آثار باستانی به سرقت رفته در خاورمیانه جنگ به پا می کند؟

صدها هزار اثر باستانی به سرقت رفته از کشورهای جنگ زده مانند یمن از طریق کشورهای همسایه قاچاق شده و سپس به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته شده اند.

به گزارش فرارو به نقل از میدل ایست آی، در گزارشی تازه به این موضوع اشاره شده که در یک دهه گذشته صدها هزار اثر باستانی از کشورهای جنگ زده خاورمیانه به سرقت رفته و از فروش گنجینه‌های غارت شده برای دامن زدن به درگیری‌های بیش‌تر استفاده شده است.

این گزارش که توسط Docket ابتکار عمل «بنیاد کلونی برای عدالت» تهیه شده روز چهارشنبه منتشر شد و در آن اشاره شده که 300 مورد از آثار باستانی ربوده شده در لیبی، یمن و سوریه را شناسایی کرده است.

در این گزارش اشاره شده که این آثار در موزه‌ها، مکان‌های باستان شناسی، دانشگاه‌ها و اماکن مذهبی نگهداری می‌شدند و از آن اماکن و مراکز به سرقت رفته اند. این آثار سپس از طریق نقاط ترانزیت قاچاق شده و به بالاترین قیمت پیشنهادی فروخته شده اند.

«آنیا نیستات» مدیر حقوقی The Docket در این گزارش گفته است: «غارت آثار باستانی اغلب به عنوان یک جنایت بدون قربانی قلمداد می‌شود. با این وجود، واقعیت غیر از آن است. غارت آثار فرهنگی از نظر فیزیکی و اجتماعی ویرانگر است و فروش آثار باستانی، گروه‌های مسلح در حال درگیری را قادر می‌سازد تا بودجه لازم برای جنگ و تروریسم و سایر جنایات علیه غیر نظامیان را تامین کنند».

به گفته پژوهشگران دست کم 40 هزار قلم اثر باستانی از سوریه و نزدیک به 150 هزار قلم اثر باستانی از یمن به غارت رفته‌اند. این گزارش هم چنین نشان می‌دهد که تعداد زیادی از آثار باستانی از شمال عراق توسط گروه داعش غارت شده در حالی که در لیبی آثار فرهنگی از تعدادی از اماکن مذهبی مرتبط با جوامع صوفی به سرقت رفته است. علاوه بر گروه داعش، گروه‌های دیگری که در فعالیت‌های مشابه قاچاق دخیل بودند شامل القاعده و حیات تحریر الشام هستند.

یک مهندس سوری که در سال 2021 میلادی در ترکیه با پژوهشگران تهیه کننده این گزارش مصاحبه کرده بود می‌گوید: «اعضای داعش مرا در سال 2014 ربودند. آنان متوجه شدند که من در سایت‌های باستان‌شناسی کار می‌کردم و از من می‌خواستند که به عنوان یک کارشناس خدمت کنم و حفاری‌های آنان را هدایت کنم. من تنها یک مهندس بودم و بنابراین واقعا نمی‌دانستم گنج و اشیای باستانی کجا هستند. با این وجود، من مجبور بودم تظاهر کنم تا زنده بمانم. آنان مرا به سایت‌هایی در سوریه بردند از جمله در دیرالزور و هم چنین مرا به عراق و موصل نیز برده بودند. آنان واسطه‌هایی در ترکیه داشتند که اغلب از طریق اعضای خانواده‌شان با دلالان در اروپا مرتبط بودند».

گروه داعش در سال 2014 میلادی پس از تسلط بر بخش‌های وسیعی از عراق و سوریه، شهرت جهانی پیدا کرد. این گروه به دلیل تخریب مکان‌های فرهنگی، میراث و تاریخی خبرساز شد. با این وجود، آن چه در تیتر خبرها قرار نگرفت این بود که بسیاری از آثار باستانی موجود در آن مکان‌ها توسط آن گروه برای فروش ضبط شده و به سرقت رفتند.

نیستات روز چهارشنبه در جریان یک نشست خبری در واشنگتن گفت: «همان طور که می‌دانیم داعش به طور کلی یک سازمان بسیار بوروکراتیک بود. آنان زیرمجموعه ویژه آثار باستانی داشتند».

برخی از تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده توسط آن بنیاد تعدادی مکان پیدا شده را نشان می‌دهند که در عراق و سوریه حفاری شده بودند از جمله سایت باستان‌شناسی «تل البیعا» در استان رقه در شمال سوریه. آثار باستانی ربوده شده طی چندین مرحله به کشورهای دیگر انتقال یافته بودند.

اگر اقلام از عراق یا سوریه بودند از طریق ترکیه یا لبنان انتقال می‌یافتند. اگر از لیبی بودند به مصر و تونس قاچاق می‌شدند. در همین حال، اقلام ربوده شده از یمن از طریق عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی انتقال می‌یافتند.

در این گزارش آمده است: «به نظر می‌رسد امارات متحده عربی و به ویژه دبی یک نقطه ترانزیت مهم است که از طریق آن اقلام ربوده شده از خاورمیانه و شمال آفریقا به اروپا می‌رسند».

در ادامه این گزارش آمده است: «اساسا انبارهای معاف از مالیات که برای نگهداری موقت کالاهای تولیدی ایجاد شده‌اند و نقش مهمی در قاچاق بین المللی آثار باستانی غارت شده ایفا می‌کنند».

«میدل ایست آی» با سفارتخانه‌های آمریکا در عربستان سعودی، قطر، امارات، ترکیه، لبنان و مصر تماس گرفت، اما تا زمان انتشار هیچ پاسخی دریافت نکرد. سفارت تونس در واشنگتن در حال حاضر از اظهار نظر در مورد این گزارش خودداری کرد و اعلام کرد که با «مقام‌های ذی صلاح» تماس خواهد گرفت. سفارت لبنان در واشنگتن درخواست «میدل ایست آی» را به وزارت امور خارجه و مهاجرت لبنان ارجاع داد.

این گزارش ارزش کل اقلام دزدیده شده را ده‌ها میلیون دلار تخمین زده است که نشان می‌دهد تا چه میزان از قاچاق و فروش آثار باستانی پول عاید سرقت کنندگان شده است.

در این گزارش آمده است: «تخمین درآمدهای به دست آمده توسط گروه‌های مسلح متفاوت است، اما اکثر پژوهشگران بر این موضوع توافق دارند که آثار باستانی غارت شده به منبعی چند میلیون دلاری برای تامین مالی بازیگران دولتی و غیردولتی تبدیل شده‌اند».

این سازمان‌های تروریستی و گروه‌های مسلح پس از آن از عواید ده‌ها میلیون دلار طبق محافظه کارانه‌ترین تخمین‌ها برای تامین مالی بیشتر جنایات علیه غیر نظامیان و اقدامات تروریستی استفاده می‌کنند.

به گفته یونسکو تجارت غیرقانونی کالاهای فرهنگی که قاچاق آثار باستانی بخشی از آن است 10 میلیارد دلار در سال ارزش دارد. مشخص است که بخشی از این سود برای تامین مالی درگیری‌ها و تروریسم جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یکی از متصدیان یکی از مکان‌های باستان‌شناسی در عراق به پژوهشگران تهیه کننده این گزارش گفت زمانی که اعضای گروه داعش به خانه‌اش آمدند اسلحه را به سمت‌اش گرفتند و از وی پرسیدند اشیایی که در دست دارد کجاست.

متصدی گفت: «من باید به آنان جای اشیاء را نشان می‌دادم و آنان همه چیز را گرفتند. آنان گفتند که این اشیاء بت بودند و باید نابود شوند، اما ما می‌دانیم که در عوض آن را فروختند تا پول بیش‌تری برای خرید اسلحه بدست آورند».

نویسندگان گزارش از مقام‌های ایالات متحده، دولت‌های اروپایی و همچنین سازمان ملل خواستند تا در مورد این شبکه‌ها و مسیرهای ترانزیتی تحقیق کنند و شواهدی را در اختیار مقام‌ها و نهادهای مجری قانون قرار دهند.

به گفته این بنیاد، بازرگانان رقیب در غرب نیز باید به دلیل ایفای نقش فعال در کمک به حفظ این تجارت و به دلیل ارائه کمک مالی به گروه‌های مسلح در خاورمیانه در ازای آثار باستانی سرقت شده مجازات شوند.

در این گزارش آمده است: «دولت‌ها باید افراد و شرکت‌ها را به دلیل مشارکت در جنایات جنگی، جنایات علیه بشریت و نسل‌زدایی از جمله زمانی که این جنایات میراث فرهنگی را شامل می‌شوند یا تحت تاثیر قرار می‌دهند مسئول قلمداد کنند».