وداع با سید مطبوعات

مقام معظم رهبری نیز دوشنبه شب با حضور در حسینیه جماران بر پیکر مرحوم حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی یار دیرین امام با قرائت فاتحه، نماز میت را اقامه کرده بودند. حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی از مبارزان قدیمی نهضت و انقلاب اسلامی و همراهان امام خمینی (ره) در زمان تبعید ایشان در نجف بود. وی در اوایل سال1358 به‌عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق انتخاب شد و از اردیبهشت1359 با حکم امام به‌عنوان سرپرست موسسه اطلاعات منصوب شد. شش دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی از دیگر سوابق این روحانی فروتن و ساده زیست است که عصر یکشنبه 15 خرداد1401 بر اثر ایست قلبی ناشی ازعفونت خون در بیمارستان آتیه تهران درگذشت.

عارف: طرفدار جذب حداکثری بود

محمدرضا عارف، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در مراسم تشییع پیکر مرحوم دعایی به «دنیای‌اقتصاد» گفت: مرحوم دعایی چهره شناخته‌شده‌ای برای انقلاب ما بود. به‌ویژه در دوران مبارزه نقش محوری را در عراق و در رساندن پیام امام به مردم داشت و همین نگاه را هم بعد ازانقلاب هم از ایشان مشاهده می‌کردیم. به گفته عارف، ایشان هیچ‌وقت هیچ چیزی را برای خود نمی‌خواست. دغدغه مرحوم دعایی، با رویکرد بسیار ارزشمندی که داشت انقلاب و پیروزی انقلاب بود. عارف گفت: ایشان سعه صدر با جاذبه حداکثری داشت و من هیچ‌وقت حرکت دفعی را از ایشان ندیدم. یعنی هر فردی را که احساس می‌کرد می‌تواند درخدمت انقلاب قرار دهد، واقعا جذب می‌کرد. صمیمتی که نسبت به همه افراد مستقل از گروه‌های سیاسی داشت، زبانزد بود و حقیقتا خدمات ارزشمند و ناشناخته‌ای را برای نهضت امام و بعد درسال‌های پس از پیروزی انقلاب داشته که ان‌شاء‌الله اینها ماندگار شود برای ایشان و الگویی برای جوانان ما شود.

حدادعادل: دعایی فراجناحی بود

غلامعلی حدادعادل، دیگر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز به «دنیای‌اقتصاد» گفت: آقای دعایی یک صفت داشت که مورد قبول همه جناح‌ها و سلیقه‌ها بود و آن صداقت، اخلاص و پاکی او بود. کسی درخوش‌نیتی او تردید نداشت و همین موضوع او را محبوب دل همه کرده بود. ممکن بود اشخاص با او اختلاف نظر داشته باشند، اما در نیت پاک او کسی تردید نمی‌کرد. به گفته حدادعادل، آقای دعایی در واقع قسمت اعظم عمر خود را درکار مطبوعاتی گذراند و شاید بگوییم باسابقه‌ترین مدیر مطبوعاتی بعد از انقلاب بود که از سال 59 تا 1401 موسسه اطلاعات را اداره کرد. ما هم درمجلس یک دوره‌ای همکار مشترک بودیم و رفیق چند ده‌ساله، در واقع از اول انقلاب بودیم. فکر هم نمی‌کردیم به این سرعت چنین دوست نازنینی از دستمان برود. حدادعادل افزود: ایشان یک نظر فراجناحی داشتند و از همه جناح‌ها با ایشان ارتباط داشتند و علی‌رغم اختلاف سلیقه‌ها، نقش پیونددهنده برای همه نیروهای بعد از انقلاب ایفا می‌کردند.

آخرین خاطره ظریف از دعایی

محمدجواد ظریف، وزیر سابق امورخارجه نیز درگفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» بزرگ‌ترین برجستگی مرحوم دعایی را انسان بودن ایشان عنوان کرد و گفت: مرحوم دعایی مظهر تقریب و نزدیک کردن همه گروه‌ها در داخل و خارج از کشور بودند و هرجا که ایشان رفتند همه را عاشق خود کردند. ظریف با بیان خاطره‌ای گفت: دو سه هفته پیش هیات تاجیکی به ایران آمده بود و ایشان این هیات را مجددا دعوت و مجددا از ایشان پذیرایی کردند. کسانی که ایشان را درداخل و خارج از کشور می‌دیدند به‌عنوان یک انسان بزرگوار ایشان را می‌شناختند.

باهنر: هیچ‌گاه از مجلس حقوق نگرفت

محمدرضا باهنر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز با بیان اینکه مرحوم دعایی زندگی بسیار پر ماجرا و سختی داشت، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: ایشان از دوران نوجوانی به نهضت حضرت امام پیوست و همواره در طول زندگی‌اش تلاش می‌کرد راه اعتدالی را پیگیری کند. باهنر افزود: در دوران متعددی که درمجلس توفیق همکاری با ایشان را داشتم، نماینده‌ای بسیار خلیق، دلسوز، علاقه‌مند به مردم و بزرگان کشور بود. شاید کمتر زمانی را سراغ دارم که ایشان شرکت در نماز جمعه‌اش ترک شده باشد. حضور در جبهه‌های جنگ و تشویق رزمندگان اسلام را وظیفه خود می‌دانست و نظریه‌اش درباره امام و مقام معظم رهبری این بود که دردانه‌ای هستند که خداوند متعال به انقلاب، نظام و ملت ایران هدیه کرده و باید قدرآنها را بدانیم و ازآنها تبعیت داشته باشیم. به گفته باهنر، دعایی، زندگی بسیار ساده‌ای داشت؛ وی گفت:‌چون در هیات رئیسه مجلس بودم اطلاع داشتم ایشان در تمام دوران نمایندگی خود در مجلس، ازمجلس حقوق نمی‌گرفت. ایشان حاضر نشد خودرویی را که به همه نمایندگان می‌دادند، بگیرد. بسیار ساده، سلیم، خلیق و خوش‌اخلاق و خوش‌برخورد، متواضع و خاضع در برابر دوستان و یاران انقلاب و سر سخت و محکم درمقابل دشمنان انقلاب بود. واقع قضیه این است که من فکرمی‌کنم که دعایی دردانه‌ای بود که در انقلاب نظیر کمی داشت.

کرباسچی: شجریان گفته بود نمازم را دعایی بخواند

غلامحسین کرباسچی، شهردار اسبق تهران نیز در مراسم روز گذشته به «دنیای‌اقتصاد» گفت: آقای دعایی حتما معتدل بودند و حتما ویژگی‌های اخلاقی‌شان در گردهمایی و جذب همه نیروهای انقلاب بسیار مهم بود تا با هیچ‌کسی نقار، دشمنی و اختلافی را ایجاد نکند. در واقع یک نیروی انقلابی بود و آدمی نبود که بعد از انقلاب، انقلابی شده باشد.

کرباسچی با اشاره به سابقه آشنایی خود با مرحوم دعایی گفت: سابقه آشنایی‌ام با آقای دعایی به سال47 برمی‌گردد که درنجف می‌دیدم چقدر جنب و جوش داشت. آن موقع افراد دیگری هم بودند؛ ولی ایشان ازمعدود افرادی بودند که آن سال امید به پیروزی انقلاب داشتند و تلاش و فعالیت می‌کردند. فکر می‌کنم که این ویژگی، آقای دعایی را وامی‌داشت که قدر انقلاب و تحولی را که توسط امام در کشور اتفاق افتاده است، بداند و واقعا ایران و مردم ایران را از اهداف سیاسی خاص گروهی و سیاسی و سلیقه‌ای جدا کند و ایشان تمام مردم ایران را با هر مسلک و مرام و سلیقه سیاسی و حتی مذهب و اعتقاد، ایرانی و انسان می‌دانست و تلاش می‌کرد آنها را جذب کند و بسیار هم این تلاش ایشان موثر بود و تنها نیروی انقلابی بود که با کسانی که پس از انقلاب به‌دلیل کج‌سلیقگی‌ها یا تنگ‌نظری‌ها خیلی سرآشتی و خوش‌بینی نداشتند، ارتباط داشت ایشان از همه کسانی که در جریانات سیاسی به نوعی پرت شده بودند یا گوشه گیری کرده بودند، دلجویی می‌کرد. فرض بگیرید شخصیت‌هایی مثل مرحوم شجریان شخصا از آقای دعایی در بیمارستان خواسته بود که من می‌خواهم شما بر من نماز بخوانید. این موضوع نشانه‌ای است از اینکه شخصیت آقای دعایی توانسته بود همه کسانی را که هرگونه زاویه‌ای با مسائل جاری کشور دارند، بتوانند صرفا به‌دلیل ایرانی بودن، اینها را به خود، انقلاب و نظام جذب کند و تا آخرین لحظه هم تلاشش همین بود. به گفته کرباسچی، مرحوم دعایی یک هفته قبل از فوتش با من تلفنی صحبت کرد و سراغ آقای کروبی را گرفت و یک کتاب فرستاد که به آقای کروبی بدهم و چقدر مشتاق بود با اینکه دوبار تلفنی با آقای کروبی که درحصر بود صحبت کرده بود؛ ایشان را ببیند که متاسفانه فرصتی نشد. عضو حزب کارگزاران گفت: به نظرم ویژگی اصلی که باعث می‌شد آقای دعایی قدر این انقلاب و تحول را بداند و برای ماندگاری مردم با هر سابقه‌ای پای نظام و انقلاب تلاش کند این بود که در طول 51 سال عمر سیاسی‌اش برای انقلاب فراوان تلاش و ناراحتی‌های مربوط به تلاش‌های انقلابی را تحمل کرده بود. او قدر این انقلاب و مردم را می‌دانست و سعی می‌کرد مردم را با هر سلیقه‌ای نگه دارد و این سرمایه‌ها را از بین نبرد.

اکرمی: اهل افراط نبود

سیدرضا اکرمی، عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز تهران نیز به «دنیای‌اقتصاد» گفت: دردوره پنجم مجلس هردو عضو کمیسیون امنیت ملی بودیم واقعا نظرات معتدل و متناسب داشت و افراط درکار و قلم او دیده نمی‌شد. گاهی عصبانیت شدید داشت نسبت به برخی ازمواضع انحرافی و نسبت به افراد هم واقعا دلسوز بود و می‌گفت باید از همه نیروها برای بزرگداشت انقلاب استفاده کنیم. به گفته این عضو جامعه روحانیت مبارز، مرحوم آقای دعایی فردی کتوم بود؛ یعنی واقعا خاطره و مطالبی داشت ولی بسیار کم بیان (و کتمان) می‌کرد مخصوصا از آنچه در نجف بر امام گذشت؛ بر تاریخ گذشت و اینها را بسیار کم بیان می‌کرد. بعد از انقلاب هم همین‌طور بود. فردی واقعا سالم بود.

دلش به یاد انقلاب و امام بود؛ به فکر امام بود و در اندیشه، پیرو نهضت امام خمینی بود. به گفته اکرمی، مرحوم دعایی با مقام معظم رهبری ارتباط نزدیک و تنگاتنگی داشت و به همین دلیل نمایندگی امام در روزنامه اطلاعات را داشت. او فردی سلیم‌النفس، دلسوز و خیرخواه بود و از همه مهم‌تر اینکه اخلا ق محمدی داشت. وی گفت: ما می‌دیدیم که درنماز جمعه همیشه حضور داشت و در بین هنرمندان حضور داشت و محبوب بود و یک عبارتی را دیدم که نوشته بود محمود. واقعا آقای دعایی فردی پسندیده و مقبول توده مردم بود. خدا می‌داند همه کسانی که بعد از وفاتش مرا دیدند برای او طلب رحمت و مغفرت کردند و انسانی خدمتگزار و خادم بود واقعا دلش می‌خواست با قلم، عمل و بیان خدمت کند و فردی خادم بود.

رحمانی‌فضلی: مصلح و خیرخواه بود

همچنین محمدرضا رحمانی‌فضلی، وزیر سابق کشورنیز درباره مرحوم دعایی به «دنیای‌اقتصاد» گفت: ایشان آدم مصلح و خونگرم و خیرخواهی بود و تلاش می‌کرد که دل‌ها را به‌هم نزدیک کند. از مجلس با او آشنا بودم و پس از مجلس چهارم هم ارتباطم را با ایشان حفظ کردم.

میردامادی: السابقون دیپلماسی انقلاب بود

محسن میردامادی، عضو حزب اتحاد ملت نیز به «دنیای‌اقتصاد» گفت: آقای دعایی همان‌طور که جزو السابقون السابقون در مبارزه و انقلاب بود جزو السابقون در دیپلماسی جمهوری اسلامی هم بودند. در دوران حساس قبل از شروع جنگ ایشان سفیر ایران در عراق بودند و زمانی که خطر جنگ را احساس می‌کردند، تلاش کردند با اقداماتی مانع وقوع جنگ شوند که البته تلاش‌ها و دلسوزی‌های ایشان مورد توجه کافی قرار نگرفت. به گفته میردامادی، در دوران مجلس ششم ایشان عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بودند و چهار سال در کمسیون در خدمتشان بودیم. خلق و خوی ایشان برای همه دوستان جذاب و دوست‌داشتنی بود. ایشان نقش تقریبا منحصربه‌فردی در ارتباط و تعامل با همه سلایق و طیف‌ها در مجلس و خارج از مجلس داشتند. این روش ایشان تا پایان عمر شریفشان ادامه داشت و باعث شده بود همه نحله‌ها و گرایش‌های سیاسی به ایشان احترام بگذارند. میردامادی افزود: در همه چهارسال مجلس درحالی‌که نمایندگان نوعا تمایل به سفرهای خارجی داشتند ایشان حتی یک‌بار هم نپذیرفت در هیات‌های اعزامی مجلس به کشورهای خارجی باشد. این رفتار ایشان و تواضع و فروتنی فوق‌العاده و خیرخواهی ایشان برای همه احترام برانگیز بود.

مرقاتی: ملجأ و پناه اهل فرهنگ بود

استاد حقوق دانشگاه تهران نیز با بیان اینکه بیش از 20سال با مرحوم دعایی محشور بوده است، گفت: ایشان با موقعیت نزدیکی که با امام و جایگاهی که درکشور داشت، کسی نمی‌توانست به ایشان مارک مخالفت با نظام را بزند؛ ولی ایشان توانست با رفتار خود ، بسیاری از افرادی را که مظلوم واقع شده بودند جذب کند و پناه و محل تکیه مردم باشد. ایشان معمولا کسانی که از اهل قلم و هنر از دنیا می‌رفتند، در اقامه نماز میت پیشگام بود. چون فرد سیاسی نیستم آنچه را که راجع به ایشان می‌د‌انم، می‌گویم آقای دعایی ملجأ و پناه اهل فرهنگ و دانش و ادب بود. وی با بیان خاطره‌ای از مرحوم دعایی در احقاق حقوق افراد گفت: یکی از وزرایی که اهل فرهنگ و نوشتن بود، خانه‌نشین شده و حقوقش قطع شده بود. ایشان به اتفاق بنده، پس از آنکه از مقام معظم رهبری برای حل مشکل دستورگرفتیم، چندین ماه دو نفره درزمان ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد موضوع ایشان را پیگیری کردیم و آن را به نتیجه رساندیم. این کار بسیار ارزشمندی بود که من هیچ‌وقت یادم نمی‌رود؛ ایشان توانست حقوق آن شخصیت بزرگ را استیفا کند. از این قبیل کارها بسیار انجام داده بود و من یک یار و استاد بزرگی را از دست داده‌ام و خدمت اهل قلم و فرهنگ این مصیبت را تسلیت عرض می‌کنم.

کواکبیان: طرفدار دیپلماسی اعتدالی بود

مصطفی کواکبیان، دبیر کل حزب مردم‌سالاری نیزبه «دنیای‌اقتصاد» گفت: مرحوم دعایی در بحث دیپلماسی هم قبل از انقلاب درمباحث روابط خارجی فعال بود و با راه‌اندازی رادیو صدای روحانیت که در قبل از انقلاب داشت هم فعالیت می‌کرد. ایشان به‌عنوان سفیر ایران در عراق همواره از دیپلماسی اعتدال و منطقه‌ای بحث و صحبت می‌کرد. معتقدم این ویژگی‌ها درکمتر کسی پیدا می‌شود. وی گفت: جلسات متعددی دررابطه با اعتدال و روش میانه‌ای که ایشان درمطبوعات داشت برگزار می‌شد. او همیشه به‌عنوان یک استاد اخلاق و یک اسوه برای اهالی رسانه بود. به گفته مدیر مسوول روزنامه مردم‌سالاری، مهم‌ترین ویژگی آقای دعایی این بود که همواره به‌عنوان یک شخصیت مبارز و یار امام و انقلاب و رهبری از قبل از پیروزی انقلاب تا اواخر عمرش شناخته می‌شد. واقعا جزو صدیق‌ترین و باوفاترین یاران امام خمینی بود و در عین حال ارادات ویژه‌ای هم به مقام رهبری داشت و هیچ‌گاه از انقلاب و نظام دست نکشید و حمایت بسیار جدی داشت. وی ویژگی دیگر مرحوم دعایی را نیز در فروتنی و ساده‌زیستی عنوان کرد و افزود: کمتر کسی هست که ایشان را به فخرفروشی و تجمل‌گرایی و اینکه از موضع بالا با افراد صحبت کند، بشناسد. او همواره مردمی بود. نکته دیگر اینکه مطالبات و تقاضاهای مردم را همواره پیگیری و پشتیبانی می‌کرد و انصافا در روزنامه هم که بود زمینه اصلی تیتر‌ها و مطالب برای پیگیری مطالبات مردم و تقاضاهای مردم بود. به گفته وی دعایی، پناهگاه و ملجایی بود برای کسانی که به هر دلیل مورد غضب واقع شده بودند یا با برخی از صاحبان قدرت رابطه خوبی نداشتند. ایشان بر پیکر خیلی از ملی - مذهبی‌ها، استاد شجریان و امثال اینها نماز خواند و نکته آخر اینکه ایشان بسیار پاکدست بود و اهل رانت و ویژه‌خواری و سوءاستفاده از بیت‌المال و اینها اصلا نبود و یک شخصیت کاملا بی‌نظیر بود.