آرمان مهربان توسط دفتر موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و اجرای کر و ارکستر سمفونیک صدا و سیما و پخش دفتر موسیقی حوزه هنری و تبلیغات اسلامی منتشر شد.

نکته حائز اهمیت در ساخت این اثر، تلاش برای جذب مخاطب عام بوده است. آرمان مهربان آهنگساز این اثر معتقد است: «شنیدن موسیقی ارکسترال برای عامه مردم جا نیفتاده است، چون تعداد سازها و خط‌های موسیقی زیاد است و نمی‌توان انتظار داشت عامه مردم این نوع موسیقی را بشنوند. اما با توجه به محبوبیت سوژه اصلی این اثر، این کار را با این نگاه نوشتم که مردم عادی هم بتوانند از آن به اندازه کافی لذت ببرند و برای این منظور، سعی کردم ملودی‌های ساده اما زیبایی بنویسم. همچنین روی جنبه احساسی قطعات کار ویژه‌ای انجام شد تا به قلب مخاطب راه پیدا کند.»

«راه روشن» تصنیفی از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب

«پوئم سمفونی راه روشن» بر اساس بیانیه «گام دوم انقلاب» در هفت موومان تولید شده که دو قطعه از آن باکلام و با اشعار میلاد عرفان‌پور ساخته شده است، یکی از این قطعات با صدای بهرام پاییز و دیگری با گروه کُر ضبط شده و پنج قطعه هم بی‌کلام است. امیرحسین سمیعی مدیر امور موسیقی سازمان درباره این آلبوم گفت: «در تولید این اثر تلاش شده است که سازندگان از نسل سوم انقلاب اسلامی باشند، چرا که پرچم این راه به دست این افراد است. آهنگسازی این اثر را «حسین پارسافر» برعهده داشتند که جوان هستند و کارنامه درخشانی در عرصه موسیقی ارکسترال دارند. به جرات می‌توانم بگویم اثری چون پوئم سمفونی «راه روشن» اثری ارزشمند و جسورانه از این جوان ایرانی است که تفکر کم نظیری در آن نهفته است. شما وقتی چارچوب این اثر در حوزه ارکستراسیون، فرم و آنالیز بررسی کنید، متوجه می‌شوید آنچه انجام گرفته یک ریسک توأم با منطقی است که قطعاً در سال‌های بعد نتایج و جایگاهش را خواهید دید. «میلاد عرفان‌پور» شاعر «راه روشن» نیز جوان است و به خوبی به همه ابعاد انقلاب اسلامی پرداخته است و در این شعر به افق آینده می‌نگرد، همچنین «بهرام پاییز» خواننده یکی از قطعات، یادآور صداهای جدی این نوع موسیقی است.»

روایت موسیقایی کربلا در «نواحی اشک»

آلبوم موسیقی «نواحی اشک» شامل 10 قطعه از نوحه‌های عزاداری نواحی مختلف ایران در ارتباط با واقعه کربلاست. این مجموعه باخوانندگی متین رضوانی پور، تنظیم سعید عظیمی و هم‌آوایی سیدمحسن حسینی در استودیو آفتاب تولید شده است.

از ویژگی‌های قطعات این آلبوم بهره برداری کامل از موسیقی و ملودی‌های نواحی مختلف ایران و ردیف آوازی موسیقی دستگاهی ایران است که سعی شده در قالبی متفاوت منتشر شود. از آنجایی که ظهور و بروز موسیقی‌های غربی به شکل فزاینده و افراطی آن، موجب شده در بخش‌های زیادی از موسیقی آیینی با مشکلات محتوایی مواجه شویم، این مجموعه تلاش کرده است گامی هرچند کوچک را در راستای بازسازی و تولید آثاری در چارچوب موسیقی مذهبی با رویکرد ایرانی بردارد.

در توضیحات این آلبوم می‌خوانیم: «موسیقی مذهبی یکی از رایج‌ترین انواع موسیقی در فرهنگ‌های کهن جهان است. در فرهنگ‌های اصیل و ریشه‌دار، ساختار این موسیقی از ساختارهای موسیقی کلاسیک و رسمی آن فرهنگ پیروی می‌کند. موسیقی مذهبی ایران علاوه بر اینکه بسیار مرهون موسیقی دستگاهی ایران است، از حضور برترین استادان این هنر بهره‌مند بوده است. همچنین نواحی مختلف ایران نیز در شاخه موسیقی مذهبی دارای گنجینه‌های فراوانی هستند.»

هم نفس؛ شرحی بر حماسه ایثار

آلبوم موسیقی «هم نفس» شامل پنج قطعه موسیقی است که ترانه‌های آن توسط سعید سلیمان‌پور سروده و توسط آرش رستمی خوانده شده است. آهنگسازی این اثر را آرمان مهربان بر عهده دارد.

در روزهایی که همه‌گیری ویروس کرونا تهدیدی جدی برای عرصه موسیقی محسوب میشد، در راستای تجلیل از فداکاری و از خودگذشتگی کادر درمانی کشور به عنوان مدافعان سلامت، آلبوم موسیقی «هم نفس» شکل گرفت.

این آلبوم روایت موسیقایی از شروع همه‌گیری کرونا تا امروز و نشانی از غیرت، همبستگی و مبارزه پرستاران و تمام عزیزانی است که در این عرصه تلاش کردهاند. شعر این آلبوم به صورت داستان‌گونه ماجرای این دوسال را از قبل کرونا شروع می‌کند و در ادامه به همه‌گیری و اتفاق‌هایی که در این مسیر افتاده و به از دست دادن‌ها، ایثار و از خود گذشتگی و شهامت می‌پردازد و در نهایت به تبلور دانش و رهایی می‌رسد.

آرمان مهربان درخصوص ساخت آهنگ این اثر می‌گوید: «شعر آقای سلیمان‌پور در این آلبوم، شعر بلند و داستان‌گونه است و همین موضوع کار آهنگساز را سخت می‌کند. امیدوارم به خوبی آهنگسازی این مجموعه را انجام داده باشم و مورد قبول قرار گیرد. این آلبوم 5 موومان دارد. بخش اول و آخر تنها موسیقی است و داستان در سه موومان میانی روایت می‌شود.»

تلفیقی از شاخصه‌های موسیقی ایرانی و موسیقی جهان

آلبوم «آن روز آسمان گریست» با مشارکت دفتر موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما به مناسبت اربعین حسینی و آهنگسازی محمد سالاروند، اشعار محتشم کاشانی، سیدمحمدمهدی شفیعی، سعید تاجمحمدی، رضا نوری، غزاله شریفیان، سیدوحید سمنانی، رضا یزدانی و امین اکبری و خوانندگی صادق شیخزاده، سیدمحسن حسینی و مهدی محمدی در هشت قطعه تولید شد.

آنچه در این اثر به چشم می‌خورد، تلاش برای ساخت یک الگوی متفاوت موسیقایی است. سمیعی در این‌باره می‌گوید: «در تولید این اثر ما به فرمی نیاز داشتیم که از شاخص‌های موسیقی ایرانی و موسیقی جهان همزمان استفاده کنیم، قطعا آواز به تنهایی جذابیت خود را دارد اما می‌تواند در پیوند با ارکستراسیون وسیع‌تر، ابعاد تازه‌ای پیدا کند. در آواز ایرانی عملا نمی‌توانیم بافت هارمونیک موسیقی غرب را اجرایی کنیم اما محمد سالاروند آهنگساز «آن روز آسمان گریست» با شناخت خوبی که نسبت به موسیقی ایرانی، آیینی و جهانی دارد توانست پیش و پس آواز، بافت‌های هارمونیک را اجرا کند، از آکاپلا هم استفاده شد و آهنگساز، هارمونی‌ها را خیلی ساختارمند استفاده کرد، سالاروند تمام تکنیک‌ها را در خدمت بهتر شنیده شدن موسیقی برای مخاطب عام و خاص به کار گرفته است. جریانی که ما دنبال می‌کنیم به نوعی آسیب شناسی و شناخت محتوایی موسیقی است و تلاش می‌کنیم با فرایند مداوم تولید اثر به نوعی محتوای شنیداری مخاطب را به سمت جریان مطلوب‌تر هدایت کنیم. چرا که در حوزه موسیقی آیینی با ساختارشکنی‌ها و مشکلات زیادی مواجه هستیم، باید الگوی مناسبی در این حوزه ارائه شود، مسیری که این سازمان در حوزه تولید موسیقی آیینی طی کرده می‌تواند الگویی برای تولید آثار در حوزه موسیقی آیینی باشد.

شکوه حماسه با زبان موسیقی

پوئم سمفونی «اروند» به آهنگسازی امیرحسین سمیعی، خوانندگی علیرضا علیزاده و شعر مصطفی محدثی خراسانی در قالب پنج قطعه و با هدف زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهدای دفاع مقدس تولید شده است و نمایهای از بخش کوچکی از رشادت‌های رزمندگان اسلام در رودخانه اروند و حماسه شهدای غواص است.

این اثر با اجرای ارکستر سمفونیک صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به رهبری آرش امینی و گروه کر با رهبری رازمیک اوهانیان در استودیو شماره 103 صدا و سیما ضبط شده است.

آلبوم «اروند» محصول مشترکی از سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، مرکز موسیقی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز موسیقی حوزه هنری، باغ موزه دفاع مقدس و ترویج فرهنگ مقاومت و بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس است.

مصطفی محدثی خراسانی شاعر پروژه «پوئم سمفونی اروند» درباره شکل‌گیری این اثر موسیقایی می‌گوید: «منطقه «اروند» به عنوان یکی از مراکز ثقل و نقطه اتصال بسیاری از شکوهمندی‌های رخدادهای دفاع مقدس در همه ابعادش موقعیت خاصی داشت که لازم بود از این منظر با زبان شعر و موسیقی بخشی از این عظمت‌ها بیان شود. در این راه فکر تولید این اثر موسیقایی به ذهن امیرحسین سمیعی رسید و پس از اینکه اشعاری در این چارچوب تولید شد، کار ادامه پیدا کرد.»

تلاقی موسیقی و مذهب در «سر عشق»

دفتر امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در قالب تولیدات مشترک با مناطق، اثری مناسبتی با عنوان «سر عشق» را با مشارکت فرهنگسرای رسانه تولید کرده است.

این آلبوم شامل مناجات‌های ماه رمضان و هنرمندی داود فیاضی، محمد ملاآقایی، علیرضاحاجی طالب و علی صدیقی‌راد روی اشعاری از شاعران کلاسیک و برجسته‌ای همچون حافظ، سعدی، عطار نیشابوری، نظامی، فخرالدین عراقی و باباطاهر است.

در توضیحات تکمیلی این آلبوم آمده است:

«ادب فارسی، سرشار از نیایش‌ها و مناجات‌ها و تحمیدی‌های لطیف و زیبای شاعران و گویندگان بزرگی است که نمونه‌های عالی و با شکوهِ تحمیدیه در ادبیات جهان به شمار میآیند. این نیایشها که سرشار از مضمونهای ژرف و نشانگر ذوق و روحِ لطیف گویندگانِ آن هاست، با ستایش پروردگار و توصیف مقام کبریایی حق، برشمردن صفات جمال و جلال الهی و تسبیح حق تعالی آغاز میشوند. سپس گوینده به ناتوانی و نیاز خود میپردازد و گناهکاری خویش را برمیشمرد و از ساحتِ پروردگار بخشش و مغفرت میخواهد. مناجات مسیر ارتباطی خداپرستان، حق جویان، عارفان و شیفتگان درگاه ایزد یکتا و نجوای عاشقانهای است بین عاشق و معشوق در خلوتی زلال، پاک و صادقانه. همنشینی و قرابت این مناجاتها با نوای موسیقی و آواز، سحربخشی و افسونی عارفانه خلق نموده تا لذتی دوچندان از شنیدن آن، در جان مستمع، نشیند. در بین مناجاتها، مناجاتهای ادیب و عارف بزرگ ایران «خواجه عبدالله انصاری» از شهرتی به سزا برخوردار است.»

پیوند طهران گذشته با تهران جدید

«تهران جان» عنوان تولید مشارکتی دیگری است که با همکاری فرهنگسرای تهران به آهنگسازی علی مهربانی، خوانندگی عارف علیزاده و شعرهای علی‌محمد مودب از سوی دفتر امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران منتشر شده است.

آلبوم «تهران جان» شامل هشت قطعه با عنوان‌های تهران یادگار توست، اذان عصر، تو هستی، هوای تو، چرا شلوغ کنم؟، افطار، بریم دربند و هوای تو (بی‌کلام) است.

این مجموعه یک اثر مشتمل بر شعر و موسیقی است که به موضوع جایگاه تهران و نقش آن در جامعه شیعی امروز و آیین‌های برجسته‌ای که در این شهر برگزار می‌شود و زیبایی‌های طبیعی تهران می‌پردازد. در این آلبوم تلاش شده است تا به معرفی هرچه بهتر جذابیت‌ها و هویت‌های فرهنگی هنری شهرداری تهران پرداخته شود و به نوعی به هویت شهر تهران معنا بخشد.

امیرحسین سمیعی مدیر امور موسیقی سازمان در خصوص تولید این اثر می‌گوید: «نمایش زیبایی‌های تهران و معرفی آن به عنوان پایتخت تشیع جهان را مهم‌ترین اهداف تولید آلبوم «تهران جان» است. آیین‌های مذهبی در تهران جایگاه خاصی دارد و این آیین‌ها در جهان مثال‌زدنی است. تهران در شاخص‌های هنری هم قابل توجه است و در برخی هنرها مکتب تهران را داریم. مهم‌ترین شاخص تهران این است که به عنوان پایتخت شیعه جهان مطرح است. در اشعار آقای مؤدب هنرمندانه به این مفاهیم پرداخته شده است و اصولاً شعر در تهران جایگاه خاصی دارد. صدای گرم آقای علیزاده هم به جذابیت آلبوم افزوده است.»