آب هم کم هست، هم نیست

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، در قرن بیست و یکم کمبود آب به‌عنوان با ارزشترین منبع در زندگی بشر، موجب تهدید معاش بسیاری از انسان‌ها در کشور‌های مختلف بویژه در مناطق خشک جهان شده و نیاز روزافزون به آب، تغییر الگو‌های مصرف، آلودگی، از بین رفتن منابع طبیعی و توسعه بیابان‌ها بشر را به‌سوی بحران جهانی آب سوق داده است. به‌طوری که برخی معتقدند که جنگ‌های آینده و خشونت‌های مدنی و اجتماعی عمدتاً از کمبود منابع آب خواهد بود.

به گفته مسئولان زیربط: آب خط قرمز را رد کرد

کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و ناترازی در منابع آب و برق، زنگ خطر بحران را در کشور به صدا درآورده است.

بر اساس اعلام وزارت نیرو، میزان بارندگی‌ها در برخی مناطق تا 40 درصد کاهش یافته است.

همچنین سال سخت آبی در راه است و دست‌کم 19استان ایران درگیر بحران خشکسالی و کاهش محسوس بارندگی شده‌اند و خبر بد برای پایتخت‌نشین‌ها اینکه سد‌های تامین‌کننده آب تهران هم با کمترین میزان پرشدگی مواجه شده‌اند و به گل نشسته‌اند.

الان وضعیت کلی چطور است؟

امیر رهبر گفت: ایران از نظر موقعیت جغرافیایی در کمربند خشک کره زمین قرار گرفته است که این امر موجب کمبود طبیعی آب در کشور شده است. ایرانیان از دیرباز برای کنار آمدن با این امر، دست به اقداماتی نظیر احداث قنات، آب بند و آب انبار و... در بیشتر مناطق کشور زده‌اند. با مرور زمان، افزایش جمعیت و گسترش فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی و خدماتی نیاز به استفاده از آب را افزایش داده است و در کنار این امر، توزیع نامتعادل فعالیت‌ها و جمعیت در پهنه کشور در اغلب موارد پدیده طبیعی کمبود آب را تبدیل به پدیده انسانی و مدیریتی بحران آب کرده است که در نتیجه آن فشار مضاعفی به منابع آب وارد می‌شود و در این بین شاید به‌توان محیط زیست و اکوسیستم‌های طبیعی را اولین قربانیان خاموش این وضعیت محسوب کرد که مداخلات انسانی باعث قطع یا کاهش شدید حقابه آنها می‌شود و متعاقب بحران آب، انواع و اقسام بحران‌های زیست محیطی اتفاق می‌افتد.

در دنیا چه خبر است؟

بر اساس گزارش جدیدی که موسسه منابع جهانی (WRI) که سال گذشته منتشر شده است، تا سال 2050 میلادی یک میلیارد نفر دیگر به جمعیت مناطق خشک و با تنش آبی بالا اضافه خواهد شد، نقاطی که حداقل 40 درصد منابع آب تجدیدپذیر در هر سال در آنجا مصرف می‌شود و در حال حاضر 3.3 میلیارد نفر در آن مناطق زندگی می‌کنند.

این گزارش حکایت از آن دارد که بر اساس شواهد و مطالعات انجام شده، علاوه بر کل شبه‌جزیره عربستان، ایران و هند، بیشتر کشور‌های شمال آفریقا مانند الجزایر، مصر و لیبی نیز از جمله کشور‌هایی هستند که انتظار می‌رود تا سال 2050 حداقل 80 درصد از آب در دسترس خود را مصرف کنند.

براساس این گزارش، اثرات تغییرات آب و هوایی و افزایش جمعیت وبرداشت‌های نادرست و بی رویه، منابع آب شیرین جهان را طی 30 سال آینده به شدت تحت فشارقرار داده و تامین آب موجود برای مصارف خانگی، آشامیدنی و کشت مواد غذایی را به خطر می‌اندازند. موضوعی که در نهایت رشد اقتصادی کشور‌های آسیب‌پذیر و همچنین امنیت غذایی جهانی را تهدید خواهد کرد.

چی شد که بحران شد...؟

1_تغییرات اقلیمی:

تغییرات اقلیمی جهانی تأثیرات قابل توجهی بر وضعیت آب در ایران داشته و خواهند داشت. افزایش دما و کاهش میزان بارندگی‌ها در دهه‌های اخیر منجر به کاهش منابع آبی تجدیدپذیر شده که نه تنها باعث کم شدن حجم آب‌های سطحی و زیرزمینی گردیده، بلکه الگوی بارش‌ها را نیز دگرگون کرده است.

2_مدیریت نادرست منابع آب:

یکی از مهم‌ترین دلایل بحران آب در ایران، مدیریت نادرست و ناکارآمد منابع آب عنوان می‌شود. استفاده بیش از حد از منابع آبی برای کشاورزی، که بیش از 90 درصد از مصرف آب کشور را در بر می‌گیرد، منجر به کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی و خشکی بسیاری از دریاچه‌ها و تالاب‌ها شده است.

3_ رشد جمعیت و شهرنشینی:

رشد سریع جمعیت و توسعه شهرنشینی بدون برنامه‌ریزی مناسب نیز فشار زیادی بر منابع آب وارد کرده است.

4_ توسعه ناپایدار کشاورزی:

کشاورزی به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در ایران با مشکلات جدی مواجه خواهد بود. کاشت محصولاتی که نیاز زیادی به آبیاری دارند، در مناطقی که منابع آبی محدود هستند، یکی از عوامل مهم بحران آب در ایران محسوب می‌شود. استفاده از تکنولوژی‌های قدیمی و ناکارآمد در بخش کشاورزی نیز در هدررفت مقدار زیادی از منابع آبی نقش دارد.

5_تخریب منابع طبیعی و زیست‌محیطی:

تخریب جنگل‌ها، مراتع و منابع طبیعی نیز در کاهش ظرفیت ذخیره و تجدید منابع آبی نقش مهمی دارند. جنگل‌زدایی و چرای بی‌رویه دام‌ها باعث فرسایش خاک و کاهش نفوذپذیری آب به سفره‌های زیرزمینی می‌شود. همچنین، آلودگی منابع آبی به دلیل ورود فاضلاب‌های صنعتی و خانگی نیز یکی دیگر از مشکلات جدی در این زمینه به شمار می‌رود.

خب حالا چکار کنیم...؟

1_بهبود مدیریت منابع آب:

یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها برای مقابله با بحران آب در ایران، بهبود مدیریت منابع آب است. اجرای طرح‌های جامع مدیریت منابع آب، استفاده بهینه از منابع موجود و توسعه زیرساخت‌های آبیاری مدرن می‌تواند به کاهش مصرف آب و حفظ منابع آبی کمک کند.

2_توسعه فناوری‌های آبیاری مدرن:

استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و آبیاری تحت فشار می‌تواند به میزان قابل توجهی مصرف آب در بخش کشاورزی را کاهش دهد. این فناوری‌ها با افزایش بهره‌وری آب و کاهش هدررفت آن، به بهبود وضعیت منابع آبی کمک می‌کنند.

3_تغییر الگوی کشت:

تغییر الگوی کاشت به سمت محصولات مقاوم به کم آبی و خشکی یکی از راهکار‌های مؤثر در کاهش مصرف آب است. کاشت گیاهانی که نیاز کمتری به آب دارند و سازگار با شرایط اقلیمی مناطق مختلف ایران هستند، می‌تواند به مدیریت بهتر منابع آبی کمک کند. همچنین، تحقیق و توسعه در زمینه اصلاح نباتات و معرفی ارقام مقاوم به خشکی نیز از جمله اقدامات مثبتی به شمار می‌روند که می‌تواند باعث بهبود وضعیت منابع آبی شوند.

4_ استفاده مجدد از آب:

بازچرخانی و استفاده مجدد از آب‌های فاضلاب تصفیه شده در بخش‌های مختلف مانند کشاورزی و صنعت می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب‌های شیرین کمک کند. این راهکار با کاهش مصرف آب‌های تازه و استفاده مجدد از منابع موجود، باعث پایداری منابع آبی و کاهش آثار منفی بحران آب در ایران خواهد شد. توسعه زیرساخت‌های لازم برای تصفیه و بازچرخانی آب‌های فاضلاب و ترویج استفاده از آن در بخش‌های مختلف نیز از جمله اقداماتی است که می‌تواند منجر به بهبود مدیریت منابع آبی شود.

5_ حفاظت و بازسازی منابع طبیعی:

حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و تالاب‌ها و بازسازی مناطق تخریب شده می‌تواند به افزایش ظرفیت ذخیره و تجدید منابع آبی کمک کند. از طرف دیگر، اجرای طرح‌های جنگل‌کاری، مدیریت چرای دام‌ها و احیای تالاب‌ها می‌تواند باعث حفظ منابع آبی و کاهش بحران آب شود. توسعه و اجرای طرح‌های حفاظت از منابع طبیعی و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت حفظ این منابع از جمله اقداماتی است که باعث بهبود وضعیت منابع آبی خواهد شد.

و، اما حرف آخر..

بحران آب در ایران یک مشکل پیچیده و چند بعدی است که نیازمند رویکرد‌های جامع و هماهنگ برای مقابله با آن است. دلایل مختلفی از جمله موقعیت جغرافیایی، تغییرات اقلیمی، مدیریت نادرست منابع آب، رشد جمعیت و توسعه ناپایدار کشاورزی در این بحران نقش دارند. با این حال، با بهبود مدیریت منابع آب، توسعه فناوری‌های نوین و... می‌توانند به عنوان راهکار‌های مقابله با این بحران کاربردی باشند. درست مصرف کنیم...

امیر رهبر، فعال رسانه