45 درصد گاز کشور را مانند هیزم می‌سوزانیم!
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، ایران دومین دارنده گاز جهان است و همزمان دچار کمبود گاز است. کمبود گاز علاوه بر نگرانی از قطع شدن گاز خانگی و تعطیلی برخی از صنایع، کاهش تولید برق و در نتیجه قطعی برق را به همراه دارد. اهمیت گاز به میزانی است که کشوری مانند روسیه از آن به عنوان اهرم فشار علیه سایر کشورها استفاده می‌کند. گاز در نیروگاه‌ها، تولید صنایع مختلف و پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها...
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، ایران دومین دارنده گاز جهان است و همزمان دچار کمبود گاز است. کمبود گاز علاوه بر نگرانی از قطع شدن گاز خانگی و تعطیلی برخی از صنایع، کاهش تولید برق و در نتیجه قطعی برق را به همراه دارد. اهمیت گاز به میزانی است که کشوری مانند روسیه از آن به عنوان اهرم فشار علیه سایر کشورها استفاده می‌کند. گاز در نیروگاه‌ها، تولید صنایع مختلف و پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها استفاده می‌شود. در این بین پتروشیمی‌ها با مصرف گاز ارزش افزوده قابل توجهی را ایجاد می‌کنند. همچنین صادرات پتروشیمی‌ها در ایران بعد از فروش نفت خام بیشترین ارزآوری را برای کشورمان دارد. این انرژی ارزشمند در کشورمان به طور معمول 25 درصد و در فصول سرد سال تا 45 درصد در بخش خانگی استفاده می‌شود. یعنی صرفا می‌سوزد و گرما تولید می‌کند. درحالیکه می‌توانست به کالایی ارزشمند تبدیل شود.
مصرف گاز برای تولید برق
اهمیت گاز در کشورمان جایی دوچندان می‌شود که حدود 85 درصد سوخت نیروگاه - های کشور را گاز تشکیل می‌دهد. در نتیجه کلاف پیچیده‌ای ایجاد می‌شود که برای چرخیدن چرخ صنعت، گرمایش منازل، تولید محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی و در نهایت تولید برق باید گاز تولید شود. اما آیا سایر کشورهای جهان نیز اینچنین به گاز وابسته هستند؟ کشوری مانند آمریکا به عنوان بزرگترین تولید کنننده گاز جهان چنین وابستگی‌ای به گاز ندارد. بررسی کشورهای جهان نشان می‌دهد که آنها سبد سوختی مختلفی برای خود ایجاد کردند تا اگر یکی از آنها دچار مشکل شد، آسیب زیادی نبینند. برای مثال فرانسه در اروپا که همواره در معرض آسیب اقتصادی از جانب سوخت‌های فسیلی بود، امروز 65 درصد از برق خود را از انرژی هسته‌ای تامین می‌کند. حتی روسیه به عنوان بزرگترین دارنده گاز جهان 45 درصد برق خود را با گاز تولید می‌کند.
افزایش راندمان نیروگاه‌ها در دستور کار قرار گیرد
تغییر ریشه‌ای وضعیت فعلی زمان زیادی می‌برد. اما راه حل‌های کوتاه مدت نیز وجود دارد. بویژه هم اکنون که شاهد قطع برق در پاییز هستیم. از جمله راهکارها افزایش راندمان نیرو‌گاه‌هاست. راندمان نیروگاه حرارتی به نسبت انرژی الکتریکی تولید شده به انرژی حرارتی وارد شده به سیستم اشاره دارد. به عبارت دیگر، راندمان نشان‌دهنده این است که چه مقدار از انرژی حرارتی تولید شده به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود و چه مقدار از آن به صورت حرارت هدر می‌رود.
آمارها نشان می‌دهد که میانگین راندمان نیروگاه‌های حرارتی در ایران 39.5 است. این یعنی 60 درصد حرارت تولید شده هدر می‌رود.
ازجمله راهکارها برای افزایش راندمان نیروگاه‌ها: بهینه‌سازی فرآیند احتراق، استفاده از فناوری‌های بازچرخانی بخار (می‌توان از سیستم‌های بازچرخانی بخار برای بازیابی حرارت از گاز‌های خروجی استفاده کرد)، بومی‌سازی تکنولوژی، ارتقاء تجهیزات (تعویض یا بهبود توربین‌ها، بویلر‌ها و دیگر تجهیزات نیروگاه).
تبدیل نیروگاه‌های گازی و بخاری به نیروگاه سیکل ترکیبی است. در نیروگاه سیگل ترکیبی حرارت تولید شده در یک مرحله برای تولید انرژی در مرحله دیگری استفاده کند. به عبارت دیگر حرارت ایجاد شده یکبار توربین گازی و در مرحله بعد توربین بخاری را به حرکت در می‌آورد.
در ابتدای سال 1403 ظرفیت نیروگاه حرارتی کشور بدین شرح بوده است: نیروگاه بخاری 15,829 مگاوات، گازی 24,069 مگاوات و سیکل ترکیبی 35,663 مگاوات بوده است. درواقع نیروگاه سیکل ترکیبی 47 درصد ظرفیت نیروگاه حرارتی کشور را تشکیل داده است. تبدیل نیروگاه‌های گازی و بخاری موجود به سیکل ترکیبی نقش بسیار مثبتی در افزایش راندمان نیروگاه‌ها خواهد داشت.
استانداردسازی مصرف گاز صنایع
سهم صنعت و معدن به گفته معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع معدنی 16 درصد است. در ظاهر 16 درصد عدد پایینی است. اما اگر صنایع کشور بویژه پرمصرف‌ها را بررسی کنیم مشخص می‌شود آنها به دلیل فرسودگی مصرف بالایی دارند. برای مثال ذوب آهن اصفهان در سال 1350 به بهره‌برداری رسیده و امروز بخش زیادی از این شرکت فرسوده است. در نتیجه مصرف گاز و برق بیش از حد متعارف است. بسیاری از صنایع جدید نیز به دلیل عدم رعایت بسیاری از استاندارد‌ها مصرف گاز بالا و هدر رفت انرژی را همراه دارند. فصل سرد سال که فرا می‌رسد و مصرف گاز خانگی افزایش پیدا می‌کند، تحویل گاز به پتروشیمی‌ها کاهش پیدا می‌کند. در پی آن واحد‌هایی از پتروشیمی‌ها تعطیل می‌شوند که نتیجه آن کاهش تولید و ارزآوری است.
پایان فرهنگ گازسوزی و حرکت به سمت مصرف بهینه
همانطور که گفته شد 25 تا 45 درصد گاز کشور در بخش خانگی مصرف می‌شود. متاسفانه این ماده با ارزش مانند هیزم در خانه‌ها می‌سوزد. بهای پایین آن نیز باعث شده بیشتر مردم مصرف بی‌رویه داشته باشند. از سوی دیگر عدم رعایت استاندار‌ها در ساختمان سازی موجب هدر رفت بالای انرژی می‌شود. برای نمونه گرم کردن خانه‌ها در صورت عایق بودن ساختمان‌ها موجب کاهش مصرف انرژی می‌شود. ناگفته نماند که در مقابل تمام مسائلی که گفته شد افزایش تولید گاز در کشور به اندازه کافی نبوده است. بخشی از این مسئله به مدیریت داخلی کشور و بخش دیگر ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است. درحالی که قطر (رتبه سوم ذخایر گاز جهان) میلیارد‌ها دلار سرمایه خارجی برای استخراج گاز از میدان پارس جنوبی جذب می‌کند درحالیکه؛ کشور ما هم در بحث سرمایه و هم در فناوری بیشتر باید به خود اتکا کند. بار‌ها قرارداد‌ها خارجی ایران (نفتی - گازی) ازجمله با چین به دلیل فشار‌های آمریکا به سرانجام نرسیده است. اوایل امسال روسیه تحت تحریم غرب قرارداری با ایران امضا کرد که در ازای سواپ گازی روسیه از ایران در حوزه نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کند. وضعیت گاز و درکل ناترازی انرژی در ایران هر روز پیچیده‌تر می‌شود. بویژه آنکه منطقه در شرایط ناامنی قرار دارد و درگیری نظامی دور از انتظار نیست. افزایش قیمت‌ها، افزایش تولید و... صرفا یک مسکن برای این مسئله است. حل این وضعیت همکاری کل سیستم سیاستگذاری و اجرایی کشور را می‌طلبد. نویسنده: فرشید محمدی‌مجد