گردنه ریلی توسعه فولادی
واحدهای فولادی روز به‌روز در کشور در حال رشد و توسعه هستند و تقریبا می‌توان ادعا کرد که آن چشم انداز توسعه ای که برای این صنعت متصور شده بودند، تحقق یافته است. اما در این مسیر یکی از انتقادهایی که به صنعت فولاد وارد است، همراستا نبودن زیرساخت های این صنعت با رشد واحدهای تولیدی است. یکی از زیرساخت هایی که در صنعت فولاد مغفول مانده است، حمل‌ونقل مناسب برای این صنعت است.
یکی از مناسب ترین ا نواع حمل‌ونقل در بین حمل‌ونقل های موجود برای صنعت فولاد، حمل‌ونقل ریلی است. پیش‌بینی دولت برای حمل بار توسط شبکه ریلی در چشم انداز سال 1404 برابر با 202 میلیون تن بوده که از این میزان بار، 105 میلیون تن به مواد معدنی و فولادی اختصاص یافته است. همچنین در سند چشم انداز طول شبکه ریلی کشور 25هزار کیلومتر برآورد شده است. برای دستیابی به حمل‌ونقل فولاد در چشم انداز 1404 (به میزان 55 میلیون تن)، از مجموع 12هزار کیلومتر خطوط توسعه، تا پایان سال 1404، سهم فولاد به میزان 1795 کیلومتر است که علاوه بر این 1255 کیلومتر از خطوط راه آهن نیز باید دوخطه بشود تا بتوان به اهداف سند چشم انداز در حمل‌ونقل ریلی دست یافت. چشم اندازی که در عمل با واقعیت فاصله بسیار گرفته است.
اصلی ترین وظیفه متولیان صنعت و معدن ایران این بوده که سیاست های راهبردی این حوزه را به گونه ای تدوین کنند که جانمایی واحدهای تولیدی زنجیره فولاد با معادن سنگ آهن کشور هماهنگ باشد. سیاستگذاری های غیرکارشناسی موجب شده که هزینه حمل‌ونقل هم در تولید فولاد برای داخل و هم فولاد صادراتی به صورت بازدارنده عمل کند؛ به گونه ای که در بازار خارجی با کاهش قیمت فولاد در بازارهای جهانی حاشیه سود فولاد صادراتی ایران به سرعت از بین می‌رود، در حالی که تولیدکنندگان فولاد در کشورهایی که از مزیت حمل‌ونقل برخوردارند، توان ادامه صادرات با سود پایین تر را دارند.
پراکندگی واحدهای فولادی و هزینه های بالای ریلی
زکریا نایبی کارشناس حوزه فولاد در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: یکی از مسائلی که در حوزه حمل‌ونقل کار را برای ما مشکل کرده است، پراکنده بودن واحدهای فولادی در کل پهنه کشور است که این امر سبب شده که صنعت فولاد در زمینه حمل‌ونقل، به حمل‌ونقل جاده ای متکی باشد، پس از آن، از حمل‌ونقل ریلی بهره می‌گیرد و در نهایت از حمل‌ونقل دریایی استفاده می‌کند؛ این در حالی است که در دنیا حمل‌ونقل دریایی در اولویت فولادسازی قرار دارد، چراکه از طریق دریاست که واردات و صادرات به راحتی انجام می‌گیرد، مانند کشورهایی مانند ترکیه و ژاپن که واردات و صادرات خود در این صنعت را از طریق دریا انجام می‌دهند.
نایبی با اشاره به این موضوع که حمل‌ونقل جاده ای در دنیا یکی از پرهزینه ترین حمل‌ونقل ها به شمار می‌رود، عنوان کرد: با توجه به این موضوع که قیمت سوخت در ایران قیمت واقعی خود را ندارد، گران بودن آن خودش را نشان نمی دهد، بنابراین این نوع حمل‌ونقل در اولویت قرار گرفته است، در حالی که در هیچ جای دنیا این کار صورت نمی‌گیرد، اما در ایران قیمت حمل‌ونقل جاده ای بر اساس تن - کیلومتر و به صورت دستوری از سوی وزارت راه و شهرسازی تعیین می‌شود.
وی در ادامه یادآور شد: موضوع آن است که ما در طراحی شهرک های صنعتی خود، دسترسی جاده ای و ریلی برای این شهرک ها در نظر نمی گیریم و شهرک های ما در کشور به صورت محدود به راه آهن دسترسی دارند. یا در راه آهن های ما ایستگاه تخلیه بار وجود ندارد، در حالی که در دنیا این موضوع یک آیتم اصلی به شمار می‌رود.
سخن پایانی
برای حمل فولاد و محصولات فولادی، ارزان ترین و مناسب ترین نوع سامانه جابه جایی، حمل‌ونقل ریلی و پس از آن جاده ای است. از همین رو صنعت ریل نتوانسته است همگام با صنعت فولاد رشد کند و با توجه به عملکرد دولتمردان در وضعیت کنونی چشم انداز آن در آینده نیز چنین رشدی را نوید نمی دهد، موضوعی که اگر همچنان نادیده انگاشته شود ممکن است در آینده تبدیل به یک بحران شود. با توجه به افق چشم انداز برای حمل 55 میلیون تن فولاد به جابه جایی 200 میلیون تن انواع بار در شبکه ریلی نیازمندیم. با در نظر گرفتن این موضوع که احداث راه آهن زمان‌بر و نیازمند هزینه های بالایی است، سرعت در ارائه راهکارهای عملی برای توسعه زیرساخت های حمل‌ونقل بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. هر چند ایجاد حمل‌ونقل ریلی جزو وظایف دولت است، اما در زمینه کشنده ها و واگن ها بخش خصوصی نیز می‌تواند ورود پیدا کرده تا با همراهی و همیاری دولت و بخش خصوصی زمینه رشد سریع تر این امر مهیا شود. البته دولت ها باید با تخصیص بودجه های بیشتر به سامانه های حمل‌ونقلی ریلی به این امر ضروری اهتمام ورزیده و صد البته در این بین وزارتخانه ای چون صنعت، معدن و تجارت به عنوان مطالبه گر این موضوع و وزارت راه، شهرسازی و مسکن به عنوان متولی این امر، باید تا رسیدن به این افق همت بیشتری بگمارند.
--> اخبار مرتبط