واکنش‌ها به انتصاب علی لاریجانی؛ از هراس تایمز اسرائیل تا عصبانیت طیف جلیلی / ید بیضای جلیلی تحریم است؟

کیاوش حافظی: انتصاب علی لاریجانی در سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی فراتر از یک انتصاب معمولی پیام‌ها و واکنش‌هایی را به دنبال داشته است. این انتصاب در داخل سیگنال تغییر در شیوه حکمرانی تعبیر شد و رسانه های خارجی نیز آن را گامی برای حل پرونده هسته ای قلمداد کردند. البته در بین رسانه های خارجی تایمز اسرائیل حضور لاریجانی را تهدید دانسته و در داخل هم طیف سعید جلیلی موضع گیری های تندی در قبال این مساله داشته است.

سعید جلیلی برخلاف ظاهر آرام خود این بار ادبیاتی به کار برده که بسیار تند تلقی می‌شود. او طرفداران دیپلماسی را با بنی اسرائیل گوساله پرست مقایسه کرده است. اما منظور او چه بود؟ آیا جلیلی می‌خواست خود را با حضرت موسی مقایسه کند؟

واکنش رسانه های خارجی به انتصاب لاریجانی؛ تایمز اسرائیل لاریجانی را تهدید تلقی کرد

در رسانه‌های خارجی انتصاب علی لاریجانی، گام پساجنگ ایران از سوی ایران برای بازسازی سیاست‌های راهبردی تعبیر شده است. مؤسسه آمریکایی مطالعه جنگ (ISW) انتصاب لاریجانی را در راستای ایفای نقش جریان های میانه رو و عملگرا در جمهوری اسلامی پس از جنگ می داند. خبرگزاری بلومبرگ آمریکا هم این انتصاب را نشانه‌ای از تلاش گسترده برای بازنگری در سازوکارهای فرماندهی راهبردی ایران می داند و شرق الاوسط می نویسد تغییرات ساختاری در نهادهای حکومتی پس از یک جنگ هوایی 12 روزه با اسرائیل در حال انجام است.

خبرگزاری آناتولی ترکیه هم به ماموریت رئیس جمهور برای لاریجانی پرداخته است که در حکم پزشکیان از دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی خواسته شده مسائل و مخاطرات امنیتی را اولویت بندی کند و در ارتباط با مسائل امنیتی رویکردی هوشمندانه و مردم‌مدار داشته باشد.

در این میان تایمز اسرائیل حضور لاریجانی را تهدیدی برای اسرائیل تلقی کرده و می‌نویسد: پیش از آغاز جنگ با اسرائیل، لاریجانی در فروردین‌ماه اعلام کرده بود که در صورت حمله به ایران، کشور ممکن است به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت کند. او در گفت‌وگویی با تلویزیون دولتی گفت: «ما به سمت سلاح هسته‌ای حرکت نمی‌کنیم، اما اگر در موضوع هسته‌ای ایران خطایی انجام دهید، ایران ناچار خواهد شد برای دفاع از خود به آن سمت برود».

در داخل ایران هم انتصاب علی لاریجانی با تعبیر به تغییر در شیوه‌های مسائل حکمرانی همراه شده است. پزشکیان در حکم خود برای لاریجانی به انتخاب شیوه های مردم مدار تاکید کرده است. اهمیت این موضوع آنجاست که پرونده هایی مثل قانون عفاف و حجاب در شعام مطرح است و در زمان پزشکیان مصوبه در این شورا ابلاغ شد که جلوی اجرایی شدن این قانون را گرفت. مسعود پزشکیان اعلام کرده بود که خود را در برابر مردم قرار نخواهد داد.

با این حال بیشتر تعابیر از حضور لاریجانی در شعام، به پرونده هسته ای و مناسبات ایران و غرب برمی‌گردد چرا که لاریجانی در برهه ای دو ساله در زمان محمود احمدی نژاد در سمت دبیری این شورا مذاکرات پرونده هسته ای را عهده دار بود.

استقبال وزرای دیپلماسی و میدان از حضور لاریجانی

سیدعباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی در نامه ای خطاب به علی لاریجانی انتخاب او را به عنوان دبیر جدید شعام تبریک گفته و برای همکاری در عرصه سیاست خارجی آمادگی خود را ابراز کرده است.

عراقچی می‌نویسد: اینجانب و همکارانم در وزارت امور خارجه آماده همکاری نزدیک و صمیمانه با جنابعالی برای ایفای وظیفه خطیر دبیری شورای عالی امنیت ملی، به‌ویژه در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی، در راستای صیانت از منافع و امنیت ملی ایران و تقویت اقتدار و پیشرفت همه جانبه کشورمان هستیم.

سرتیپ عزیز نصیرزاده وزیر دفاع دولت چهاردهم نیز خطاب به لاریجانی می نویسد در مقطع حساس کنونی بی تردید حضور سیاستمداری با تجربه و برخوردار از بینش عمیق در این جایگاه خطیر، نقش‌آفرین و راه‌گشا خواهد بود.

به جز این دو وزیر که حوزه دیپلماسی و میدان مربوط می‌شوند نیز دیگر چهره ها، رسانه ها و کنشگران سیاسی از انتصاب لاریجانی اعلام رضایت کرده اند.

مرتضی جوادی آملی استاد حوزه علمیه انتخاب لاریجانی را به رهبری، نظام و مردم تبریک گفته و در بخشی از پیام خود به لاریجانی می نویسد: بدون شک امنیت که از برترین مواهب الهی است زمانی به سامان می رسد و جامعه نسیم خوش امنیت را به مشام جان در می کشد که عقلانیت و تدبیر از یک سو و شجاعت و قاطعیت از سوی دیگر زمینه نزول این موهبت الهی را فراهم سازد.

در بین فعالان سیاسی نیز فیض الله عرب سرخی، فعال سیاسی اصلاح طلب در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: انتخاب لاریجانی اگر آغازی برای تغییرات اساسی در کشور باشد، باید از آن استقبال کرد. با راهبردهای فراملی گرایانه در خارج و حذف مطالبات اکثریت ملت، حذف نخبگان و موازی سازی در نهادهای حاکمیتی و جامعه مدنی در داخل، نمی‌توان به اقتدار، امنیت و توسعه ملی دست یافت. ملک را چاره ای اساسی نیاز است.

جواد امام سخنگوی جبهه اصلاحات هم انتصاب لاریجانی را به خاطر حفره‌های امنیتی و ضعف عملکردی نهادهای امنیتی دانست و به جماران گفت: نهادهای نظامی و امنیتی و کلاً نهادهای حکومتی در مقابل تک تک شهروندان این کشور مسئول هستند؛ و متعهد به تأمین و حفظ امنیت کشور و هموطنانمان. اینکه نهادهای نظامی بخواهند با نگاه‌های سیاسی، فقط از منافع یک جریان پاسداری کنند، نتیجه‌اش همان چیزی می‌شود که شاهدش بودیم و از وجود دشمن خارجی غافل شدیم، در حوزه جاسوسی و ضدجاسوسی ضعف پیدا کردیم و تمام منابع و سرمایه‌های ارزشمندی که حاکمیت برای مأموریت‌های اصلی داشت.

علی اکبر ولایتی مشاور رهبری و وزیر اسبق امور خارجه در شبکه اجتماعی ایکس می نویسد: بهره گیری از افراد مجرب و پرورش یافته در جمهوری اسلامی در این برهه پرتنش منطقه ای و بین المللی نشان از دوراندیشی نظام است.

محمود واعظی، فعال سیاسی اعتدالگرا که رئیس دفتر حسن روحانی در دولت دوازدهم بود هم می نویسد: روحیه فراجناحی، مدیریت توسعه گرایانه و رویکرد اعتدالی دکتر علی لاریجانی منشأ تحولی مثبت در تصمیم‌سازی‌های آینده دبیرخانه شعام خواهد بود. این تغییر نشانه‌ای از تقویت تفکر اعتدال و عقلانیت است. اگر این اقدام در راستای تغییر رویکرد و ارسال پیام به مردم باشد، آن را سازنده می‌دانم.

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم، انتصاب لاریجانی را دارای دو پیام داخلی و خارجی دانست که پیام داخلی آن، شکست پروژه افراطی‌هاست و پیام خارجی دنبال مذاکره بودن ایران است.

او گفته: در روزهای پیش از جنگ، عملا دیپلماسی از سوی شورای عالی امنیت ملی تعطیل شده بود و امروز نیاز داشت که تغییراتی در آن ایجاد شود. امروز همچنان فریادهای افراط‌گرایان را به ویژه در صداوسیما می‌شنویم و هنوز هم کارشناسی که در آمریکا درس خوانده و استاد یهودی داشته در صداوسیما تحلیل می‌کند، آنها در چنین فضایی دنبال فرار از پاسخگویی نسبت به همه هزینه‌هایی هستند که برای ملت به وجود آوردند. واقعیت این است که ادعاهای آنها درباره ضرورت سیاست‌های سخت علیه آمریکا، پوچ از آب درآمد. نکته تأسف‌بار اینجاست که مدل اقتصاد و توسعه کشور را هم در خدمت همان ادعاهای بی‌پایه‌شان قرار دادند و حالا نیز می‌خواهند با طرح ادعاهای جدید، از پاسخ‌گویی فرار کنند.

گمانه زنی های رسانه ها درباره حضور علی لاریجانی؛ از صحنه گردانی لاریجانی در دیپلماسی تا رفتن جلیلی

در رسانه‌ها هم حضور لاریجانی با گمانه‌زنی هایی همراه بود. سایت تابناک می نویسد که لاریجانی حتما صحنه گردانی جدی در مذاکرات هسته ای خواهد بود اما تاکید دارد است از آنجا که مذاکره کنندگان هسته ای از جمله وزیر خارجه مورد حمایت رهبری قرار دارند احتمال حضور لاریجانی در مذاکرات ضعیف است.

روزنامه شرق نیز تغییر فعلی در شورای عالی امنیت ملی را فراتر از جابجایی یک فرد و مترادف با آغاز تحول راهبردی می داند و معتقد است که عصر سعید جلیلی به پایان رسیده است.

در بخشی از مطلب شرق آمده است: آنچه علی لاریجانی را در میان برخی طیف‌های اصولگرا چهره‌ای غیرقابل پیش‌بینی اما قابل اعتماد ساخته، نه سابقه‌اش در سپاه یا صداوسیماست، و نه نزدیکی گاه‌به‌گاهش به برخی نگاه‌های اصلاح‌طلبانه؛ بلکه استقلال فکری و مدیریتی اوست. لاریجانی در بزنگاه‌ها، نشان داده که می‌تواند برخلاف جریان غالب، تصمیم بگیرد؛ تصمیمی که در عین حفظ مرزهای ساختار، از جنس متفاوتی باشد. این ویژگی، او را برای برخی جریانات سنتی اصولگرا، یک مهره مناسب برای باز تعریف دوباره خود در نقش‌آفرینی سیاسی کرده است و حتی نیم‌نگاهی به انتخابات ریاست‌جمهوری پانزدهم دوخته که شاید لاریجانی بتواند رقیبی برای مسعود پزشکیان شود تا این‌گونه به فضای رقابت انتخاباتی بازگردد.

روزنامه فرهیختگان در سرمقاله ای به پختگی سیاسی، تسلط تئوریک و توانایی رتوریک علی لاریجانی برای بازسازی امر ملی اشاره پرداخته است. این روزنامه می نویسد: بیایید در آغاز کار خوش استقبال باشیم و از فرصت‌های این انتصاب جدید بگوییم و ویژگی‌های لاریجانی 3 را که کشور به آنها احتیاج دارد و باید خود او هم مقوم آنها باشد مرور کنیم. نقدها و چالش‌ها درباره سوابق، ایده‌ها، افراد و تیم همکار و... بماند برای وقت دیگر که حتماً لازم است.»

ادبیات تند جلیلی همزمان با انتصاب لاریجانی؛ مقایسه طرفداران مذاکره با بنی اسرائیل گوساله پرست

با این حال مخالفان داخلی انتصاب لاریجانی خلاصه می شود به سعید جلیلی و نزدیکان یا بهتر است بگوییم حواریون او؛ چرا جلیلی پس از حکم پزشکیان برای لاریجانی در توییتی طرفداران دیپلماسی و مذاکره با جهان را با گوساله پرستان مقایسه کرده است.

او در توییتی نوشته: خداوند برای بنی اسرائیل پیامبری فرستاد تا آنها را از ظلم فرعون برهاند اما آنها پس از پیروزی بر فرعون وقتی 40 روز پیامبرشان به کوه طور رفت گوساله پرست شدند؛ عده ای نیز امروز پس از اینکه دشمن در وسط مذاکره به ما حمله کرد و ملت ایران پیروز شد مجدد دم از مذاکره میزنند.

اگرچه جلیلی این سخنان را چندین ساعت قبل از رسانه‌ای شدن حکم لاریجانی لاریجانی در جلسه حکمت سیاسی اسلام بیان کرده بود، اما بی ربط به انتخاب لاریجانی نیست. احتمال حضور لاریجانی در شعام از هفته پیش به طور جدی مطرح و احتمال جانشینی لاریجانی به جای جلیلی طرح شده بود.

مخصوصا آنکه یاران جلیلی هم ضدیت خود با لاریجانی را نشان دادند. امیرحسین ثابتی مشاور سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: برداشت من از آمدن لاریجانی به دولت و قرار گرفتنش در جایگاه دبیر شورای عالی امنیت ملی این است؛ انتصاب لاریجانی بیشتر جنبه کارکردی دارد. یعنی ضعف‌های بزرگ رئیس دولت (پزشکیان) در اداره کشور و عدم شناخت او از مشکلات قرار است با یک رئیس دولت در سایه (لاریجانی) رفع شود. چون شورای عالی امنیت ملی نزدیک‌ترین جایگاه مدیریتی به ریاست جمهوری است و میتواند دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف را با هم هماهنگ کند.

او ادامه داد: برایش آرزوی توفیق دارم تا بتواند ولو اندک، به تقویت دولت کمک کند، چون هیچ اولویتی بالاتر از کمک به دولت برای حل مشکلات کشور نیست، هرچند رویکردهای لاریجانی تفاوت بنیادینی با پزشکیان و روحانی ندارد و از این جهت نمیتوانم خیلی خوشبین باشم.

حمید رسایی دیگر نماینده تندرو مجلس هم نوشت: آقای لاریجانی که امروز دبیر شورای عالی امنیت ملی شدند، چند ماه قبل درباره عملکرد دولت پزشکیان و وفاق گفته بود: با این قیمت دلار و گرانی، «وفاق» بی‌معنی است! امیدوارم در جایگاه دبیری شورای عالی امنیت، احساس تکلیف نکنند که هر طور شده، همه باید با دولت «وفاق» کنند!

رجانیوز هم که رسانه نزدیکان رئیس دولت سیزدهم است هم گویا از این تصمیم ناراضی است. این رسانه در شبکه اجتماعی ایکس خبر انتصاب لاریجانی را با عکس مشترکی از لاریجانی و حسن روحانی منتشر کرده است که به دلیل سابقه مخالفت جریان سیاسی آنها با حسن روحانی معنادار به نظر می‌رسد.

پیام پنهان سعید جلیلی در مخالفت با انتخاب لاریجانی؛ ید بیضای سعید جلیلی تحریم بود؟

سعید جلیلی در مقطعی که علی لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب شده، طرفداران پیشبرد مسائل کلان کشور با تدبیر و دیپلماسی آنها را به قوم بنی اسرائیل تشبیه کرده که در غیاب موسی گوساله پرست شدند. ظاهر این پیام آنجاست که می خواهد فهم طرفداران مذاکره را زیر سوال ببرد. اما در باطنش آن گویا می خواهد خود را با حضرت موسی مقایسه کند. این تعبیر آنجا مطرح می شود که صحبت از رفتن جلیلی از شعام به میان آمده است. با توجه به اینکه جلیلی سالها در سطوح کلان حاکمیت حضور داشته نمی توان گفت منظورش چنین تعبیری نبوده و با برداشت بد همراه بوده است. احتمالا اظهارات او از سر عصبانیت به خاطر کمرنگ شدن نقش او باشد و ممکن است دون توجه به تبعات حرفش آن را بیان کرده باشد که در هرصورت نوعی ناشی گری سیاسی است.

اما جلیلی باید در این میان به دو سوال پاسخ دهد: اول آنکه اگر او موسی است و چرا تحریم های شورای امنیت سازمان ملل در زمان او به ایران تحمیل شد؟ دیگر آن‌که چرا وقتی گروه های سیاسی حضور لاریجانی را به تدبیر تعبیر می کنند اسرائیل در خارج و او در داخل از این انتصاب ناراحت است؟