وقتی همه می‌خواهند کنکور را سامان دهند!/ معمای تأثیر سوابق تحصیلی

در شرایطی که کشور از طرحهای مختلف برای تغییر در نظام سنجش و پذیرش دانشجو اشباع شده اکنون با طرح جدیدی از سوی شورایعالی انقلاب فرهنگی برای کنکور 1402 مواجهیم که ابهامات و ایرادات زیادی دارد.

خبرگزاری مهر - گروه حوزه و دانشگاه؛ زهره بال: کنکور سراسری در ایران به عنوان یکی از منحصربفردترین نمونه های جذب دانشجو در دنیا، وارد پنجاهمین سال برگزاری خود شده است. به دلایل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متعدد، دست یافتن به جایگاه اجتماعی و تضمین شغلی منوط بر عملکرد مطلوب افراد در آزمون های ورودی دانشگاه ها شده است و آزمون هایی همچون کنکور سراسری، تأثیر غیر قابل انکاری بر ارزش های اجتماعی و کل نظام آموزشی به جا گذارده اند.

در کشور ما سیاستگذاری مربوط به اصلاح کنکور سراسری موج اصلاحاتی را در نظام دیرینه سنجش و پذیرش دانشجو به بار آورده است و از همین رو سیاستگذاری های آزمون باید با هدف اصلاح و ارتقای سطح کیفی آموزش و یادگیری صورت گیرد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی در تیرماه 1400 پس از مدت ها بررسی موضوع تغییرات کنکور در بیانیه ای این تغییرات را اعلام کرد. اما آنچه از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مهمترین تغییرات کنکور 1402 عنوان شده، مناقشات زیادی را برانگیخته است. برخی موافق بوده و طرح را تحولی مفید در کنکور می دانند و برخی مخالف این تغییرات هستند و آن را خلاف عدالت آموزشی و همچنین شرایط حاکم به نظام آموزشی می دانند.

موارد باقیمانده این طرح در دوشنبه هفته پیش رو در شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی و تصویب می شود.

خلط وظایف سیاستگذاری و قانونگذاری از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی

این طرح در حالی مطرح و موادی از آن مصوب شد که تنها چند هفته به پایان دوره مسئولیت دولت دوازدهم باقی مانده است و بسیاری از مسئولین حقوقی شورای عالی انقلاب فرهنگی در آستانه تغییر هستند. در این میان شاید یکی از مهمترین مناقشات تفاوت وظیفه و عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه است. حجت الاسلام احمدحسین فلاحی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این باره به مهر می گوید: مسئله قانونگذاری کار مجلس است و کار شورای عالی انقلاب فرهنگی سیاستگذاری است نه قانونگذاری.

وی می افزاید: تقسیم کاری میان مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی صورت گرفته است که مواردی که شورا ورود پیدا می کند مجلس ورود پیدا نکند و برعکس. بحث کنکور هم ناظر به این مسئله است که پیش از این مجلس به این موضوع ورود پیدا کرده و طرحی برای اصلاح کنکور ارائه داده بود.

از همین رو مصوبه «سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان دوره متوسطه) در 1402» شورای عالی انقلاب فرهنگی در حالی که قرار است سیاستگذاری کند، در عین حال قانونگذاری هم کرده است و در عین حال یک آیین نامه اجرایی هم ارائه داده است!

ضمن اینکه پیش از این بر اساس قانون مجلس شورای اسلامی، یک شورا با عنوان «شورای سنجش و پذیرش دانشجو» با وظایف معین تعیین شده و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این مصوبه، شورای سنجش و پذیرش را ملزم به انجام وظایفی جدید کرده، که همین موضوع نشان دهنده خلط وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس است.

این نکته در نامه روسای کمیسیون‌های «آموزش، تحقیقات و فناوری» و «بهداشت و درمان» مجلس شورای اسلامی به دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گوشزد شد و تاکید شد طرح «ساماندهی نظام سنجش و پذیرش» به تعویق بیافتد. در این نامه یادآوری شده بود چون دولت جدید در آستانه شکل گیری است و طبیعتا اکثریت مسئولان اجرایی تغییر می کنند، لذا جهت هماهنگی و گرفتن نظر دولت جدید این طرح تا تشکیل دولت بعدی به عقب بیافتد.

«مغایرت با قوانین مجلس شورای اسلامی»، «عدم رعایت عدالت در نظام آموزشی و سنجش با برگزاری کنکور به شیوه جدید»، «کاهش قبولی و متضرر شدن مناطق محروم و تقویت مدارس غیر انتفاعی و غیر برخوردار» از جمله دلایل روسای کمیسیون های آموزش و بهداشت برای تعویق این طرح بوده است.

کدام تغییرات کنکوری مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی محل مناقشه‌اند

اما تغییرات کنکوری مصوبه ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان «سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان دوره متوسطه) در 1402» چه بوده اند و چرا محل مناقشه شده اند.

در این مصوبه دو موضوع معدل و سوابق تحصیلی و همچنین تغییر نحوه برگزاری آزمون سراسری به عنوان شاکله اصلی تغییر کنکور عنوان شده است.

سابقه تحصیلی داوطلب به معنی معدل نمرات دروس عمومی و تخصصی است که در نظام آموزشی 6-3-3 شامل سال آخر دوره دوم متوسطه و در نظام آموزشی قدیم، شامل معدل دیپلم و یا معدل دوره پیش‌دانشگاهی است. این نمره، میانگین وزنی نمرات تراز شده دروس عمومی و تخصصی است و عناوین و ضرایب دروس آن در هر یک از گروه‌های آزمایشی تعیین می‌شود و اعمال این شرط (سهم قطعی 60 درصدی سوابق تحصیلی از نمره کل) از سال 1402 آغاز خواهد شد.

همچنین آزمون اختصاصی از دروس تخصصی هر گروه آزمایشی و 2 بار در سال (برای فراهم شدن فرصت مجدد) برگزار می‌شود. نتیجه هر آزمون تا 2 سال بعد از برگزاری معتبر خواهد بود.

شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در بیانیه خود یادآور شده که این مصوبه به منظور کاهش سهم کنکور و افزایش سهم تحصیلات رسمی آموزش و پرورش، از بین بردن فشارهای ناشی از فعالیت مؤسسات کمک آموزشی و تبلیغات آنها و فراهم کردن بستر یکسان برای استفاده تمام اقشار از آموزش‌های رسمی به یک میزان و تحقق عدالت آموزشی و تحمیل کمترین هزینه مادی و معنوی بر خانواده‌ها و داوطلبان ارائه شده است.

البته اهمیت کنکور در سال های اخیر دستخوش تغییر بوده است و در 20 سال اخیر در سال هایی به کمترین میزان محبوبیت و در سال هایی با بالاترین اهمیت در میان مخاطبان خود برگزار شده است.

نمودار روند تعداد ثبت نام کنندگان آزمون سراسری سال 1379 تا 1399

نمودار روند تعداد ثبت نام کنندگان آزمون سراسری در پنج سال اخیر

اعمال 60 درصدی سوابق تحصیلی در کنکور به تحقق عدالت آموزشی کمک می کند؟

اما آیا با توجه به نوع سیستم آموزش متوسطه در کشور و عدم توازن آموزشی واضح حتی در سطح دبیرستان های شهر تهران! می توان امیدوار بود که اعمال 60 درصدی سوابق تحصیلی به تحقق عدالت آموزشی کمک کند؟

فلاحی نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی در ادامه به مهر می گوید: وقتی شرط معدل سال آخر را برای طرح کنکور مبنا قرار می دهند باید زیرساخت های آن را نیز تامین کنند. آیا عدالت آموزشی را همه جا به یک اندازه مساوی تامین کرده ایم؟ آیا محتوای آموزشی به میزانی است که در سال های آخر دبیرستان قابلیت رقابت برای کنکور را داشته باشد. به نظر می رسد با این محتوا و شیوه آموزشی نمی توان شرط معدل را به عنوان ورودی دانشگاه گذاشت و باید کار کارشناسی در این زمینه صورت گیرد.

اما آمار و ارقام در این زمینه چه می گویند. آیا واقعا سوابق تحصیلی راه نجات از کنکور است و یا نظام آموزشی متوسطه به دلیل نارسایی ها و عدم توازن نمی تواند گره ای از معضل کنکور بگشاید؟

این موضوع همچنین از سوی کارشناسان آموزش عالی و سنجش آزمون مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس همه کارشناسان هم نظر هستند که سنجش و پذیرش دانشجو به صورت متمرکز و از طریق کنکور در کشور ما نقاط قوت و ضعفی دارد. از جمله مزایای این روش می توان به عینی بودن سیستم سنجش و پذیرش، پاسخگویی در مقابل مخاطبان، سرعت و امنیت فرآیند، امکان رقابت سراسری و عادلانه داوطلبان و فراگیر بودن و پایایی و روایی در سنجش دانش داوطلبان اشاره کرد.

اما این سیستم نقاط ضعفی نیز دارد که از مهمترین معایب آن عدم مشارکت دانشگاه‌ها در انتخاب دانشجو، حساسیت بالا و تحمیل فشار روانی بر داوطلب، اثرگذاری و جهت‌دهی به برنامه‌های درسی، تمرکز سنجش و پذیرش در یک بخش، وجود قوانین و مقررات متعدد و بعضا متناقض، عدم توجه به نیازهای توسعه ای و اشتغال، ایجاد بازار کاذب برای موسسات آمادگی آزمون، صرف هزینه بالا از طرف والدین است.

روند تغییرات موضوع سوابق تحصیلی، تاثیر آن در کنکور سراسری و میزان تاثیر آن

پس از تصویب قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور از سال 1386 تاکنون، موضوع سوابق تحصیلی، تاثیر آن در کنکور سراسری و میزان تاثیر آن چندین بار دستخوش تغییر شد. با توجه به یکی از نکات کلیدی «طرح ساماندهی کنکور 1402» که موضوع تاثیر 60 درصدی سوابق تحصیلی است، بررسی این موضوع نشان می دهد که جهش ناگهانی تاثیر 30 درصدی به 60 درصد اثرات متعددی بر پذیرش داوطلبان خواهد داشت.

در سال 1386 موضوع افزایش تاثیر سوابق تحصیلی در هر سال تا حذف کامل کنکور تا پایان سال اول برنامه پنجم توسعه یعنی سال 90 به تصویب رسید. این هدف در زمان خود محقق نشد و موجب شد که در سال 92 مصوبه دیگری به تصویب برسد. در سال 1392 تصویب شد که تاثیر سابقه تحصیلی سالانه به صورت تدریجی و صعودی باشد و ظرف 5 سال حداقل 85 درصد ظرفیت پذیرش برمبنای سوابق تحصیلی انجام شود.

در سال 1395 این مسئله مورد تاکید قرار گرفت که میزان و نحوه تاثیر سوابق تحصیلی متناسب با تحت پوشش قرار گرفتن امتحانات نهایی باشد و تاثیر مثبت سابقه تحصیلی در این سال به تصویب رسید.

به این ترتیب تغییرات مربوط به قوانین میزان و نحوه تاثیر سوابق تحصیلی نشان می دهد که قبل از سال 93 در برخی سالها فقط کنکور ملاک بود، در برخی کنکور و تاثیر مثبت معدل و در برخی دیگر کنکور و تاثیر مثبت نمرات سوابق تحصیلی ملاک ورود بودند.

در سال 93 و 94 سوابق تحصیلی دیپلم 25 درصد با تاثیر قطعی در کنکور اهمیت داشت. در سال 95 تا 97 سوابق تحصیلی دیپلم 25 درصد با تاثیر مثبت و سوابق تحصیلی پیش‌دانشگاهی 5 درصد با تاثیر مثبت موثر بودند. همچنین در سال 1398 تا 1400 برای داوطلبان نظام سالی واحدی / ترمی واحدی همانند سال 1397 عمل شد و برای داوطلبان نظام 6-3-3 سوابق تحصیلی دیپلم 30 درصد با تاثیر مثبت ملاک عمل قرار گرفت.

نظر کنکوری های درباره تأثیر سوابق تحصیلی

بر اساس نظرسنجی از داوطلبان کنکور سال 1399، 26.9 درصد داوطلبان کاملا مخالف تاثیر سوابق تحصیلی بوده اند و 32.3 درصد داوطلبان گفته اند حداکثر با 25 درصد تاثیر سوابق تحصیلی موافق هستند. در این نظرسنجی 65.5 درصد کنکوری‌ها به عدم تاثیر سوابق و یا نهایتا تاثیر مثبت رای داده اند و تنها 14.3 درصد با تاثیر قطعی سوابق موافق بوده اندضمن اینکه بیشتر داوطلبان کنکوری با اعمال سوابق تحصیلی مخالف هستند و کنکور و آزمون عادلانه را راه بهتری برای ورود به دانشگاه می دانند. براساس نظرسنجی های به عمل آمده از داوطلبان کنکور سال 1399، 26.9 درصد داوطلبان کاملا مخالف تاثیر سوابق تحصیلی بوده اند و 32.3 درصد داوطلبان گفته اند حداکثر با 25 درصد تاثیر سوابق تحصیلی موافق هستند.

در این نظرسنجی 65.5 درصد کنکوری ها به عدم تاثیر سوابق و یا نهایتا تاثیر مثبت رای داده اند و تنها 14.3 درصد با تاثیر قطعی سوابق موافق بوده اند.

در عین حال مصوبه «ساماندهی سنجش و پذیرش کنکور 1402» شورای عالی انقلاب فرهنگی، سنجش دانشجو را به دو مولفه آزمون اختصاصی و امتحانات نهایی تقسیم کرده و برای آزمون اختصاصی که قرار است توسط سازمان سنجش برگزار شود سهم 40 درصدی و برای امتحانات نهایی که قرار است توسط آموزش و پرورش برگزار شود سهم 60 درصدی قائل شده است.

اما آمار و ارقام میزان قبولی میزان داوطلبان در استان های کشور نشان می دهد که استفاده از سهم 60 درصد امتحانات نهایی باعث افت شدید میزان قبولی استان‌ها و مناطق محروم می‌شود.

اگر نمرات کنکور بر مبنای 0 تا 20 در نظر بگیریم، در نمرات کنکور اختلاف بین استان قوی و ضعیف 1.68 نمره و در نمرات آموزش و پرورش 3.70 است که نشان دهنده متضرر شدن شدید مناطق محروم و دانش آموزان محروم است و سهمیه بندی فعلی نمی تواند این اختلاف شدید را جبران کند.

دلیل نمرات بهتر دانش آموزان مناطق محروم در جلسه کنکور

در حال حاضر با توجه به شرایطی که حاکی از بی عدالتی آموزشی در مدارس کشور دارد و تمامی دست اندرکاران نظام آموزش و پرورش، داوطلبان و خانواده های آنان به این موضوع اذعان دارند، دانش آموزان مناطق محروم سعی می کنند که نمرات پایین آموزش و پرورش خود را با عملکرد بهتر در جلسه آزمون سراسری جبران کنند و چون سهم آزمون بالاتر است با کسب نمره بالاتر در آزمون در رشته و دانشگاه مورد نظر خود قبول شوند.

مقایسه میانگین معدل کتبی دیپلم و میانگین نمره‌کل نهایی زیر گروه یک در مبنای 20 گروه علوم تجربی

جمعیتی حدود 800 هزار داوطلب کنکور در سال 1402 سابقه تحصیلی نخواهند داشت

نکته مورد توجه در زمینه آمار مورد استناد مصوبه «ساماندهی سنجش و پذیرش کنکور 1402» این است که برای تغییر در کنکور صرفا آمار دانش‌آموزان سال جاری ملاک نیست چرا که در حال حاضر حدود 65 درصد داوطلبان پشت کنکوری محسوب می شوند و جمعیتی حدود 800 هزار نفر در سال 1402 سابقه تحصیلی نخواهند داشت. نمونه این موضوع در سال های 93 و 94 در زمان اعلام سوابق تحصیلی 25 درصد با تاثیر قطعی رخ داد و با شکایت جمعیتی بالغ بر 200 هزار نفر در دیوان عدالت اداری، قانون توسط مجلس شورای اسلامی تغییر کرد.

حتی در صورت ایجاد سابقه تحصیلی در تمامی پایه‌های تحصیلی از سوی آموزش و پرورش از سال تحصیلی 1400، در زمان کنکور سال 1403 تنها حدود 40 درصد داوطلبان سابقه تحصیلی کامل دارند و پشت کنکوری‌ها سابقه تحصیلی نداشته و موضوع اعمال تاثیر 60 درصدی سابقه تحصیلی با مشکل روبرو می شودبه این ترتیب حتی در صورت ایجاد سابقه تحصیلی در تمامی پایه‌های تحصیلی از سوی آموزش و پرورش از سال تحصیلی 1400، در کنکور سال 1403 تنها حدود 40 درصد داوطلبان دارای سابقه تحصیلی کامل خواهند بود و پشت کنکوری ها سابقه تحصیلی ندارند و در عمل، اعمال تاثیر 60 درصدی سوابق تحصیلی با مشکل روبرو می شود.

معمای همترازی نمرات امتحانات نهایی و تاثیر در سوابق تحصیلی

نکته مورد توجه دیگر که در طرح شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره شده سابقه تحصیلی معدل نمرات دروس عمومی و تخصصی است و این نمره، میانگین وزنی نمرات تراز شده دروس عمومی و تخصصی است.

اما کارشناسان اذعان می کنند که همترازی نمرات امتحانات نهایی با توجه به عدم اعتبار و سختی و دشواری متفاوت به لحاظ علمی ممکن نیست زیرا همترازی در آزمون‌های تشریحی، تقریبا امری غیر ممکن است و در آزمون‌های تستی هم در صورت عدم انتشار سوالات قابلیت اجرایی علمی دارد. از سوی دیگر ماهیت و دامنه نمرات امتحانات نهایی با نمرات کنکور متفاوت است.

نمرات امتحانات نهایی پراکندگی کم و فشردگی زیاد دارد (دامنه نمرات امتحان نهایی از صفر تا 20 است و دامنه نمرات کنکور از 3/33- تا 100 است). بررسی آماری نمرات امتحان نهایی و معدل ها داوطلبان نشان می دهد که تعداد افراد دارای معدل 19 تا 20 از سال 98 به سال 99 روند افزایشی قابل ملاحظه‌ای داشته و این وضعیت نشان دهنده عدم ثبات میزان دشواری امتحانات نهایی در سنوات مختلف است که عملا هم‌ترازی نمرات سنوات مختلف را غیر ممکن می‌کند.

مناقشه داوطلبان آزمون دکتری بر سر تعیین حد نصاب به کنکور سراسری کشیده می شود!

موضوع تعیین حدنصاب در دروس و نمرات توسط دانشگاه‌ها در مصوبه «ساماندهی سنجش و پذیرش کنکور 1402» هم از دیگر موضوعات مورد بحث است. تعیین حدنصاب توسط دانشگاه‌ها در چند سال اخیر تنها در آزمون دکتری تخصصی نیمه متمرکز اجرا شده است و اجرای آن در دو سال آینده آن هم در کنکور سراسری بدون توجه به تجربیات متناقص آن در تحصیلات تکمیلی، شتاب زده به نظر می رسد.

بر اساس این مصوبه دانشگاه‌های کشور می‌توانند یک حد نصاب برای معدل بگذارند و بر اساس آن مشخص کنند که تا چه معدلی را پذیرش می‌کنند و اگر معدل داوطلب از میزان مشخص پایین‌تر باشد این اختیار به دانشگاه‌ها داده می‌شود که داوطلب را پذیرش نکنند.

حال در آزمون دکتری که آزمونی برای تحصیلات تکمیلی و نه ورود به دانشگاه محسوب می شود موضوع تعیین حدنصاب بارها محل اعتراض داوطلبان بود و هنوز پس از چند دوره موضوع محل بحث است و هر دانشگاهی قانون خود را دارد، چگونه قرار است دانشگاه ها برای دروس دبیرستان و معدل داوطلبان کنکوری حدنصاب تعیین کنند؟ آیا اگر دانشگاهی در تعیین حدنصاب عدالت آموزشی را نقض کرد محلی برای احقاق حق داوطلب وجود دارد و یا با شعار استقلال دانشگاه، حق داوطلب ضایع می شود.

موافقان مصوبه «ساماندهی سنجش و پذیرش کنکور 1402» شورای عالی انقلاب فرهنگی چه می گویند

البته مصوبه «ساماندهی سنجش و پذیرش کنکور 1402» شورای عالی انقلاب فرهنگی موافقانی هم دارد. مهدی اسماعیلی رئیس کمیته آموزش و پرورش کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این زمینه معتقد است کنکور همواره با استرس و اضطراب همراه بوده بر همین اساس باید «شر» کنکور را از سر نظام آموزشی کشور کوتاه کنیم و طرح شورای عالی انقلاب فرهنگی، در درنظر گرفتن سوابق تحصیلی برای ورود به دانشگاه اقدام موثری برای سنجش دانش آموزان است.

مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی پیرامون نقش 60 درصدی سوابق تحصیلی در کنکور سبب تأثیرگذاری مثبت بر نظام تعلیم و تربیت خواهد شد زیرا آموزش و پرورش سال‌ها به دنبال افزایش سهم سوابق تحصیلی و دوره 12 ساله آموزش و تعلیم و تربیت، در پذیرش کنکور بوده تا اعتبار نظام تعلیم و تربیت آسیب نبیندوی تاکید می کند برگزاری کنکور با در نظر گرفتن سوابق تحصیلی دو جنبه مثبت دارد، نخست اینکه موجب کاهش استرس دانش آموزان در شب امتحان می‌شود و از طرفی عاملی برای آموختن محتوایی دروس و تلاش برای کسب نمره بهتر در سال‌های متوسطه دوم خواهد بود. از طرف دیگر برگزاری آزمون در دو نوبت عاملی بر کاهش استرس دانش آموزان است و اگر دانش آموزی شب امتحان کنکور با مشکل مواجه شد و نتوانست در آزمون شرکت کند فرصت تلاش مجدد خواهد داشت.

علیرضا کمرئی معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش هم درباره مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی می گوید: نقش 60 درصدی سوابق تحصیلی در کنکور سبب تأثیرگذاری مثبت بر نظام تعلیم و تربیت خواهد شد و سوابق تحصیلی دانش‌آموزان در سنجش و پذیرش مورد توجه قرار می‌گیرد. آموزش و پرورش سال‌هاست که به دنبال افزایش سهم سوابق تحصیلی و دوره 12 ساله آموزش و تعلیم و تربیت، در پذیرش کنکور بوده تا اعتبار نظام تعلیم و تربیت آسیب نبیند.

وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر 85 درصد از پذیرش در کنکور بر اساس سوابق تحصیلی است، می افزاید: مقرر بود سوابق تحصیلی افزایش یابد ولی به دلیل اینکه برای آموزش و پرورش امکان تسری امتحانات پایه دهم و یازدهم امکان نداشت و سیستم آموزش عالی فقط تاثیر مثبت سوابق را لحاظ می کرد، امکان تأثیر قطعی سوابق به دلیل محدودیت‌ها و شرایط فراهم نشد و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی می تواند در اصلاح این مهم نقش موثری داشته باشد.

اشباع طرح و لوایح در کشور برای حذف، ساماندهی و اصلاح کنکور!

با این وجود به نظر می رسد این طرح پس از تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی در اجرا با موانعی روبرو شود و حتی با وجود اصرار دست اندرکاران طرح مبنی بر لازم الاجرا بودن برای سال 1402 هنوز با ابهامات زیادی روبرو است. اما مسئله مهم این است که کنکور به عنوان یک مقوله اجتماعی مهم در کشور نیازمند طرح های قوی و به دور از شتابزدگی است.

جداسازی فرآیند سنجش از پذیرش سال هاست که مورد بحث است و می توان آن را از مقاطع تحصیلات تکمیلی آغاز کرد و با کسب تجربه مناسب در آن از سوی دانشگاه ها، این فرآیند را به کنکور سراسری تسری دارد.

دانشگاه ها باید بتوانند در فرآیند پذیرش دانشجو نقش داشته باشند، این نقش را تقویت کنند و در مقابل تک تک داوطلبان مسئولیت پذیرش یک دانشجو را بپذرند.

در مقابل آموزش و پرورش در کشور باید به سوی تولید سوابق تحصیلی قابل اعتماد پیش برود و خود را از شایعات لو رفتن سوالات امتحانی دور کند. تنها در این صورت است که می توان به افزایش تدریجی و نه یک باره سهم سوابق تحصیلی در کنکور اعتنا کرد و از آن به عنوان گزینه ای مهم و تاثیرگذار در ورود به دانشگاه استفاده کرد.

در بیشتر کشورهای دنیا، موضوع برگزاری آزمون های سراسری به صورت الکترونیک و بر اساس سامانه های امن و دقیق به یک امر عادی بدل شده است و با توجه به رشد روز افزون آموزش مجازی و برخط، می توان به سمت آزمون های آنلاین در شرایط مناسب پیش رفت.

ضمن اینکه کشور به مرحله اشباع طرح های متعدد در موضوع کنکور رسیده است. فلاحی نماینده عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی می گوید: مجلس در زمینه کنکور طرحی در دست بررسی دارد و تلاش می شود که با کار دقیق طرح جایگزین مجلس در دستور کار قرار گیرد. طرح‌های مختلفی در زمینه حذف کنکور در مرحله کارشناسی قرار دارد و قرار است با اخذ نظرات مرکز پژوهش‌های مجلس، کارشناسان حوزه کنکور و دولت آینده عرضه شود.

از سوی دیگر طرح و لوایحی در این زمینه بلاتکلیف باقی مانده که می توان به «طرح پیشنهادی اصلاح بومی پذیری» از سال 1393، «لایحه توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات تحصیلی در آموزش عالی (ساماندهی سهمیه ها و بومی پذیری)» از سال 1398، «لایحه سنجش و پذیرش دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی» از سال 1399 و «اصول و سیاست‌های ساماندهی نظام جامع سنجش و پذیرش ورود به دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی در راستای ماده 6 سند آمایش آموزش عالی» از سال 1400 اشاره کرد.

به نظر می رسد کنکور تنها موضوعی در کشور است که همه بر حذف آن اتفاق نظر و در عین حال اختلاف نظر دارند. همگان سعی در حذف این معضل دارند و در عین حال نمی دانند چگونه از میان خیل عظیم داوطلبان بهترین ها را بر صندلی های دانشگاه بنشانند.