پرسش‌هایی که نامزد‌های انتخابات باید به آن پاسخ دهند
امیر دبیری مهر؛ با وجودی که زمان زیادی تا ثبت نام دور سیزدهم انتخابات ریاست جمهوری و برگزاری این انتخابات وجود ندارد هنوز معلوم نیست چه کسانی و کدام جریان‌ها برای حضور در ساختمان سفید پاستور برنامه و عزم و اراده دارند؟ انقدر فضای انتخاباتی سوت و کور هست که خودنمایی و شواف‌های برخی نامزد‌های احتمالی در فضای مجازی هم نتوانسته یخ فضای سیاسی را باز کند.
حرف‌ها و شعار‌هایی که مطرح می‌شود کاملا تکراری و کلیشه‌ای است و با نیاز‌ها و واقعیات جامعه ایرانی سازگار نیست. علی رغم توسعه شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها از نظر مطالبه گری و ارایه راهکار در دایره معیوبی از تعارف‌های سیاسی قرار گرفتیم و سکوت‌های بلاوجه در باره مسایل و مشکلات اصلی کشور نه تنها مصلحت کشور و نظام را تامین نمی‌کند بلکه به ان‌ها جامه بحران می‌پوشاند. به عبارت دیگر حرف‌ها و شعار‌ها بیشتر برای فرار از واقعیات و پرسش‌های واقعی در ذهن مردم است؛ و استمرار این وضع به کاهش اعتماد عمومی و پایین امدن مشارکت شهروندان و در نهایت کاهش مشروعیت سیاسی منجر می‌شود که مطلوب هیچ شهروند انقلابی، ایران دوست و توسعه طلبی نیست.
بدین منظور در این نوشتار چند سوال و مساله اصلی و بنیادین را که هر نامزد انتخاباتی باید برای آن پاسخ و نظر روشنی داشته باشد را مطرح می‌کنم. امید که رجال محترم سیاسی و ستاد‌ها و مشاورین ان‌ها و دیگر صاحب نظران و تصمیم سازان و تصمیم گیران در کشور بدون ترس و واهمه و محافظه کاری و ملاحظه‌های منفعت طلبانه؛ بلکه از سر عزم و تعهد و کشوردوستی کمی به ان بیندیشند و برای ان پاسخی ارایه دهند. بدیهی است این پرسش و پاسخ‌ها اگر دلسوزانه و کارشناسی و منصفانه باشد می‌تواند به اغاز گفتگویی ملی درباره حکمرانی در ایران تبدیل شود.
لازم به ذکر است طرح این پرسش‌ها بدون هیچ پیش داوری انجام شده و پرسشگر در طرح این پرسش‌ها موضعی در مقام تایید یا انکار ان‌ها ندارد. هرچند بعنوان یک پژوهشگر به نظرات موافقین و مخالفین اگاهی داشته ودر خصوص ان‌ها نظراتی هم دارم، اما تشخیص من این است که مسایل اصلی کشور ایران در زمانه حاضر در نوع مواجهه با این پرسش‌ها قابل شناخت و چاره جویی است و این مهم نیازمند گفتگوست و طبیعتا گفتگو نیز با پرسش مطرح می‌شود.
کاملا طبیعی است برخی افراد کمتر مطلع یا محافظه کار از طرح این پرسش‌ها ازرده خاطر می‌شوند و ان را مصداق فضولی و دخالت در کار بزرگان و صاحبان عالیه قدرت می‌دانند، اما واقعیت این است که منافع ملی و مصلحت عمومی از هر ملاحظه‌ای بالاتر و ارزشمند‌تر و اخلاقی‌تر است و اگر سرنوشت کشور و ایرانیان و ثبات و امنیت و نظم کشور برای همه ما مهم است باید بجای پیش داوری به رونق این گفتگو‌ها و ارایه پاسخ‌های درخور بیندیشیم. گذشته از این امثال ما که بیش از سه دهه از عمرمان را در مطالعه و پژوهش در حوزه علم سیاست و حکمرانی گذرانده ایم و قلبی مملو از عشق و تعهد به کشور و مردم داریم شرعا و اخلاقا نمی‌توانیم از طرح این مباحث اجتناب کنیم بلکه آن را وظیفه ملی و دینی و انقلابی خود می‌دانیم.
مهمترین پرسش‌ها و مسایل اصلی در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و مدیریتی و حقوقی ایران بدون رعایت تقدم و تاخر که باید به ان‌ها پاسخ‌های قانع کننده داد و اجماع نسبی بین خبرگان و نخبگان درباره ان‌ها ایجاد کرد عبارتند از:
1 برای رفع تحریم‌های کمر شکن و عادی سازی حضور ایران در عرصه بین المللی چه کاری می‌توان کرد تا ایران هم مثل دیگر کشور‌های معمولی جهان باشد و شهروندان و شرکت‌ها برای مبادلات مالی و تجاری و ضروری با هفت خوان موانع حقوقی و سیاسی و تبلیغاتی مواجه نباشند؟ کدام گزینه خردمندانه‌تر است رفع علل ایجاد تحریمها، دور زدن تحریمها یا بی اثر کردن تحریمها؟
2 برای اینکه ایرانیان بتوانند بدون ویزا دست کم به 50 کشور جهان بویژه کشور‌های اسلامی و همسایه برای تجارت و گردشگری سفر کنند چه ایده و برنامه‌ای دارید؟ چرا باید سفر ایرانیان به اقصی نقاط جهان بعنوان یک گزینه لوکس و دور از دسترس و با سختی و بوروکراسی و هزینه‌های مازاد باشد؟ و چرا باید میزان و حجم مراودات و ارتباطات ایرانیان با جهان به دلایل اقتصادی و برخی رویکرد‌های امنیتی تهدید محور؛ محدود باشد؟
3 دوران خدمت سربازی در وضعیت کنونی چه معایب و مزایایی دارد؟ و ایا راهکار بهتری برای تجهیز نیرو‌های مسلح با کادر حرفه‌ای و بهره مندی از توانایی جوانان در دیگر بخش‌های غیر نظامی نیست؟ ایا با سربازی اجباری موافقید و ادامه این روند را به نفع کشور می‌دانید؟
4 مدیریت امور در کشور بیشتر از انکه متکی بر دانش و تخصص و تجربه‌های جهانی و معطوف به نتایج باشد مبتنی بر هم فکری و ارادت و حامی پروری و باند بازی و قبیله پرستی است. ایا با ادامه این روند می‌توان به رشد و توسعه و پیشرفت رسید؟ و چگونه می‌توان نحوه مدیریت در کشور را متحول کرد؟ ایدئولوژی و تعهد در سازمان و ساختار مدیریت کشور دقیقا به چه معناست؟ ایا در فرایند انتصابات و جذب، گزینش مهمتر است یا نظارت؟
5 برای احیای پول ملی و بالا بردن ارزش آن در برابر ارز‌های خارجی بویژه دلار چه راهکار‌های غیر اقتصادی و بین رشته‌ای دارید؟ زیرا می‌دانیم بی ارزش شدن پول ملی صرفا یک امر اقتصادی نیست؟ و وضع کنونی غیر از کاهش قدرت خرید؛ بیشتر موجب ذلت و خفت ایرانیان شده که مثلا برای خرید یک بازی کامپیوتری یا لب تاپ برای بچه‌های ایرانی باید بالغ بر 10 میلیون تومان پرداخت کرد. دردناک بودن این شرایط زمانی مشخص می‌شود که می‌دانیم متوسط حداقل حقوق کارگران دو میلیون و هفتصد هزار تومان است.
6 برای رونق کسب و کار و حذف موانع دست و پاگیر دولتی و حاکمیتی مانند ضرورت اخذ انواع مجوز‌ها از شهرداری، بهداشت و اماکن ناجا و اتحادیه ها‌ی صنفی و صمت و... چه راهکاری دارید با توجه اینکه بسیاری از این مجوز‌ها در واقع امر دکانی و محل کسبی برای صادر کنندگان مجوزهاست؟ نه رعایت استانداردها!
7 برای عبور کشور از "وضع حساس کنونی" چه راهبردی دارید تا وضع کشور از موقعیت امنیتی و نظامی به موقعیت فرهنگی و تمدنی عبور کند؟ و تهدید‌ها و دشمنی‌ها به فرصت‌ها و همکاری‌ها تبدیل شود؟ و تعامل سازنده به ستیز‌های هزینه ساز تبدیل شود؟ ایا قبول دارید مهمترین دولت‌های بدخواه ایران مایل هستند کشور در وضع حساس کنونی باشد تا بیشتر از انکه به توسعه و پیشرفت بیندیشیم به فکر تامین امنیت باشیم؟ اینجا اهمیت امنیت بعنوان پیش شرط توسعه مفروض گرفته شده و نقد ما متوجه امنیتی دیدن همه امور است.
8 موضع مشخص و دقیق شما برای رفع فیلترینگ سلیقه‌ای و ارسال پارازیت‌های مضر به سلامتی مردم چیست؟ چرا ایران باید جزو معدود کشور‌های جهان باشد که در آن یوتیوب و فیسبوک و توییتر فیلتر است؟ ایا سیاست فیلترینگ و ارسال پارازیت از محل بودجه عمومی را به نفع سلامت اخلاقی و روانی و امنیت عمومی می‌دانید؟ اگر مخالف هستید چگونه می‌توانید ان را رفع کنید؟ اگر رفع فیلترینگ صورت پذیرد چه تدبیری برای مسئولیت اخلاقی دولت در قبال شهروندان بویژه کودکان دارید؟
9 برای شفاف و کارامد کردن نظام مالیاتی به گونه‌ای که سه دهک اول جامعه که قشر اسیب پذیر یا همان مستضعف سابق هستند از هرگونه مالیات معاف باشند و دهک‌های بالا به میزان درامدشان مالیاتی در حد 60 درصد درامد بدهند چه برنامه‌ای دارید؟ به گونه‌ای که نیاز‌های اساسی و بنیادین همه شهروندان ایرانی تامین شود و فقر مطلق در ایران ریشه کن شود. ایا فرد و نهاد و دستگاهی اعم از بخش دولتی و خصوصی و عمومی حق دارد به هر بهانه‌ای از پرداخت مالیات معاف باشد یا فرار مالیاتی کند یا میزان مالیات آن شفاف و علنی نباشد؟
10 برای آموزش و پرورش رایگان بویژه در مناطق روستایی و شهر‌های محروم و تامین حداقل امکانات اموزشی و پرورشی برای کودکان این کشور چه برنامه‌ای دارید و هزینه‌های هنگفت ان را از کجا تامین خواهید کرد؟ تا شکاف اموزشی در کشور ترمیم شود. در مقام انتخاب حاضر هستید کدام هزینه‌های غیر ضروری در کشور را حذف و به حوزه اموزش وپرورش تخصیص دهید؟
11 ایا برای حذف کنکور و کوتاه کردن دست مافیای کنکور برنامه و عزمی دارید به گونه‌ای که ورود به دانشگاه اسان، اما تحصیل و فارغ التحصیلی فقط برای شایستگان و علاقمندان ممکن باشد؟ و دانشگاه‌های ما از بلای کمیت زدگی و مدرک گرایی، رها و به زینت کیفیت گرایی و دانشمند و پژوهشگر پروری مزین شوند؟ بجای ارایه امار از تعداد مقالات علمی که معیار مهمی در پیشرفت نیست به این پاسخ دهیم که دانشگاه و علم در فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری‌ها کجا قرار دارد؟
12 نظرتان درباره شبهه‌ی توسعه کاریکاتوری در ایران چیست بدین گونه که هر روز گفته می‌شود کشور در ساخت پهباد وموشک و نانو و انرژی هسته‌ای پیشرفت‌های خیره کننده داشته، اما در بازار لوازم یدکی خودرو‌های بی کیفیت وابسته به قطعات خارجی هستیم و حتی پیچ و مهره و بیل و کلنگ از چین وارد می‌کنیم؟ اگر نگاه دیگری دارید و این پرسش را معیوب و غیر واقعی می‌دانید توضیح دهید؟ مردم می‌پرسند چگونه اینقدر پیشرفت کردیم، اما نمی‌توانیم خودروی با کیفیت و ارزان به مردم بدهیم. برای مثال با وجود هزینه‌های چند میلیارد دلاری در حوزه هسته‌ای هنوز با معضل کمبود برق و حتی خاموشی معابر عمومی مواجه هستیم. ایا اطلاع عموم مردم از واقعیت‌ها کم است یا واقعیت‌ها انگونه نیست که تبلیغ می‌شود؟
13 برای تامین مسکن حداقلی برای مردم ایران و کوتاه کردن دست مافیای ملک و مسکن و سوداگران بویژه در بخش‌های وابسته به قدرت از این بازار، چه برنامه‌ای دارید که داشتن سرپناه حداقلی از ارزوی دست نیافتنی به یک امر عادی برای مردم ایران تبدیل شود؟ چرا حاکمیت مانند بسیاری از کشور‌ها به انبوه سازی مسکن کوچک اجتماعی با اجاره‌های اندک، اما بلند مدت روی نمی‌اورد و از سرمایه‌های خارجی در این بخش استفاده نمی‌کند؟ ایا درست است که اگر چنین کند ارزش زمین و ملک کاهش یافته و بزرگترین منبع سرمایه دولت یعنی زمین و ملک و ساختمان کم ارزش می‌شود و به همین دلیل اقدامی نمی‌کند؟ اصطلاحا دولت در مساله زمین و ملک دچار تزاحم منافع خود و مردم شده است.
14 در خصوص ورود و دخالت نظامی‌ها تحت هر عنوان و توجیحی در سیاست و فرهنگ و اقتصاد و رسانه چه نظری دارید؟ موافق یا مخالف هستید و در هر دو صورت برای اعمال نظرتان چه برنامه‌ای دارید؟ ایا نهاد‌های نظامی حق دارند ازپولی که از محل مالیات مردم برای تامین امنیت ملی به ان‌ها اختصاص یافته برای فعالیت‌های سیاسی و جناحی استفاده کنند؟ اساسا چنین مساله‌ای وجود دارد یا صرفا تهمتی برای تضعیف نهاد‌های نظامی است یا این دست اقدامات توجیه و منطق موجه دارد؟ از سوی دیگرایا می‌توان شهروندان را بخاطر داشتن سابقه نظامی از ورود به عرصه سیاست منع کرد؟
15 سیاست افزایش و ازدیاد جمعیت را چگونه می‌توان اجرا و عملیاتی کرد بویژه که سیاست افزایش جمعیت دستوری و لازم الاجراست؟ وجه کمی جمعیت مهمتر است یا وجه کیفی ان؟
16 موضع شما در قبال حل معضل تاریخی و پرهزینه خصومت و درگیری با امریکا چیست؟. ایستادگی در برابر امریکا چه فواید و هزینه‌هایی برای کشور داشته؟ اگر این سیاست را صحیح می‌دانید چه راهی برای تببین ان برای مخالفین پرشمار دارید؟ ایا رفراندوم در این مساله راهگشاست یا رفراندوم را اقدامی پوپولیستی برای هموار کردن ایده غربگرا‌ها می‌دانید؟
17 در شرایطی که برای برخی امور بسیار ضروری مثل بیمه و درمان رایگان اقشار مستعضف و تامین برخی زیرساخت‌های ضروری با کمبود اعتبارات و منابع و بودجه مواجه هستیم چه ضرورتی دارد ده‌ها و صد‌ها نهاد به اصطلاح فرهنگی و تبلیغی و دینی از بیت المال بودجه دریافت کنند؟ ایا شما قدرت و توان حذف این بودجه‌ها را دارید؟ ایا ضرورتی دارد حوزه‌های علمیه و نهاد‌های مذهبی پر تعداد و اکثرا موازی از دولت کمک‌های مالی دریافت کنند؟ این مساله منجر به دولتی شدن دین نخواهد شد؟ یا این حمایت‌ها را لازمه حکومت دینی می‌دانید؟
18 فرق حکومت دینی و غیر دینی را در چه حوزه‌های مشخص و معینی می‌دانید؟ ایا حکومت برای اجرای احکام دین باید بکار گرفته شود یا دین می‌تواند پشتوانه اقتدار حکومت شود؟ آیا به نظر شما به درست یا غلط ضعف‌های حکومت به حساب دین گذاشته نخواهد شد؟
19 موضع شما درخصوص نظارت استصوابی شورای نگهبان به معنای شفاف نبودن معیار‌های تعیین صلاحیت داوطلبان ورود به عرصه تصمیم گیری کشور و پاسخگونبودن این شورا به رد صلاحیت شدگان چیست؟ با روند کنونی موافق هستید یا مخالف؟ برای شایسته گزینی حاکمان چه ساختار جایگزینی مد نظرتان است؟
20 نظر شما با انتقال قدرت از نسل اول انقلاب به نسل سوم و چهارم چیست؟ چرا با وجود تربیت این همه جوان متخصص و متعهد در کشور هنوز پیرمرد‌ها تصدی حساس‌ترین مصادر کشور را برعهده داشته و حتی برخی از آن‌ها همزمان چندین مسئولیت خطیر را برعهده دارند و مشمول قانون بازنشستگی هم نمی‌شوند؟ این معضل در همه جناح‌ها هم وجود دارد؟ چه راه حلی برای این مساله دارید؟ ایا مشکل در ساختارهاست یا احیانا جاه طلبی و قدرت طلبی برخی؟ برای جابجایی قدرت بین نسل‌ها باید چه کرد؟
21 ایا امکان شفافیت در درامد‌ها و هزینه‌های همه نهاد‌های برخوردار از بودجه عمومی وجود دارد به گونه‌ای که هر ایرانی بتواند با مراجعه به درگاه اینترنتی نهاد‌ها و ادارات و سازمان‌ها در فضای مجازی و بطور دقیق ببینید این دستگاه چقدر بودجه دارد و چگونه ان را هزینه می‌کند؟ مدیرا ن و مسئولان کشور در هر سطحی چقدر حقوق ومزایا می‌گیرند و از چه امکانات عمومی بهره‌مند هستند؟
22 ایا برای بازگشت و تردد ایرانیان خارج از کشور به ایران فکر کرده اید تا موانع و تهدید‌های احتمالی و سلیقه‌ای رفع شود و همه ایرانیان اعم از هنرمندان و سرمایه داران و کارافرینان و روشنفکران و استادان و روزنامه نگاران بدون هیچ دغدغه‌ای بتوانند به کشور باز گردند و تردد کنند؟ چه دلیلی دارد 5 میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی کنند و خود را مهاجر همیشگی بنامند؟ چرا باید این حجم میل و رغبت برای مهاجرت در کشور وجود داشته باشد بویژه در قشر تحصیل کرده و متخصص؟ مشکل از درون است یا جاذبه بیرون یا دلیل دیگری وجود دارد؟
23 آیا با توجه به گذشت 42 سال از انقلاب اسلامی و بروز بن بست‌های حقوقی و قانونی جدی نیازی به اصلاح قانون اساسی نمی‌بینید؟ به گونه‌ای که حد و مرز‌های مسئولیت‌ها و اختیارات همه ارکان قدرت در کشور کاملا شفاف شود و جلو مداخلات و تداخل‌های غیر ضرور بخش ها در کار یکدیگر گرفته شود؟ اساسا باور دارید که بین مسئولیت‌ها و اختیارات ارکان قدرت در ایران تناسب وجود ندارد یا دست کم این تناسب از بین رفته است؟
24 موضع شما در قبال موسیقی و نمایش ادوات موسیقی و خوانندگی زنان و ترویج و اشاعه موسیقی بطور مشخص چیست؟ با توجه به مغایرت نظر برخی فقها با خواست و مطالبه و نیاز اکثریت جامعه چگونه می‌توان از موضع مصلحت و حاکمیت از این گذرگاه عبور کرد؟ اساسا حد و مرز دخالت حکومت درحوزه فرهنگ و هنر و ممیزی را تا کجا می‌دانید؟ رابطه ازادی مدنی و مسئولیت اخلاقی چگونه است؟
25 نظر شما در قبال رفتار‌های به اصطلاح خودجوش زیان بار مانند حمله به سفارت عربستان چیست و ایا امکان و قدرت جلوگیری از این اقدامات خودسرانه را دارید؟ و اگر مثلا در مورد هواپیمای اوکراینی اشتباه سهوی و انسانی عامل فاجعه بوده چرا بطور شفاف مقصرین معرفی و علنی محاکمه نشدند؟ شما امکان ایجاد این رویه‌های اعتماد بخش را دارید؟ تا هزینه‌های کمتری به کشور تحمیل شود؟
26 ایا می‌توانید مانع از بازخواست و احضار و محاکمه شهروندان صرفا بخاطر داشتن عقاید خاص سیاسی و مذهبی شوید؟ به نظر شما دولت و حکومت اساسا حق دارد تحت عنوان امنیت ملی و جلوگیری از تضعیف نظم و امنیت کشور تفتیش عقاید سیاسی و مذهبی کند؟ چارچوب قانونی تصمیم و رفتار‌های نهاد‌های امنیتی و قضایی چگونه است و چگونه باید از ان صیانت کرد تا حقی تضییع نشود و نظام قضایی به نظام مطلوب علوی نزدیک شود.
27 موضع شما در قبال حضور و کنش ایران در کشور‌های ثالث تحت عنوان مقاومت اسلامی چیست؟ ایا این حضور ضروری است و کشاندن جبهه مقابله با دشمن به خارج از مرزهاست یا نوعی استمرار سیاست توسعه و گسترش انقلاب اسلامی از طریق نهضت‌های ازادی بخش؟ ایا برگزاری رفراندوم در این گونه موضوعات را ضروری می بینید؟ اگر بله، آیا امکان انجام آن را دارید؟
28 بهر حال بخش قابل توجهی از جامعه ایرانی سنتی و متدین و علاقمند به ارزش‌های انقلاب اسلامی هستند و نمی‌توان تحت عنوان اصلاحات و پیشرفت و پیوستن به جامعه جهانی دغدغه‌های ان‌ها را نادیده گرفت؛ برای همراه کردن همه اقشار و گروه‌ها با سلایق مختلف در تصمیم‌های بزرگ ملی چه مدلی پیشنهاد می کنید؟
29 برای تامین نظر و منافع و حساسیت‌های قومی در کشور چه برنامه‌ای دارید تا اقوام مختلف حس بیگانگی و در حاشیه ماندگی نداشته و خود را در همه تصمیم گیری‌ها شریک و سهیم بدانند تا هر گونه واگرایی بالقوه به اتحاد و انسجام ملی تبدیل شود؟
30 موضع شما در قبال ازادی‌های اجتماعی مانند حجاب چیست؟ ایا با حجاب اجباری یا قانونی موافق هستید؟ ایا می‌توان حد و مرزی برای حجاب عرفی تعیین کرد؟ موضع دولت در این خصوص چه باید باشد؟ اگر قبول دارید بخشی از جامعه با حجاب اجباری مخالف است و بی حجابی را ابزار مخالفت سیاسی و اجتماعی کرده، برای حل این واگرایی فرهنگی و اعتقادی باید چه کرد؟ رویه موجود را کارامد و مناسب می‌دانید؟
31 وجود انحصار رسانه‌ای در شرایط کنونی ایران لازم است یا خیر؟ ایا با وجود رسانه‌های صوتی و تصویری مستقل غیر دولتی در کنار صداو سیمای جمهوری اسلامی موافق هستید و می‌خواهید و می‌توانید برای ایجاد ان اقدامی انجام دهید؟ ایا برای حکومت حق تعطیلی رسانه و مطبوعات را قایل هستید؟ به عبارت دیگر به حکمرانی در حوزه رسانه‌ای قایل هستید یا رگولاتوری‌های برامده از اجماع نخبگانی را کافی می‌دانید؟
32 ایا برای تمرکز زدایی از مدیریت در کشور با محوریت تهران تدبیری دارید؟ تحقیقات موثق نشان می‌دهد مهمترین دلیل توسعه نیافتگی در کشور در سال‌های قبل و بعد از انقلاب همین تمرکز گرایی و سهم خواهی مناطق و اقوام و باند‌ها از منابع عمومی بوده است مثلا اصفهانی‌ها و تبریزی‌ها و مشهدی‌ها و کرمانی‌ها بواسطه حضور قدرتمندی که در ساختار حاکمیت داشتند توانسته اند منابع واعتبارات بیشتری را از منابع عمومی به مناطق خود اختصاص دهند و این مساله منجر به بی توازنی در توسعه کشور شده است. راه حل شما برای توزیع عادلانه‌تر منابع در گستره جغرافیایی ایران چیست؟
33 برای کاهش شکاف طبقاتی و کاهش ضریب جینی به گونه‌ای که هم حداقل‌های زیستی و معیشتی برای همگان فراهم باشد و هم انگیزه تولید ثروت و رشد در دیگران باقی بماند چه مدل و الگویی از عدالت اجتماعی را مطالعه کرده و برگزیده اید؟
34 ایا وجود نهاد‌های برامده از انقلاب در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی و نظامی و... مانند ستاد اجرایی فرمان امام؛ کمیته امداد؛ سازمان تبلیغات اسلامی و... را ضروری و مفید می‌دانید یا به نظر ما نیازمند بازسازی نهادی و ساختاری در کشور هستیم.
35 دایره اختیارات رییس جمهور را تا کجا می‌دانید؟ رییس جمهور یک تدارکاتچی است یا در واقع امر، رییس "جمهوری اسلامی ایران" است؟ برخی معتقدند میزان استفاده از این مقام به جربزه و توانایی هر فرد باز می‌گردد؛ نظر شما چیست؟
36 با توجه به وجود گرایش‌های تجزیه طلب و اختلاف افکن در کشور و اپوزیسیون برانداز در خارج از کشور و حتی مخالفین تروریست جمهوری اسلامی ایا می‌توان از گفتگوی ملی برای سازندگی وتوسعه ایران با حضور همه گروه‌ها و احزاب و گرایش‌های ملتزم به قانون اساسی ایران و تمامیت ارضی کشور سخن گفت؟ نقش حکومت و هسته سخت قدرت در این مساله کجاست؟ آیا عزم حکومت به گفتگوی ملی نشانه قدرتمندی است یا ضعف و عقب نشینی؟
37 چرا در کشور اعتراض‌های صنفی و اجتماعی عملا به رسمیت شناخته نشده و هر گونه تجمع و شعار و اعتراضی به غلط اقدام براندازانه تلقی می‌شود؟ برای ساماندهی این امر چه برنامه‌ای دارید که هر اعتراضی بی جهت رویارویی مردم با نظام سیاسی تلقی نشود و حوادثی مانند ابان 98 تکرار نشود؟
در پایان لازم است یاداوری شود پرسش‌های بنیادین مربوط به حکمرانی در ایران محدود به موارد مذکور نیست، اما تامل و پاسخ به ان‌ها از جانب نامزد‌های ریاست جمهوری و دیگر کنش گران سیاسی و تصمیم سازان و تصمیم گیران می‌تواند نقطه اغاز مبارکی برای گفتگوی ملی و رشد و توسعه و افزایش اقتدار ایران مان باشد.
امید است چنین شود.
