چرخش بی‌سابقه بورس تهران

تجربه همزمان شیوع ویروس «کرونا» و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF بورس تهران را در موقعیت جدیدی قرار داده بود و در این میان بار دیگر آن دسته از سهامداران که با شتاب راه خروج از سهام را در پیش گرفتند بازندگان معاملات روز گذشته به شمار می‌آیند. خروج از سهام بدون توجه به جریان معاملات، میزان ورود نقدینگی و ارزش دادوستد‌ها سبب شد تا بسیاری از سهامداران دارایی‌های سهامی خود را در کف قیمتی واگذار کنند. حال آنکه در بسیاری از نماد‌ها و در مدت زمانی کوتاه، چرخش قدرتمند روند باعث شد صعود قیمت‌ها بعضا به تشکیل صف‌های خرید منجر شود.

موقعیت فعلی بازار سهام اگر چه با ریسک‌های جدید مواجه است با این حال همچنان در محدوده پیش‌بینی‌ناپذیری سیر می‌کند و برآورد قطعی از مسیر آن می‌تواند سهامداران را به اقدامات هیجانی بکشاند. بی‌شک برآورد قطعی از بازگشت سهام به محدوده مثبت، در نخستین جلسه معاملاتی هفته امری ممکن و آسان نبود. با وجود این ضرورت توجه به پارامتر‌های معاملاتی، از ارزش دادوستد‌های خرد گرفته تا تغییر مالکیت‌ها و سایر عوامل محاط بر بازار سهام مسائلی بود که از پیش واضح به نظر می‌آمد.

در رابطه با بیماری 19-COVID و اثر آن بر بازار‌های مالی دو نکته را به‌صورت همزمان باید مد نظر قرار داد: ویروس «کرونا»‌ی جدید، فعالیت‌های اقتصادی دومین اقتصاد بزرگ دنیا را مختل کرده؛ تا آنجا که این کشور و موسسات بزرگ مالی برآورد خود از رشد اقتصادی چین و همین‌طور دنیا را مورد بازبینی قرار داده‌اند. در عین حال تعلیق فعالیت‌های تولیدی و خدماتی در چین فشار زیادی بر قیمت کامودیتی‌ها در بازار جهانی وارد کرده و سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های امنی همچون طلا سوق داده است. از این منظر این نگرش که شیوع بیماری مذکور در کشور می‌تواند بر فعالیت‌های تجاری فشار وارد کند به هیچ عنوان دور از واقع نیست و نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

نکته دیگر، اما آن است که بورس تهران مدت‌هاست مبانی تحلیلی را در روند‌های قیمتی کنار گذاشته و در خرید سهام به این موارد بی‌توجه است. تا آنجا که بسیاری از شرکت‌ها که بیشترین بازدهی‌ها را طی ماه‌های اخیر به ثبت رسانده‌اند هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی خاصی ندارند. در بسیاری از موارد شرکت‌هایی پیشتاز بازدهی بوده‌اند که حتی کارخانه یا محیط فیزیکی فعالیت وجود خارجی ندارد. این موارد به این دیدگاه دامن می‌زند که بورس در ادامه نیز ممکن است به ریسک‌های واقعی بی‌توجه بماند و در تلاش برای جا نماندن از روند تورم به تقاضا برای سهام دامن بزند. این تقاضا ممکن است نهایتا با رشد نرخ ارز، رشد نرخ فروش محصولات، صعود ارزش دارایی‌های ثابت شرکت‌ها یا حتی بدون دلیل خاصی اتفاق بیفتد. با این حال این روندی است که پیش از این بورس در پیش گرفته و محرک آن در این مسیر سیل ورود نقدینگی بوده است؛ بنابراین به نظر می‌رسد همچنان به جای بررسی اثر عواملی همچون شیوع بیماری و بازگشت به فهرست سیاه FATF، به‌صورت منفرد، باید جریان نقدینگی را در راس متغیر‌های تعیین‌کننده قرار داد و ادامه صعود یا بازگشت بورس را در مولفه‌های مربوط به پول‌های ورودی جست‌وجو کرد.

همین مسائل در رابطه با بازگشت کشور به فهرست سیاه FATF نیز صادق است. مساله‌ای که در ادامه بیشتر به آن پرداخته خواهد شد.

مرور جزئیات اولین جلسه معاملاتی هفته

روز گذشته ارزش معاملات خرد بورس تهران بار دیگر شاهد رشد نسبی بود و به 3590 میلیارد تومان رسید. این عدد نسبت به ارزش معاملات روز چهارشنبه حدود 12 درصد رشد را نشان می‌دهد. اوج‌گیری تقاضا با گذر از موج فروش اولیه نیز در جزئیات تغییرات قیمت قابل مشاهده است. در جلسه روز شنبه از 314 نماد فعال در بورس تهران 191 نماد رشد قیمت پایانی را تجربه کردند و این درحالی بود که آخرین معاملات 218 نماد در محدوده مثبت به ثبت رسید. نکته جالب‌توجه دیگر آنکه از این تعداد 179 نماد روز گذشته دادوستد در محدوده صف فروش را تجربه کردند؛ اما در پایان معاملات تنها سه نماد «تکالا»، «تکشا» و «وبصادر» در محدوده صف فروش به کار خود پایان دادند و ارزش صفوف فروش آن‌ها نیز 18 میلیارد تومان بود. از سوی دیگر 118 نماد در بورس در محدوده صف خرید معاملات روز شنبه را به پایان بردند و ارزش تقاضای منتظر در صفوف خرید این نماد‌ها به 797 میلیارد تومان می‌رسید. از این مقدار 170 میلیارد تومان به صف خرید نماد تازه عرضه‌شده «قرن» تعلق داشت و 627 میلیارد تومان متعلق به صف خرید 117 نماد دیگر بود. نکته جالب‌توجه دیگر آنکه از 117 نماد مذکور، 37 نماد در ابتدای معاملات در محدوده صف فروش قرار داشتند و به این ترتیب نوسان بیش از 10 درصدی را در معاملات روز گذشته تجربه کردند. در کل بازار سهام شامل بورس، فرابورس و بازار پایه 94 نماد را می‌توان یافت که در معاملات روز گذشته فرصت نوسان حداکثری را به سهامداران دادند و در این میان به‌نظر می‌رسد فروشندگان ابتدای معاملات بزرگ‌ترین جاماندگی روزانه را تجربه کردند.

سنت‌شکنی حقوقی‌ها در اسفند؟

نکته حائز اهمیت دیگر در دادوستد‌های روز گذشته نقش موثر خریداران حقوقی بود که به نظر می‌رسد در چرخش روند بازار اهمیت قابل‌ملاحظه‌ای داشت. این دسته از بازیگران با فعال شدن در سمت تقاضا، به‌خصوص در معاملات اولیه انگیزه معامله‌گران خرد برای خرید را تقویت کردند. به این ترتیب رفته‌رفته کفه تغییر مالکیت‌ها به سمت سهامداران حقوقی سبک‌تر شد تا در نهایت روز گذشته خالص تغییر مالکیت‌ها کمتر از 17 میلیارد تومان به سمت بازیگران بزرگ بازار رقم بخورد. باید در نظر داشت که طی ماه اسفند و به‌صورت سنتی، به‌عنوان آخرین ماه از سال مالی بسیاری از شرکت‌ها، فروش سهام از سوی بازیگران حقوقی شدت می‌گیرد و این تغییر رفتار بازیگران بزرگ، بسیاری از سهامداران خرد را به ادامه روند صعودی امیدوار کرده است. با این وجود باید تاکید کرد که بعید نیست در صورتی که جریان ورود پول‌های خرد به سمت بازار سهام بار دیگر اوج گیرد، شاهد عرضه‌های پرحجم این دسته از بازیگران بازار باشیم و این مساله به‌خصوص می‌تواند در معاملات نیمه نخست اسفند نقش مهمی ایفا کند.

همچنین از نقاط برجسته معاملات روز گذشته آن بود که بیشترین تغییر مالکیت به سمت سهامداران حقوقی در گروه‌های «بانک»، «خودرو و قطعات» و «محصولات شیمیایی» رقم خورد. در گروه بانک‌ها خرید‌های حقوقی نزدیک به 80 میلیارد تومان تغییر مالکیت را در این گروه رقم زد؛ با این حال شاخص این گروه افت 6/ 3 درصدی را تجربه کرد. در گروه «خودرو و قطعات» نیز به رغم خالص خرید 19 میلیارد تومانی بازیگران بزرگ، شاخص این گروه به عقب‌نشینی ادامه داد و افت 5/ 1 درصدی را تجربه کرد. در مقابل «محصولات شیمیایی» با خالص خرید 15 میلیارد تومانی سهامداران بزرگ رشد بیش از یک درصدی شاخص گروه را ثبت کرد.

در سوی مقابل بیشترین خرید بازیگران خرد بازار به خرید در گروه‌های «دارویی»، «دستگاه‌های برقی» و «سیمان» اختصاص داشت که به ترتیب رشد‌های 7/ 4، 6/ 1 و 1/ 1 درصدی نماگر‌های این گروه‌ها را در پی داشت.

آخرین متغیر‌های حاکم بر بازار

در معاملات روز گذشته بازار آزاد نرخ دلار مرز 15 هزار تومان را نیز پشت سر گذاشت که نسبت به آخرین دادوستد‌های هفته پیش رشد 9/ 5 درصدی را نشان می‌دهد. خبر قرار گرفتن ایران در فهرست کشور‌های پرخطر از لحاظ مبادلات مالی، محرک صعود قیمت‌ها در این بازار بوده است و متعاقبا صعود نرخ‌های نیمایی ارز را در پی داشته است. به این ترتیب در اولین روز اسفندماه نرخ خرید دلار در سامانه نیما به میانه کانال 13 هزار تومانی نزدیک شد. با این حال رشد نرخ این ارز از یک ریسک جدی در رابطه با اقتصاد کشور حکایت دارد و آن تنگ‌تر شدن مجاری تجارت خارجی کشور است.

برخی عنوان می‌کنند که در شرایط تحریمی قرار گرفتن در این فهرست نمی‌تواند فشار بیشتری بر فروش شرکت‌های صادراتی ایجاد کند. با این وجود به نظر می‌رسد صحت‌سنجی این ادعا را باید به رصد گزارش‌های عملکرد این شرکت‌ها در ماه‌های اسفند و فروردین موکول کرد.

نکته دیگر آنکه از روز گذشته روند انتشار گزارش‌های ماهانه شرکت‌های بورسی بر روی کدال شدت گرفت. در رابطه با شرکت‌های بزرگ و کالایی، عملکرد‌های ماهانه مشخصا همچنان بر قیمت سهم اثرگذار است و در تعیین مسیر آن نقش مهمی ایفا می‌کند. در رابطه با دیگر نماد‌های بازار نیز عموما عملکرد‌های فراتر از انتظار شرکت‌های کوچک به‌عنوان دستاویز قابل‌اتکایی برای رشد محسوس قیمت سهم استفاده می‌شود؛ بنابراین مرور این عملکرد‌ها قسمتی از فعالیت این هفته سهامداران خواهد بود. در نهایت در نظر داشتن روند قیمت‌ها در بازار موازی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. بورس در 11 ماه نخست سال به‌صورت قاطع در کسب بازدهی نسبت به بازار‌های رقیب پیشتاز بوده است. اگر چه صعود نرخ ارز عموما به‌عنوان محرکی برای رشد درآمد شرکت‌های صادراتی مطرح می‌شود و مقدمه‌ای برای رشد انتظارات تورمی است، پیشتازی قابل‌توجه بورس نقش رقابت این بازار‌ها را پررنگ‌تر می‌کند.