کشمکش ایران و غرب بر سر توافق / غرب موقت می‌خواهد؛ ایران برجام را
اقتصادنیوز: لارا روزن، خبرنگار آمریکایی روز گذشته در تارنمای دیپلماتیک نوشت: بنا بر گزارش‌ها، آژانس دیده‌بان اتمی سازمان ملل در گزارشی سه‌شنبه تایید کرد که بازرسان آژانس ذرات اورانیوم غنی شده تا 84درصد را در تاسیسات زیرزمینی فردو در 22 ژانویه شناسایی کردند. گفت‌وگوها با ایران برای روشن شدن شرایط ادامه دارد.
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای اقتصاد، در حالی که چشم انداز کوتاه مدتی برای احیای توافق هسته ای 2015 ایران، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) وجود ندارد، برخی از کارشناسان کنترل تسلیحات از ایالات متحده و اروپایی ها می خواهند که استراتژی دیپلماتیک جدید و محدودتری را با تمرکز بر تامین امنیت انرژی اتمی بین‌المللی دنبال کنند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برنامه هسته ای ایران را به منظور کاهش ابهام و کمک به جلوگیری از خطر درگیری احتمالی، مورد رصد قرار می‌دهد.
یک دیپلمات اروپایی روز گذشته گفت که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی احتمالا در روزهای آینده به ایران سفر خواهد کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخ نداد. نشست بعدی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است هفته آینده در 6 مارس آغاز شود. بیل برنز، رئیس سازمان سیا در 26 فوریه گفت: «ما باور نداریم که ایران هنوز تصمیمی برای از سرگیری برنامه تسلیحاتی که آنها در پایان سال 2003 تعلیق یا متوقف کرده اند، گرفته باشد.» برنز گفت: اما در مورد غنی سازی، «آنها تا حدی پیشرفت کرده اند که اگر بخواهند از این خط عبور کنند، فقط چند هفته طول می کشد بتوانند تا 90درصد غنی سازی کنند.» برنز می گوید: «حداقل از دید ما، آنها با توانایی ساخت سلاح، هنوز فاصله دارند. اما پیشرفت آنها در غنی‌سازی بسیار نگران‌کننده است.» ایران در نامه‌ای به استناد گزارش آژانس گفت که «نوسانات ناخواسته در سطوح غنی‌سازی ممکن است در زمان راه‌اندازی فرآیند [60 درصد] یا در حین تعویض خوراک سیلندر رخ داده باشد. در گزارش آژانس آمده است: «مذاکرات بین آژانس و ایران برای روشن شدن موضوع ادامه دارد.»
این گزارش پس از آن منتشر شد که سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران روز دوشنبه گفت از گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای دیدار «در روزهای آینده» به تهران دعوت شده است. بهروز کمالوندی، سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «در چند روز گذشته با هیات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سرپرستی ماسیمو آپارو، معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت‌وگوهای سازنده ای داشتیم.» حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز روز دوشنبه در دیدار با همتای فنلاندی خود پکا هااویستو در ژنو نیز مدعی شد که گروسی «در آینده نزدیک» به تهران سفر خواهد کرد. به دلیل کاهش شانس احیای برجام در کوتاه‌مدت برخی از کارشناسان کنترل تسلیحات از ایالات متحده و اروپایی ها می خواهند که توافق محدودتری را با تمرکز بر تضمین نظارت بیشتر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت به برنامه هسته ای ایران به منظور کاهش عدم‌قطعیت، تنش زدایی و کمک به جلوگیری از درگیری احتمالی دنبال کنند.
نزدیک شدن به نقطه عطف خطرناک
معاون سابق وزیر امور خارجه آمریکا در امور کنترل تسلیحات و امنیت بین‌الملل گفت: «بحران هسته ای ایران آنچنان به شکل مداوم ادامه پیدا کرده است که تشخیص اینکه در چه زمانی در نقطه عطف به ویژه خطرناک قرار دارید، دشوار است اما من فکر می کنم اکنون در چنین نقطه ای هستیم.»
کانتریمن که اکنون رئیس هیات‌مدیره انجمن کنترل تسلیحات است، گفت: «اول، ایران از زمانی که ترامپ... برجام را با خروج از آن نقض کرد، توانایی غنی سازی خود را کاهش نداده است. آنچه در مورد پیشرفت ایران نگران کننده تر است این است که ما دید کافی به کاری که آنها انجام می‌دهند نداریم... و این منجر به عدم‌اطمینان بیشتر و خطر بیشتر در مورد پیشرفت ایران می‌شود.» کانتریمن ادامه داد: «در عین حال، ما شاهد لفاظی های تهدیدآمیزتری هستیم که نه تنها از سوی تهران، بلکه از تل‌آویو نیز سرچشمه می‌گیرد و خطر درگیری که به ناچار نیروهای ایالات‌متحده را درگیر می‌کند، به نظر من بیشتر از سال‌های اخیر است.» کانتریمن گفت: «با این حال، فضایی برای دیپلماسی وجود دارد و ما می‌خواهیم ایالات متحده رهبری دیپلماسی آرام را در مشارکت نزدیک با آلمان، بریتانیا و فرانسه برای یافتن راهی که به طور خاص به مشکل اول، یعنی عدم‌دید در برنامه هسته‌ای ایران رسیدگی می‌کند، بر عهده بگیرد.» کلسی داونپورت، مدیر منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات، ادعا کرد: بعید به نظر می‌رسید که غنی‌سازی ایران تا 84درصد تصادفی باشد، اما احتمالا نشان‌دهنده اقدام فوری برای مواد شکافت‌پذیر برای ساخت بمب نیست. داونپورت در ماه فوریه گفت: «احتمالا می‌توانیم این مساله را رد کنیم که ایران در حال غنی سازی در سطح ساخت بمب است، زیرا [اگر این‌طور بود] ما احتمالا اینجا نمی نشستیم...»
پرچم قرمز
داونپورت ادعا کرد:«گزارش مدیر کل در صورت صحبت، واقعا نگرانی‌هایی را در مورد اهداف احتمالی برنامه ایران در آینده ایجاد می‌کند و اگر این یک اتفاق بوده است، فکر می کنم چالش تشخیص مقاصد ایران و نظارت بر برنامه پیشرفته اش و خطر اشتباه محاسباتی را نشان می‌دهد. این به‌ویژه در حال حاضر با توجه به وضعیت پیشرفته برنامه ایران بالاست.» داونپورت گفت: «من فکر می کنم این تغییر الگو، حکم پرچم قرمز را دارد و واقعا نشان می‌دهد که چرا استراتژی جدید دیپلماتیک ضروری است. بسیار مهم است که این بحران کنونی را مدیریت و از تشدید بیشتر آن جلوگیری کنیم.» با توجه به چشم انداز احیای برجام، «من فکر می کنم ضروری است که ایالات متحده به سمت استراتژی دیگری تغییر مسیر دهد و تلاش کند یک توافق موقت یا مجموعه ای از حرکات متقابل بین واشنگتن و ایران را دنبال کند که برای کاهش تنش ها و ثبات طراحی شده‌اند. داونپورت پیشنهاد کرد در وضعیت فعلی مهم‌تر از همه چیز فشار برای افزایش نظارت و راستی آزمایی است.» اما مساله اینجاست که با توجه به تمرکز آمریکا و اروپا بر مقابله با جنگ روسیه علیه اوکراین و بدون کمک روسیه برای یافتن راه‌حل، ایالات متحده و اروپا از ظرفیت دیپلماتیک و توانایی برای متقاعد کردن ایران در جهت انجام اقدامات شفاف تر درقبال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برخوردارند؟ داونپورت گفت که به هر حال آنها باید راهی برای آن پیدا کنند.
داونپورت گفت: «ایالات متحده نمی‌تواند ایران مجهز به سلاح هسته ای را بپذیرد و در عین حال نمی‌تواند برای جلوگیری از یک ایران هسته ای وارد درگیری نظامی شود. بنابراین اگر ایالات متحده ظرفیت برای استراتژی دیپلماتیک جدید در مورد ایران را ندارد، باید آن را بیابد، زیرا بحران هسته‌ای ایران بحرانی است که ما می‌توانیم آن را حل کنیم. این بحرانی است که اگر سریع حرکت کنیم، می‌توانیم آن را کاهش دهیم.»
ایرانی ها روی جایگزین برجام تمرکز نمی‌کنند
در همین راستا علی واعظ گفت که ایرانی ها در رایزنی های اخیر خود با طرف غربی، امید خود را برای احیای برجام از دست نداده اند و عمدتا علاقه ای به هیچ نوع توافق کوتاه تر و موقتی ندارند. واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، در مصاحبه ای گفت: «مشکل این است که ذهنیت ایرانی ها در حال حاضر به چیزی کمتر از برجام متمرکز نیست. آنها معتقدند که ظرف چند ماه، ما [آمریکایی‌ها] متوجه می شویم که حکومت کاملا سر جای خود و تحت کنترل است و سرانجام در مرحله ای سراغ آنها می رویم و برای بازگرداندن برجام [موافقتی] انجام می دهیم.» او گفت: «نکته اصلی من این است که آنها واقعا بحث و بررسی گزینه های جایگزین، کمتر از برجام را آغاز نکرده اند.» واعظ گفت که حتی دریک توافق محدودتر برای افزایش اقدامات شفاف‌ساز، ایرانی‌ها انتظار دریافت امتیازات بالایی دارند. او گفت: «آنها خیلی واضح به من گفتند که «اقدامات شفاف‌ساز با ارزش ترین کارتی است که ما داریم و ما آن را با دریافت امتیازات بسیار بالا خواهیم داد. من فکر می‌کنم آنها نسبت به گذشته واقعا ریسک‌گریزتر شده اند.»
همچنین بخوانید