واکنش‌ها به مذاکرات برجامی تهران
پس از سفر امیر قطر و هیات همراه به تهران و زمزمه‌هایی مبنی‌بر میانجیگری دوحه میان تهران و واشنگتن، وزیر امورخارجه قطر و نماینده آمریکا در امور ایران در تماسی تلفنی به آخرین تحولات مربوط به توافق هسته ای پرداختند. همزمان سخنگوی کاخ‌سفید نیز اعلام کرد که امضای یک توافق منافع تمام طرف ها را تامین خواهد کرد، با این‌حال سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا گفت که به‌رغم اظهارات مقام های اتحادیه اروپا...
در همین ارتباط، سخنگوی کاخ‌سفید درباره آخرین وضعیت مذاکرات وین مدعی شد که خواسته های ایران مانع اصلی بر سر راه بازگشت به این مذاکرات است. جن ساکی در نشست خبری در پاسخ به سوالی درباره اظهارات روز جمعه نماینده روسیه در سازمان‌های بین المللی در وین درباره مذاکرات وین و اینکه «آیا مسکو مانع از سرگیری این گفت وگوهاست؟» همچون سایر مقامات آمریکایی تلاش کرد توپ را به زمین ایران بیندازد و خواسته های مشروع ایران را مانعی برای ادامه مذاکرات برشمرد.
بنابر گزارش وب‌سایت کاخ‌سفید، جن ساکی در این‌باره گفت: دیدگاه ما درباره توافق این است که ایران باید تصمیم بگیرد که آیا همچنان می‌خواهد بر شرایط خارج (از برجام) خود پافشاری کند یا آماده امضای یک توافق است. سخنگوی کاخ‌سفید در ادامه نشست خبری بدون اشاره به زیاده خواهی های واشنگتن در مذاکرات مدعی شد: ما همچنین بر این باوریم که امضای یک توافق منافع تمام طرف ها را تامین خواهد کرد. اگرچه ما اقدامات روسیه در اوکراین و جنگ و تجاوز علیه اوکراین را محکوم کرده ایم اما بزرگ‌ترین مانع بر سر راه پیشرفت در توافق، ایران است.
میخائیل اولیانوف، مذاکره کننده ارشد روسیه روز جمعه گفت این کشور نمی‌تواند فعلا کمکی به نهایی سازی توافق احیای برجام بکند. اولیانوف در توییتی نوشت: «اگر تحت شرایط متفاوت دیگری بودیم، روسیه احتمالا می توانست به طرفین (ایران و آمریکا) برای نهایی سازی توافق احیای برجام کمک کند، ولی اکنون نه.»
جن ساکی در آخرین نشست خبری خود در این سمت در پاسخ به سوالی درباره سرنوشت شهروندان دوتابعیتی بازداشت‌شده در ایران در شرایطی که مذاکرات وین متوقف شده است، تصریح کرد: تیم مذاکره‌کننده ما از وزارت امورخارجه در حال تلاش برای بازگرداندن تمام آمریکایی‌های بازداشت‌شده در کشوری دیگر به خانه خود است. سخنگوی کاخ‌سفید افزود: این موضوع، همواره یک مساله جدا از مذاکرات هسته ای با ایران بوده است، آنها در یک کانال نیستند، اما رئیس‌جمهور آمریکا متعهد است و تمام اقدامات لازم را برای آزادی این افراد در ایران انجام خواهد داد.
توافق همچنان قطعی نیست
همزمان سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا گفت که به‌رغم اظهارات مقام های اتحادیه اروپا توافق هسته ای با ایران همچنان قطعی نیست. به گزارش خبر‌گزاری فارس، خبر‌گزاری فرانسه به نقل از یک سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا از سفر «انریکه مورا»، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران تقدیر کرد اما گفت: «با وجود این، در حال‌حاضر، توافق قطعی نیست.»
وی اضافه کرد: «لازم است ایران تصمیم بگیرد که آیا می‌خواهد روی شرایط بیرونی اصرار بورزد یا اینکه می‌خواهد به‌سرعت توافق به خاتمه برسد. این توافق از نظر ما به نفع همه طرف ها است. ما و شریکانمان آماده هستیم و از مدتی قبل چنین آمادگی ای را داشته ایم. حالا نوبت ایران است.»
مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین از چند‌ماه پیش دچار وقفه شد. دولت آمریکا از زمان آغاز این مذاکرات به‌جای پیشنهاد دادن ابتکارهای عملی برای پیشرفت گفت وگوها بارها تلاش کرده طرف های مختلف را به کندکردن روند مذاکرات و ایجاد مانع بر سر راه آن متهم کند.
یکی از دلایل عدم‌انجام اقدامات لازم از سوی طرف های آمریکایی در مذاکرات وین مخالفت‌های نماینده های کنگره با سیاست‌های دولت بایدن درخصوص برجام بوده است. از جمله انتقادات این گروه از قانون‌گذاران آمریکایی این است که برجام به همه حوزه های اختلاف آمریکا با ایران از جمله فعالیت‌های منطقه ای و برنامه موشکی ایران نمی پردازد. کشورهای غربی و به‌ویژه آمریکا در ادامه عملیات های رسانه ای و روانی خود بعد از وقفه مذاکرات وین به توجیه های متفاوتی برای مقصرنمایی ایران به‌جای عمل به تعهداتشان جهت احیای برجام متوسل شده اند.
این کشورها ابتدا با متصل‌کردن موضوع مذاکرات به جنگ اوکراین ادعا کردند که روسیه مانع از پیشبرد گفت وگوها شده است. بعد از آنکه «سرگئی لاوروف»، وزیر امورخارجه روسیه در جریان سفر «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امورخارجه ایران تصریح کرد که موضوع درخواست ضمانت مسکو برای همکاری با ایران پس از اجرای کامل برجام مانعی برای ادامه گفت وگوها نیست، کشورهای غربی به برجسته سازی یک موضوع ایران پرداخته و مدعی شدند درخواست تهران برای حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های اصطلاحا تروریستی مذاکرات را به بن بست کشانده است.
مذاکرات وین بین هیات های ایران و گروه 1+4 (انگلیس و فرانسه و روسیه و چین و آلمان) به همراه آمریکا برای لغو تحریم‌های یک جانبه علیه جمهوری اسلامی ایران و احیای برجام، 11 مارس (21 اسفند ماه) دچار وقفه شد و هنوز بسیاری از مسائل و موضوعات به‌صورت حل‌نشده باقی‌مانده است و مقام های ایرانی گفته اند تا زمانی‌که این موضوعات رفع نشود، عجله ای برای توافق با غرب ندارند.
دولت آمریکا فروردین ماه سال1398 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» (FTO) قرار داده بود. این اقدام نخستین‌باری بود که کاخ‌سفید نیروهای مسلح رسمی یک کشور خارجی را در فهرست «سازمان‌های تروریستی» قرار می‌داد، پس از این تصمیم، شورای‌عالی امنیت ملی ایران مقر مرکزی فرماندهی ارتش آمریکا در منطقه را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد.
پیش از اقدام دولت ترامپ در این راستا کارشناسان در خود آمریکا هم درباره تبعات این اقدام هشدار داده و تلاش کرده بودند کاخ‌سفید را از آن برحذر دارند. روزنامه نیویورک تایمز، به‌عنوان اولین رسانه ای که اسفندماه 1397 مقاصد دولت آمریکا در این‌باره را گزارش کرد نوشت این طرح هنگام ارائه با مخالفت مقام های پنتاگون و «سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا» (سیا) روبه‌رو شده است. در آن زمان ارزیابی پنتاگون و سیا این بود که چنین اقدامی نظامیان ایالات‌متحده و ماموران اطلاعاتی آن را در معرض خطر اقدامات متقابل توسط دولت های خارجی قرار می‌دهد.
کارشناسان مسائل حقوقی در آن زمان عنوان کردند چنانچه طرف های کنوانسیون های ژنو در بدعتی جدید نیروهای مسلح یکدیگر را «سازمان تروریستی» بنامند و این رویه رواج پیدا کند، اعضای نیروهای مسلح آمریکا نیز در صورت دستگیری در یک کشور ثالث، ممکن است متقابلا «تروریست» تلقی شده و محاکمه شوند. کارشناسان مستقل می‌گویند اقدام دولت آمریکا علیه سپاه در ادامه سیاست‌های تنبیهی واشنگتن علیه کشورها و گروه‌هایی تصور می‌شود که واشنگتن را در پیشبرد اهدافش در منطقه ناکام گذاشته اند.
گفت‌وگوی وزیرخارجه قطر با مقام آمریکایی
از سوی دیگر و در ادامه تکاپوهای جدید بر سر احیای برجام، وزارت امورخارجه قطر، بامداد شنبه، اعلام کرد که «محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی» وزیرخارجه این کشور با «رابرت مالی» نماینده آمریکا در امور ایران تلفنی گفت وگو کرده است. به گزارش خبر‌گزاری فارس، وزارت امورخارجه قطر بدون ذکر جزئیات بیشتر خبر داد که دو طرف در این تماس تلفنی درباره روابط دوجانبه، جدیدترین تحولات مربوط به توافق هسته ای و پاره ای از مسائل مورد‌اهتمام مشترک رایزنی کرده اند. این تماس تلفنی در حالی برقرار شده است که وزیر امورخارجه قطر اخیرا در قالب هیاتی بلندپایه وارد تهران شد و با همتای ایرانی خود گفت و گو کرد.
امیر قطر روز پنج‌شنبه در کنفرانس خبری مشترک با رئیس جمهور ایران اعلام کرد که «این کشور امید دارد توافقی در وین حاصل شود که مورد رضایت همه طرف ها باشد. » تمیم بن‌حمد با تاکید بر اینکه قدرت ایران به نفع امنیت و ثبات منطقه است، به لزوم لغو تحریم‌ها علیه ایران اشاره کرد و گفت: «ایران بیش از 40سال است که در مقابل انواع هجمه ها و فشارها ایستادگی کرده و اکنون به اعتراف خودغربی ها، این ایران است که در این مبارزه پیروز شده است.»
این سفر یک روز پس از ورود انریکه مورا معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران صورت گرفت. «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین روز چهارشنبه هفته گذشته برای دومین‌بار در سال‌جدید شمسی به تهران آمد و با «علی باقری» مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در محل وزارت امورخارجه دیدار کرد.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت‌خارجه قبل از این سفر، کارویژه مورا را انتقال پیام خواند و گفت: «باید منتظر بود که وی با چه موضوعاتی در تهران خواهد بود.»
در همین ارتباط، «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه با مثبت توصیف‌کردن سفر معاونش به تهران، گفت این سفر اجازه از سرگیری مذاکرات با ایران را داد. او که پیش از ورود به جلسه سران گروه 7 با جمعی از خبرنگاران گفت و گو می کرد، گفت سفر «انریکه مورا» به تهران مثبت بود و مذاکرات با ایران به زودی از سر گرفته می‌شود.
مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این‌باره توضیح داد: «مذاکرات هسته ای با ایران تعلیق شده بود؛ اما سفر هماهنگ کننده اتحادیه اروپا به ایران اجازه از سرگیری مذاکرات را داد.» این مقام ارشد اروپایی همچنین با ابراز امیدواری درباره در دسترس‌بودن حصول توافق بین ایران و طرف های غربی در وین، اظهار کرد: «چشم انداز رسیدن به یک توافق نهایی وجود دارد.»
گفت‌وگوی وزیرخارجه قطر با بورل
معاون نخست‌وزیر و وزیرخارجه قطر همچنین در تماس تلفنی با مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای بحث و گفت‌وگو کرد. به گزارش سایت وزارت‌خارجه قطر، «شیخ محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی» در تماس تلفنی با «جوزپ بورل» درباره تحولات احیای برجام و مسائل موردعلاقه مشترک بحث و تبادل‌نظر کرد.
موانع دشواری بر سر راه توافق وجود دارد
با این حال یک خبرنگار آمریکایی به نقل از یک دیپلمات ارشد اروپایی گفت؛ همچنان موانع دشواری بر سر راه رسیدن به توافق با ایران وجود دارد. به گزارش خبر‌گزاری فارس، «لورنس نورمن» خبرنگار نشریه آمریکایی «وال‌استریت‌ژورنال» ارزیابی یک دیپلمات ارشد اروپایی از احتمال به نتیجه‌رسیدن مذاکرات وین و توافق با ایران را منتشر کرد.
نورمن در پیامی توییتری به نقل از یک «دیپلمات ارشد اروپایی با دیدگاهی واقع بینانه تر» از وضعیت توافق با ایران نوشت: «ما همچنان موانع دشواری بر سر راه رسیدن به توافق داریم.» این خبرنگار آمریکایی به نقل از دیپلمات ارشد اروپایی افزود: «اما گفت وگوی طولانی و صریح با طرف ایرانی نشان داد که آنها متعهد هستند.» او در ادامه نوشت: «البته آمریکایی ها نیز متعهد هستند، بنابراین هنوز راه برای غلبه بر این مشکلات باز است و این همان چیزی است که در حال کار بر روی آن هستیم.»
توافق در وین در دسترس است
در ادامه واکنش‌ها به تحولات جدید بر سر احیای برجام دبیر شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در توییتی نوشت: گره مذاکرات وین تنها با پایبندی طرف خاطی به راهکارهای منطقی و اصولی ایران باز می‌شود. به گزارش «ایسنا»، علی شمخانی، جمعه شب در توییتی نوشت: مذاکرات وین به مرحله ای رسیده که گره آن تنها با پایبندی طرف خاطی به راهکارهای منطقی و اصولی ایران باز می‌شود. آمریکا با بدعهدی و اروپا با بی عملی، فرصت بهره مندی از حسن نیت اثبات شده ایران را به نابودی کشاندند. اگر اراده ای برای بازگشت دارند، ما آماده ایم و توافق در دسترس است.
پیشتر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ایران نیز از «دسترس‌بودن یک توافق خوب و قابل اتکا» سخن گفت و تاکید کرد: «البته اگر آمریکا تصمیم سیاسی خود را گرفته و به تعهداتش پایبند باشد. » امیرعبداللهیان روز جمعه 23اردیبهشت در توییتی با اشاره به حضور انریکه مورا در تهران نوشت: «در توافق با آقای بورل، سفر آقای مورا به تهران و گفت وگوهایش با همکارم آقای باقری، فرصت مجددی بود تا بر ابتکارات برای حل موضوعات باقی‌مانده مذاکرات وین متمرکز شویم. » وزیرخارجه یادآور شد: «تماس ها ادامه دارد.»