کمبود شدید مشاور در مدارس / نظام جامع مشاوره سندی برای اجرا نشدن؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، بر اساس پیش‌بینی سازمان برنامه و بودجه، جمعیت بازنشستگان آموزش و پرورش تا سال 1406، 463.272 نفر خواهد بود که حدود 71درصد (328.426 نفر) از این تعداد قبل از سال 1402 بازنشسته خواهند شد.

البته نباید از کمبود نیرو و تاثیر بازنشستگی نیروهای موجود در گروه شغلی کیفیت‌بخشی غافل شد به‌ویژه آنکه آموزش و پرورش دچار بحران کمبود «مشاور» و «مربی بهداشت» در مدارس است.

حتی به اذعان علی الهیار ترکمن نیاز آموزش و پرورش در بخش آموزشی ممکن است تعدیل شود اما در سایر مشاغل تخصصی مانند مشاور، سرپرست کارگاه، مربی بهداشت همچنان این نیاز پابرجاست.

از سوی دیگر در بحران کمبود مشاور در میان مدارس برای تخصیص مشاور تبعیض وجود دارد و همچنان مدارس خاص از جمله سمپاد و شاهد در اولویت بالاتری نسبت به مدارس عادی دولتی یا حتی مدارس مناطق آسیب‌پذیر قرار دارند.

هم‌اکنون نظام جامع راهنمایی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش با امضای رئیس جمهور ابلاغ شده و قرار است مداخلات حمایتی، معاضدتی، مددکاری و پزشکی توسط دستگاه‌های مرتبط با نظارت مدرسه انجام شود و انتظارات مختلفی از مدرسه، مشاوران و معلمان تعریف شده و مشخص نیست با وضعیت فعلی و کمبود شدید نیروهای کیفیت بخش به‌ویژه مشاوران این نظام چگونه قرار است عملیاتی شود؟

«مدرسه دوستدار زندگی عنوان طرحی است که چند سال قبل اجرای آن در مدارس اطلاع‌رسانی شد اما آنگونه که سازمان بهزیستی اعلام می‌کند وزارت آموزش و پرورش با اجرای این طرح و ورود بهزیستی به مدارس موافق نبود؛ در چنین فضایی که آموزش و پرورش حتی به سازمان بهزیستی یا وزارت بهداشت مجوز ورود به مدارس را نمی‌دهد، چگونه می‌توان هدف‌گذاری‌های تعیین شده در نظام جامع راهنمایی و مشاوره را محقق کرد؟

در رابطه با جزییات نظام جامع راهنمایی و مشاوره، اتفاقاتی که قرار است با اجرای آن برای دانش‌آموزان رخ دهد و الزامات اجرای دقیق آن با مسعود شکوهی مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه تقدیم مخاطبان تسنیم می‌شود.

تسنیم: با اجرای نظام جامع راهنمایی و مشاوره فرایند هدایت تحصیلی دانش‌آموزان چه تغییراتی خواهد کرد؟

تغییر رویکرد نگاه نقطه‌ای به نگاه فرایندی و مستمر در ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره تربیتی و طرح‌ریزی مسیر زندگی تحصیلی - شغلی یا همان هدایت تحصیلی دانش‌آموزان و استفاده از ظرفیت معلمان در استعدادیابی، توانمندسازی و هدایت تحصیلی دانش‌آموزان از جمله اتفاقاتی است که با اجرای درست نظام مشاوره رخ خواهد داد.

تقویت و توسعه آگاهی دانش‌آموزان برای شناخت بیشتر از خود، محیط تحصیلی، نیازهای شغلی و انجام مداخلات موثر برای طرح‌ریزی زندگی تحصیلی و شغلی آنان و ایجاد تغییرات در کتاب‌های درسی و متناسب‌سازی با طرح‌ریزی شغلی از سایر مواردی است که باید اتفاق بیفتد.

استفاده از معلمان برای خدمات مشاوره

تسنیم: 6 عرصه راهنمایی و مشاوره تربیتی، مشاوره تحصیلی، مشاوره شغلی و مشاوره خانواده، خدمات مشورتی و بهداشت روان در نظام جامع مشاوره پیش‌بینی شده است، خدمات مختلفی که در این عرصه‌ها قرار است ارائه شود به کارشناسان و متخصصان مختلفی نیاز دارد، این افراد چگونه تأمین خواهند شد؟

در جریان فرایند راهنمایی و مشاوره هر مشاوری به عنوان مدیر تخصصی این خدمات، آگاهی و اشراف کاملی بر این حوزه دارد، اما یقینا مدیریت بهینه برای اجرای این خدمات باید با بهره‌گیری از مشارکت و کنشگری تمام ظرفیت‌های انسانی درون مدرسه و بیرون مدرسه صورت پذیرد. لذا در این سند از نگاه حداقلی به معلمان، مربیان و کارکنان مدرسه به نگاه حداکثری و سیستمی در ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره‌ای کاسته شده و مشاور می‌تواند از ظرفیت مهم کارکنان مدرسه بهره ببرد.

از سویی دیگر ابن بستر مهیاست تا مشاوران ما بتوانند از طریق اطلاعات جامع و تحلیل حاصل از نتایج آزمون‌ها و داده‌های تحصیلی و آمایش سرزمینی با کمک معلمان نسبت به طراحی مسیر تحصیلی - شغلی دانش‌آموزان اقدام کنند.

تسنیم: در حوزه مداخله، ارجاع و مددکاری؛ مداخلات روانشناختی مختصر در مدارس به صورت همگانی توسط معلمان انجام خواهد شد، معلمان برای ایفای این وظیفه چه آموزش‌هایی را خواهند دید و با توجه به وضعیت فعلی که بیشتر وقت معلمان درگیر آموزش و ارائه محتوای حجیم کتاب درسی به دانش‌آموزان است آیا چنین مسئولیتی را عهده‌دار خواهند شد؟

در نظام جامع راهنمایی و مشاوره، معلمان وظایف اصلی‌شان تربیت نسل سالم، توانمند و متعهد با نگاه علمی است و بخشی از وظایف رسمی آنان به این موضوع اختصاص می‌یابد و باید در انجام فرایندهایی از جمله آموزش مهارت‌های زندگی، توانمندسازی روانی - اجتماعی، شناسایی استعدادها، توانایی‌ها و مشکلات و انجام مداخلات مختصر به‌ویژه سیستم ارجاع در کنار مشاوران متخصص مدرسه و مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی، ایفای نقش کنند بنابراین موارد مورد اشاره جزو موارد حاشیه‌ای نیست بلکه اصل و متن شرح وظایف آنان است.

دانش‌آموزان را به بهزیستی یا وزارت بهداشت ارجاع می‌دهیم

تسنیم: مداخلات حمایتی، معاضدتی، مددکاری و پزشکی در چه مدارسی ارائه خواهد شد و آیا اجازه ورود نیروهای متخصص سایر بخش‌ها به‌ویژه مددکاران اجتماعی به مدارس داده می‌شود؟ در قالب این موضوع از مدارس مناطق آسیب‌پذیر و حاشیه‌نشین یا دانش‌آموزان آسیب‌دیده و در معرض آسیب چه حمایتی انجام خواهد شد؟

مداخلات حمایتی، معاضدتی، مددکاری و پزشکی به عنوان اقدامات برون بخشی محسوب می‌شود که البته برای تمام دانش‌آموزان این ظرفیت وجود دارد که خدمات مذکور توسط دستگاه‌های برون بخشی مانند (بهزیستی، وزارت بهداشت، قوه قضایه و...) از طریق سیستم ارجاع ارائه شود و در حوزه ارجاع درون و برون بخشی نیز همه همکاران مشاور با توجه به توان و تخصص به این مهم می‌پردازند.

تبدیل وضعیت معلمان برای شغل مشاور مدارس

تسنیم: برای اجرای خدمات پیش‌بینی شده در قالب نظام جامع راهنمایی و مشاوره به چه میزان نیروی انسانی در حوزه مشاوره نیاز است؟ آیا موافقت‌های لازم برای استخدام نیروی جدید انجام خواهد شد یا قرار است ارائه خدمات به دانش‌آموزان و مدارس آسیب‌پذیر در قالب خرید خدمات از مراکز و موسسات غیردولتی انجام شود؟ شیوه تأمین هزینه‌ها به چه صورت خواهد بود؟

نیروی انسانی مورد نیاز در حوزه راهنمایی و مشاوره برابر شاخص‌های مصوب در سال 1392 اینگونه است که به ازای هر 12 نفر یک ساعت خدمات مشاوره‌ای به دانش‌آموزان باید ارائه شود که کمبود نیروی انسانی با تدابیر اتخاذ شده از طریق ماده 28 همچنین تبدیل وضعیت معلمان با رشته مرتبط در حال انجام است ضمن آنکه مجوزهای لازم برابر فرصت‌های قانونی مندرج در سند مذکور در حال پیگیری است.

تسنیم: با توجه به اینکه اسناد مختلفی در حوزه آموزش و پرورش داریم که در مرحله اجرا با مشکل مواجه شده‌اند برای آنکه نظام جامع راهنمایی و مشاوره در سطح یک سند باقی نماند، چه استلزاماتی نیاز است؟

ترمیم بخش ساختاری و تشکیلاتی در حوزه نیروی انسانی، بهسازی و نوسازی بخش منابع انسانی متخصص، تخصیص اعتبارات مورد نیاز، پیگیری مجدانه در تدوین آیین نامه‌ها و شیوه نامه‌های مورد نیاز و اخذ مجوزهای لازم برای تحقق بخش‌هایی از سند که نیاز به مجوز دارد.