کرونا و باید و نبایدهای آموزش و پرورش در سال تحصیلی پیش‌رو (بخش دوم)
تهران - ایرنا - هرچند آموزش مجازی و تعطیلی مدارس در ایام کرونایی در جلوگیری از گسترش کرونا تاثیر بسیار زیادی داشته است، اما تعطیلی کامل مدارس و جایگزینی آموزش مجازی با آموزش حضوری غیر ممکن است.
مطابق با نظرات مقامات رسمی وزارت بهداشت، کووید - 19 در فصل پاییز سال 1399، مجدد اوج گرفته و همزمانی آن با شیوع «آنفلونزا» دور از انتظار نیست. موج دوم شیوع بیماری بنابر نظر برخی کارشناسان و اپیدمیولوژیست‌ها رخ خواهد داد، اما بزرگی و زمان آن به درستی قابل تعیین نیست، چرا که مواردی از این دست تحت تأثیر عوامل مختلفی است.
به نظر می‌رسد ویروس‌هایی نظیر «کووید19»، رفتاری فصلی داشته باشند. لذا انتظار می‌رود در فصل بعدی سرما، کشورمان این بیماری را مجدد تجربه کند. از این‌رو «معاونت پژوهش‌های اجتماعی فرهنگی دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ» مرکز پژوهش‌های مجلس، در گزارش شماره 27017015 خود چالش‌های نظام آموزش و پرورش را به همراه راهکارهای حل و رفع این چالش‌ها ارائه نموده است.
در این گزارش به‌رغم مشکلات و چالش‌های کرونایی که وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی جاری با آن‌ها مواجه است، با توجه به پیش‌بینی آغاز موج دوم در فصل سرما یا پاییز 1399، به بایسته‌های این وزارتخانه برای شروع سال تحصیلی 1400-1399 با رویکرد حفظ سلامت دانش‌آموزان و کارکنان، ارتقای کیفیت فعالیت‌های آموزشی و تقویت آموزش‌های الکترونیکی و تلویزیونی اشاره شده است. بخش دوم این گزارش قابل ملاحظه است.
آموزش‌های الکترونیک و مجازی آموزش و پرورش
آموزش الکترونیک و مجازی از جمله برنامه‌هایی است که دولت همواره برای آموزش و پرورش بر آن تاکید داشته و قوانینی را هم برای اجرای آن مصوب کرده است. اما عدم اجرای این قوانین در شرایط مختلف مانع از عملیاتی شدن آن بوده است. مطابق با گزارش مورد نظر، برای اجرای قوانین توجه به چند نکته ضروری است: نخست مکلف کردن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به اجرای ماده (69) قانون برنامه ششم و نظارت بر عملکرد ماده مذکور توسط «مجلس شورای اسلامی» و «سازمان برنامه و بودجه» کشور است. بر اساس ماده (69) قانون برنامه ششم توسعه: «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات»(سازمان فناوری اطلاعات) مکلف است با رعایت مصوبات «شورای عالی فضای مجازی» و با همکاری «وزارت آموزش و پرورش» تا پایان سال دوم اجرای قانون برنامه «هوشمندسازی» مدارس، امکان دسترسی الکترونیک (چه به لحاظ سخت‌افزاری و چه به لحاظ نرم‌افزاری و محتوا) به کتب درسی، کمک آموزشی، رفع اشکال، آزمون و مشاوره تحصیلی، بازی‌های رایانه‌ای آموزشی، استعدادسنجی، آموزش مهارت‌های حرفه‌ای، مهارت‌های فنی و اجتماعی را به صورت رایگان برای کلیه دانش‌آموزان شهرهای زیر 20 هزار نفر و روستاها و حاشیه شهرهای بزرگ فراهم نماید؛
دوم، نظارت بر اجرای بند «ج» تبصره «18» قانون بودجه 1399 کل کشور توسط نهادهای نظارتی، از جمله مجلس شورای اسلامی در راستای توسعه زیرساخت‌های الکترونیکی وزارت آموزش و پرورش با رویکرد ارائه عادلانه آموزش‌های مجازی است. مطابق با متن بند مذکور: «به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجازه داده شده تا از طریق سازمان توسعه‌ای و شرکت‌های تابعه خود در چارچوب ماده (27) قانون الحاق برخی موارد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت به منظور انجام طرح (پروژه) های دولت الکترونیک و توسعه خدمات الکترونیکی ازجمله هوشمندسازی مدارس موضوع ماده (69) قانون برنامه ششم توسعه اقدام کند».
سوم نیز استفاده از ظرفیت ماده (78) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت با موضوع مکلف کردن «آستان قدس رضوی»، بنگاه‌های اقتصادی زیرمجموعه نیروهای مسلح و ستاد اجرایی فرمان امام به پرداخت مالیات مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده به منظور برقراری عدالت آموزشی در حوزه آموزش الکترونیکی و ایجاد دسترسی دانش‌آموزان مناطق محروم به ملزومات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آموزش الکترونیکی، نرم‌افزارها و پلتفرم‌های آموزشی است؛
و در نهایت، تولید، بر عرضه و ایجاد دسترسی رایگان به محصولات و نرم‌افزارهای آموزش مجازی محتوای درسی توسط شرکت‌ها و مؤسسه‌های آموزشی و کمک آموزشی و محاسبه هزینه‌های صورت گرفته به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی با تصویب قانون تأکید شده است.
تدوین ضوابط حکمرانی آموزش‌های مجازی
بی‌تردید قانون‌گذاری و هماهنگی برای اجرای آن اجتناب‌ناپذیر است، اما پیش از آن در نظر داشتن ضوابط حکمرانی آموزش مجازی موضوعی اساسی برای عملیاتی شدن قوانین است. بنابراین، تهیه و تدوین و اعمال قواعد کلی حکمرانی جمهوری اسلامی ایران در حوزه آموزش‌های مجازی ویژه دانش‌آموزان توسط «سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی» به عنوان نهاد متولی تکنولوژی آموزشی در وزارت آموزش و پرورش، به همراه نظارت، ارزیابی و تصمیم‌گیری درخصوص استفاده از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای آموزش مجازی توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، از ملزومات مهم در این خصوص است. برای مثال، احیا و استفاده از ظرفیت سیم کارت‌های دانش‌آموزی جهت ارائه محیطی ایمن و قابل کنترل از اینترنت برای استفاده دانش‌آموزان تحت نظارت این سازمان می‌تواند موثر سودمند باشد.
الزامات مدیریتی و اجرایی آموزش‌های مجازی
مضاف بر موارد یاد شده، الزامات مدیریتی و اجرایی آموزش‌های مجازی را هم نباید نادیده گرفت. در این راستا ارائه و عرضه محتوای الکترونیکی چندرسانه‌ای از همه دروس به دانش‌آموزان، همزمان و همراه با توزیع کتاب‌های درسی سال تحصیلی آینده، ارائه آموزش مکاتبه‌ای (درس‌نامه)، بسته‌های الکترونیکی آفلاین، مدیریت یادگیری از طریق راهبران آموزشی، مدیران و معلمان به ویژه برای دانش‌آموزان مناطق محروم، کم‌برخوردار، روستایی و عشایری با توجه به عدم دسترسی این افراد به اینترنت و شبکه‌های آنالین و بستر نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مورد نیاز ایشان (ضمن بهره‌مندی از ظرفیت ماده (78) قانون فوق الاذکر)، استفاده از ظرفیت راهبران آموزشی (دوره ابتدایی) برای ارائه آموزش به ویژه در مناطق محروم، دورافتاده، روستایی و عشایری مادامی که دسترسی به اینترنت و امکانات سخت افزاری ندارند، اختصاص نیروی انسانی ویژه آموزش‌های مجازی به صورت موظف برای هر درس در دوره‌های متوسطه اول و دوم برای راهبری، راهنمایی، پاسخگویی به سؤال‌ها، ارائه و عرضه محتوای الکترونیکی، رصد و پایش مشارکت کارکنان و دانش‌آموزان و نظارت و ارزیابی بر محتوای ارائه شده در آموزش‌های مجازی در قالب یک کارگروه در سطح مناطق و نواحی آموزش و پرورش، توجه به چندبعدی و پیچیده بودن آموزش مجازی دانش‌آموزان و برنامه‌ریزی توأمان در راستای الزامات فنی و آموزشی و تربیتی آموزش مجازی همچون تشکیل اتاق فکر تخصصی متشکل از صاحبنظران و متخصصان در حوزه‌های مرتبط با آموزش مجازی از جمله موارد مهم در رابطه با این مسئله است.
همچنین مطابق با گزارش مذکور، آمایش سرزمینی آموزش‌های الکترونیک ارائه شده به دانش‌آموزان در سراسر کشور در راستای توزیع عدالت محور و کاهش نابرابری آموزشی و الزام مدارس به راه‌اندازی و تجهیز مدرسه به زیرساخت‌های آموزش آنالین و مجازی برای تبدیل شدن به مدرسه مجازی تمام عیار در صورت لزوم از دیگر نکات مورد توجه است. ارائه بسته‌های اینترنتی با تعرفه ویژه به معلمان و دانش‌آموزان کم بضاعت برای استفاده از محتوای آموزشی آنالین با توجه به هزینه بالای خرید بسته‌های اینترنتی و نیاز مداوم به استفاده از اینترنت در آموزش‌های آنالین طی روزهای کرونایی، هدایت هدفمند کمک‌های خیرین مدرسه‌ساز به حوزه زیرساخت‌های فناورانه مورد نیاز آموزش‌های مجازی و الکترونیکی در مناطق محروم و کم‌برخوردار و بازنگری و نظارت بر تعرفه عرضه خدمات آموزشی الکترونیکی در قالب نرم‌افزارهای آموزشی به نحوی که امکان دسترسی همه اقشار جامعه به این امکانات کمک آموزشی فراهم شود، نیز می‌تواند الزامات مدیریتی و اجرایی آموزش‌های مجازی را فراهم کند.
ادامه روند آموزش‌های تلویزیونی
چنانچه پیشتر هم بدان اشاره شد، نمی‌توان آموزش مجازی را با آموزش حضوری جایگزین کرد. اما باید در نظر داشت که ادامه روند آموزش تلویزیونی دروس تئوری در رسانه ملی از ابتدای شروع سال تحصیلی و تمرکز زمان حضور دانش‌آموزان در مدارس به دروس عملی و کارگاهی، با حفظ رویکرد کاهش تراکم کلاسی و مدرسه‌ای می‌تواند سامان این حوزه را به همراه داشته باشد. گسترش پوشش تلویزیونی و سیگنال‌رسانی سراسری صدا و سیما به ویژه در امکان دسترسی به شبکه آموزش و سایر شبکه‌های متولی آموزش تلویزیونی در مناطق غیربرخوردار هم طی بازه زمانی حدود پنج ماهه باقیمانده تا آغاز سال تحصیلی جهت استفاده همگانی از آموزش‌های تلویزیونی اجتناب‌ناپذیر است. موضوع ماده (93) قانون برنامه ششم توسعه، پوشش 100 درصدی استان‌هاست.
همکاری شبکه‌های تلویزیونی استانی در بازپخش برنامه‌های آموزش تلویزیونی یا پخش محتوای نرم‌افزارهای آموزشی به ویژه در مناطقی که پوشش مناسب شبکه‌ای وجود ندارد، هم باید در دستور کار آموزش و پرورش و نهادهای ذیربط باشد. لذا تولید برنامه‌های آموزش تلویزیونی در راستای ارتقای کیفیت آموزش‌های ارائه شده و ارائه طرح درس دقیق و کامل در مدت زمان پیش‌بینی شده، تنوع‌بخشی به نوع و سطح علمی آموزش‌های تلویزیونی در راستای پوشش سطوح مختلف از نیازهای آموزشی و تربیتی دانش‌آموزان با به کارگیری بسته‌های یادگیری مکمل کتاب‌های درسی و تولید برنامه‌های پرورشی، می‌تواند برای محصلان مدرسه موثر واقع شود.
*س_برچسب‌ها_س*