چراغ روشن سیاست و اندیشه در کلاب‌هاوس

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - در جریان گفت و شنید دیشب یا بامداد امروز و پاسخ‌های علی لاریجانی نامزد انتخابات پیش روی ریاست جمهوری در فضای کلاب هاوس - شبکه اجتماعی صوتی تازه راه افتاده - بیشتر و شاید تمام سؤالات درباره عرصه‌های مختلف سیاسی و فرهنگی بود و این در حالی است که اصول‌گرایی رادیکال ایرانی و تریبون دیداری و شنیداری آن - صدا وسیما - در تمام این سال‌ها برای تحقیر امر سیاست و فرهنگ کم نکوشیده و دست به دامان گفتارهای لومپنی هم شده از جنس آنچه به تازگی در برنامه رامبد جوان دیدیم یا هر روز در یک پرخاش‌نامه منتشر می‌شود. به بیان دیگر در تمام این سال‌ها تلاش شده چراغ سیاست به مفهوم جست و جو در چند و چون منافع قدرت از جانب غیر اهل آن رو به خاموشی بگذارد. به دانشجو بگویند درس خود را بخوان، به زنان بگویند مراقب بچه‌ها و همسرتان باشید و تکلیف مردان هم که روشن است: دنبال یک لقمه نان بدوند. خبر مهم در تعریف صدا و سیما موضوعات اقتصادی و معیشتی بوده و تا انتقاد شود بلافاصله می گویند مهم‌ترین مشکل مردم اقتصادی و معیشتی است. البته کیست که بتواند انکار کند مشکل اصلی و مطالبه نخست، اقتصادی و معیشتی است و تازه از نگاه غیر اقتصادی و از جنبه اجتماعی آن طلب رفع تبعیض و تمنای عدالت اما اصول‌گرایی ایرانی در هر دوره تا نسیمی از توجه به سیاست از نوع مدرن و عرفی آن وزیده خواسته امر سیاست را تحقیر کند و بگوید مردم دیگر به دنبال سیاست نیستند و همین که پی‌گیر قیمت ارز و گرانی‌هایند یعنی وداع با سیاست. حال آن که اتفاقا درمان مشکلات اقتصادی را هم در سیاست و دیپلماسی می‌جویند و از فرهنگ و آزادی غافل نیستند. کار به جایی رسید که در دوره اصلاحات مرحوم شیخ محمد یزدی در خطبه های نماز جمعه هم می‌کوشید ثابت کند توسعه اقتصادی بر توسعه سیاسی مقدم است و به زبان ساده می‌خواستند بگویند «فکر نان باش که خربزه آب است». جالب این که به مفهوم «توسعه» هم باور ندارند و کلمات دیگر را به کار می برند و بیشتر منظور این بود که مردم، گرداگرد سیاست به مفهوم مشارکت در امر قدرت نچرخند و به فکر نان باشند و نان را هم از دولت طلب کنند و کاری به نقش نهادهی دیگر نداشته باشند و این در حالی بود که قیمت نفت هم رو به کاهش فاحش گذاشته بود. با این نگاه ایده گفت و گوی تمدن ها به سخره گرفته می‌شد حال آن که هر چند خاتمی به بهانه گفت و گوی تمدن ها به پاریس رفت اما دستاورد آن اقتصادی بود و فرانسوی‌ها در دو عرصه مهم صنعت خودروسازی و نفت و گاز عسلویه سرمایه گذاری کردند و نیاز به توضیح ندارد که برخورداری طبقه متوسط از خودروهای تازه و با کیفیت و تولید ثروت با همین تعامل ممکن شد و فرهنگ و دیپلماسی اتفاقا نان به سفره ها آورده بود. برابر گزارش ها دیشب و در واقع بامداد امروز 25 هزار نفر در برنامه آقای لاریجانی شرکت داشتند و شنونده و تعدادی هم سؤال کننده بودند. کل گنجایش حسینیه ارشاد که درهای آن را قبل از کرونا هم بسته بود 2500 نفر است و تازه در صورت تشکیل چنین نشست هایی سر و کله انصار حزب‌الله هم پیدا می‌شد و حالا 10 برابر آن در امنیت کامل گفت و گو می‌کنند و مرزها هم برداشته شده تا جایی که فرخ نگهدار و خبرنگار «من و تو» هم مجال صحبت پیدا می‌کنند. این یادداشت درباره پاسخ‌های نامزد جدی انتخابات نیست. درباره امر سیاست است و این که سیاست همواره برتر است و راه حل مشکلات اقتصادی و معیشتی هم سیاسی است. چه داخلی و چه خارجی و از فرهنگ هم نمی‌توان غافل شد کما این که دیدیم دشوارترین پرسش ها درباره برنامه تلویزیونی «هویت» در سال 1375 بود و این یعنی 25 سال قبل در حالی که بی تردید بخش قابل توجهی از شنوندگان یا در آن زمان به دنیا نیامده بودند یا کودک بودند؛ 25 سال عمر یک نسل است. درباره هویت می‌پرسیدند و برجام. درباره مواضع برادر مخالف برجام پرسیدند و عملکرد آن یکی در قوه قضاییه و آشکار بود که اندیشه متفاوتی دارد. از حصر و میرحسین و 88 نیز و اینها همه سیاسی است حال آن که مطابق القائات کیهان برای مردم هیچ موضوعی اهمیت ندارد جز موضوعات اقتصادی و شگفتا که از یک سو این را می گویند و از جانب دیگر مدام راهکار سیاسی و ایدیولوژیک ارایه می‌دهند و به آنچه باور ندارند آموزه‌های اقتصادی است! در این گفتار درصدد تحلیل سخنان آقای لاریجانی و اندازه گیری فاصله او با اصلاح طلبان یا جبهه پایداری و قیاس با نقش بالانسر هاشمی رفسنجانی یا تلاش برای ایفای آن نیستم و به فرصتی دیگر وامی‌گذارم. غرض این است که اشاره شود چراغ سیاست خاموش نمی‌شود و مشکلات متنوع، راهکار سیاسی و دیپلماتیک دارند کما این که واکسن چینی با مذاکره تهیه شده و اقتصاد ایران منتظر احیای برجام در وین. پرسش‌ها سیاسی بود و پاسخ ها نیز و از ادبیات شعاری و کلیشه‌ای «نگاه به داخل» و «تبدیل ظرفیت‌ها به فرصت‌ها» که اصول گرایان رادیکال تکرار می‌کنند خبری نبود. همین که برنامه «هویت» و تخریب اهل قلم و اندیشه هیچ اعتباری برای سازندگان آن به همراه نیاورد و رییس سازمان صدا وسیما در آن زمان هم اعلام برائت می‌کند قابل توجه است و انصاف این است که گفته شود در سال 84 که هنوز تا این حد از اصول‌گرایان فاصله نگرفته بود نیز موضع مشابهی گرفت ولو با غلظت کمتر. مردم ما کم کتاب می‌خوانند ولی توهین به نویسنده و صاحب فکر را چه در 25 سال پیش و در قالب برنامه «هویت» و چه در سال 1400 در «خندوانه» رامبد جوان برنمی‌تابند. این که من و بسیاری از شما غم نان داریم و پای تورم روی گلوی شهروندان است مجوزی نیست تا برخی گمان برند رؤیای آزادی را هم رها کرده ایم و هر ادعایی را می‌توانند به خوردمان بدهند. اتفاق بزرگ‌تر اما قبل از شروع برنامه دیشب رخ داده بود. ساعاتی قبل تر که علی لاریجانی در فرسته یا پستی اینستاگرامی از آمادگی خود برای شنیدن و پاسخ گویی به سؤالات سخت نوشته بود. در کجا؟ در کلاب هاوس. این که رییس اسبق صدا وسیما منتظر شروع مناظره‌های رسمی در صدا و سیما نماند و گفت و گوی عمومی را در شبکه های اجتماعی کلید بزند یعنی دیگر مهم نیست صدا و سیما می‌خواهد به سیاست و تنوع سیاسی بها دهد یا نه. چرا که مردم بیرون از القائات این سازمان دارند فکر می‌کنند و سؤال دارند و راه حل معضلات اقتصادی را هم در سیاست و دیپلماسی می‌جویند و اتفاقا چون به فکر نان هستند از خربزه هم غافل نیستند. توجه مردم به موضوعات مهم نشان داد که تحقیر سیاست و فرهنگ با ادعای اولویت به اقتصاد و معیشت و سرزنش هر که درباره سیاست و فرهنگ می‌گوید و می نویسد به نتیجه مورد نظر نرسیده است. کاری که صدا و سیمای پایداری در تمام این سال ها پی گیر آن بوده و مثلا اگر رییس جمهوری در جلسه هیأت دولت درباره سه موضوع همه پرسی، قیمت مرغ و برجام گفته اولی و آخری را حذف کرده‌اند اگرچه بعدتر درباره همین اولی و آخری لشکری از کارشناسان خود را بسیج کرده‌اند تا در شبکه های مختلف و به صورت اختصاصی در شبکه سه حرف بزنند و اگر قبل از یک مسابقه فوتبال بود بهتر تا بیشتر تأثیر بگذارند!