آلودگی هوا همنشین ساکنین کلانشهرها / خودروها، بنزین و تخریب محیط زیست نفس شهرها را گرفته است

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، سال‌های زیادی است که نام شهرهای بزرگ و صنعتی و آلودگی هوا به هم گره خورده و هر کسی که در تهران سکونت دارد یا قصد سفر به آن را دارد این را به خوبی می‌داند که آلودگی هوا بخشی از معماری هوای تهران است، و از این رو بر خلاف شهر‌ها یا کشور‌های دیگر در شهر تهران کسی از روز‌های ناسالم ترسی ندارد.

حال این آلودگی در روز‌های سرد سال در حالت وارونگی قرار می‌گیرد و با ترکیب گرمای زیاد و ریز ذرات تبدیل به آلودگی جدیدی می‌شود که بسیار خطرناک‌تر از سایر آلودگی‌ها است.

در این میان با توجه به شرایط کنونی هر روز شاهد قطع درختان و نابودی فضای سبز شهری هستیم که بسیار در تصفیه هوا موثر است، یا خودرو سازان داخلی که در فضای امن بدون رقابت خودرو‌های بی کیفیت را تولید می‌کنند، همچنین بخش عظیمی از نیروگاه‌های تولید برق ایران فسیلی و قدیمی است که تمامی این عوامل در کنار هم ایران و تهران را تبدیل به یکی از کشور‌های آلوده جهان تبدیل کرده است.

مسکن، بیکاری، مهاجرت

تهران و شهر‌های اطرافش جمعیتی حدود 15 میلیون نفر دارد، که بخش عظیمی از این افراد برای اشتغال به این شهر مهاجرت کرده اند، و به علت قیمت بالای مسکن در شهر تهران عده‌ی بسیار زیادی هر روز صبح از شهر‌های اطراف مانند کرج، پردیس، ورامین، اسلام شهر، دماوند، فیروزکوه، لواسانات، رباط کریم، هشتگرد، طالقان، پاکدشت و... برای کار راهی شهر تهران شده و معمولا غروب‌ها به محل سکونت خود باز می‌گردند، و به دلیل نبود سیستم حمل و نقل عمومی مناسب بسیاری ناچار به استفاده از خودرو شخصی خود هستند که این امر موجب ایجاد ترافیک سنگین در محور‌ها و شریان‌های اصلی و مهم منتهی به شهر تهران می‌شود.

برای مثال اگر شخصی از محل سکونت خود مانند جنوب تهران بخواهد به محل کار خود در شمال تهران یا مسیرهای دیگر حرکت کند، باید مسیر تقریبا 30 دقیقه‌ای را 2 ساعته طی کند.

کیفیت پایین بنزین

بنزین‌های کم کیفیت هم از عوامل مهم در آلودگی هوا است، اکنون ایران بنزین یورو 4 تولید می‌کند و استاندارد تولید خودرو‌های آن یورو 5 است، تناقضی که بسیار عجیب است، انتظار می‌رود همانطور که قیمت بنزین در یک شب 3 برابر شده کیفیت بنزین‌های تولیدی هم افزایش پیدا کند.

تخریب مزارع و ویلا سازی

مشکلات آلودگی هوا در ایران تنها برای شهر تهران نیست، طی سال‌های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی، ویلا سازی‌های فراوان و تخریب جنگل‌ها و مزارع در شهر‌های دریایی مانند شهر‌های شمالی، این شهر‌ها با وجود بارندگی فراوان با پدیده جدید ریزگرد و آلودگی هوا روبرو شده اند که به گفته‌ی کارشناسان اگر این امر ادامه پیدا کند، تنها ریه‌های طبیعی تصفیه هوا در ایران که همان جنگل‌های هیرکانی هستند نابود می‌شوند.

شرجی با طعم هوای خاکی

بسیاری از شهر‌های مرکزی و جنوبی ایران به دلیل خشکی تالاب‌ها و رودخانه‌ها تبدیل به جهنمی خاکی شده اند، برای نمونه با خشک شدن تالاب هور العظیم در استان خوزستان، مردم این شهر علاوه بر تحمل کردن هوای شرجی گرم بالای 50 درجه در تابستان باید هوای خاکی و آلوده‌ی شهر‌های خوزستان را هم تنفس کنند، یا با خشک شدن زاینده رود و تالاب گاو خونی در اصفهان مردم این شهر‌ها با پدیده گرد و خاک و آلودگی هوا روبرو شده اند.

داریوش گل علیزاده معاون مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: در اکثر شهر‌ها و مناطق صنعتی، علت ایجاد الودگی هوا، انتشار آلاینده‌های ناشی ازسوخت‌های فسیلی در بخش صنعت و خودرو است که بیش ازظرفیت تهویه هوا است.

گل علیزاده در مورد آلودگی هوا در ایران گفت: آلودگی هوا از دهه 70 به ویژه در تهران و شهر‌های صنعتی شدت یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، طی 10 سال اخیر، علیرغم افزایش جمعیت، مصرف انرژی و منابع انتشارآلاینده‌ها (اعم از منابع متحرک و ساکن) روند آلودگی هوا تقریبا ثابت بوده است که این به دلیل برخی از اقدامات ازجمله بهبود کیفیت سوخت و ارتقاء استاندارد خودرو بوده است، بروز آلودگی هوا بیشتر در فصول سرد سال، پایداری جوی و مواقع وارونگی دما رخ می‌دهد. در واقع عدم وجود باد با سرعت مناسب (حدود 5 متر بر ثانیه) موجب انباشت آلاینده در لایه جوی مجاور زمین روی می‌دهد. به عنوان مثال در سال 97 به دلیل وزش باد مناسب، پایداری هوای کمتر و شرایط جوی خوب، تعداد روز‌های نامطلوب (ناسالم) در شهر تهران نسبت به سال‌های قبل و بعد، بیشتر بوده است.

وی افزود: در صورت کاهش دما، عمق لایه مرزی کاهش پیدا می‌کند و آلاینده‌ها به سطح زمین نزدیک‌تر می‌شوند که بر اساس آمار ایستگاه‌های آلودگی هوا، شاخص آلودگی هوا بالاتر رفته به مرحله ناسالم می‌رسد، در سال 99 نسبت به سال 98 استاندارد‌های مربوط به کیفیت هواسختگیرانه‌تر شد به نحوی که آلاینده‌های با غلظت 50 میکروگرم بر مترمکعب که مرز بین هوای سالم وناسالم (مطلوب و نامطلوب) بود در سال 99 به 35 میکروگرم غلظت رسیده است که یکی از دلایل افزایش تعداد روز‌های نامطلوب نسبت به مطلوب تغییر در پارامتر بوده است.

معاون مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در مورد مقایسه کیفیت هوا در طی سال‌های مختلف هوا گفت: تعداد روز‌های سالم و ناسالم معیار خوبی برای سنجیدن عملکرد‌ها و اثربخشی اقدامات نیست و برای تشخیص بهبود کیفیت هوا بهتر است میزان انتشار آلاینده‌ها در طول یک سال مورد بررسی و قیاس با سال‌های قبل قرار داد. برای بارگذاری جمعیت و صنعت باید میزان ظرفیت تهویه هوا و میزان انتشار را محاسبه کرد تا شرایط جوی، توان رقیق کردن و انتقال آلاینده‌ها را داشته باشد. موضوعی که تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است و متاسفانه در بیشتر شهر‌های صنعتی و کلانشهر‌ها با تراکم جمعیت، فعالیت و صنایع بالقوه آلاینده هوا مواجه هستیم.

معاون مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در تهران این موضوع بیشتر به چشم می‌خورد و طی سالیان گذشته با نابود شدن باغات و درختان قدیمی که روزی مرکز تصفیه و تلطیف هوا بودند امروزه تبدیل به منابع انتشارآلایندگی تبدیل شده اند.

گل علیزاده افزود: در شهر تهران بارگذاری جمعیت و فعالیت بیش از ظرفیت خود پالایی هوا صورت گرفته است. به گونه‌ای که در این شرایط، حتی اگر استاندارد آلایندگی سوخت و خودرو افزایش یابد، صنایع حدود مجاز انتشار آلاینده‌ها را رعایت نمایند، به دلیل اثرات تجمعی ناشی از انتشار آلاینده‌ها از منابع مختلف (حتی منطبق با حدودمجاز) که بیش از ظرفیت تهویه هوا است، در شرایط سکون هوا و پایداری هوا، یقینا در فصول سرد سال، شاهد آلودگی هوا خواهیم بود.

وی در ادامه گفت: در سال‌های اخیر در شهر تهران یک آلاینده‌ی جدید با نام اوزون ایجاد شده است، این آلاینده ثانویه که در اثر واکنش‌های شیمیایی ناشی از ترکیبات آلی فرار، دی اکسید نیتروژن و در حضور تابش شدید نور خورشید ایجاد می‌شود، بسیار خطرناک وسرطان زا است که امسال 23 روز مهمان تهرانی‌ها بود و در سال 98 هم در ماه‌های خرداد و تیر، حدود 40 روز شاخص آلودگی هوای تهران بوده است. متاسفانه شهر اصفهان هم در تابستان شاهد افزایش میزان آلاینده اوزون بوده ایم که بایستی منابع انتشار آلاینده اکسید‌های نیتروژن و ترکیبات آلی فرار رو کنترل کرد.

گل علیزاده در مورد راه‌های برون رفت از وضعیت موجود و کاهش آلودگی هوای کلانشهر‌ها گفت: راهکار‌های مختلفی مانند توزیع سراسری سوخت استاندارد، استفاده از خودرو‌های برقی و کم مصرف، ارتقاءاستاندارد‌های خودرو و موتورسیکلت تولید داخل، توسعه حمل و نقل عمومی پاک و تلفیقی، معاینه فنی موتورخانه‌ها و سامانه‌های احتراقی، توسعه نیروگاه‌های تجدید پذیر، بکارگیری تجهیزات کنترل آلایندگی در صنایع و نیروگاه‌ها و... وجود دارد، برای مثال باید ناوگان حمل عمومی کار آمد توسعه پیدا کند، بدین صورت که مردم در فاصله‌ی 500 متری از محل کار یا سکونت خودشان به یکی ازوسایل حمل و نقل عمومی مانند مترو، اتوبوس یا تاکسی دسترسی داشته باشند که انجام این کار، نیازمند همکاری و هماهنگی بین بخشی و برنامه ریزی است که ماسفانه اکنون این شرایط در تهران و سایر کلانشهر‌ها وجود ندارد.

این مقام مسئول در مورد استاندارد آلایندگی خودرو‌های داخلی گفت: فناوری خودرو‌های تولید داخل باید مبتنی بر مصرف کمترباشد، در حالی که در حال حاضر مصرف سوخت بنزین در خودرو‌های داخلی بالاست و در محدوده 7 تا 10 لیتر در 100 کیلومتر قرار دارد. هرچقدر میزان مصرف سوخت‌های فسیلی کمتر شود، طبیعتا میزان انتشار آلایندگی‌ها هم کمتر خواهد شد.

گل علیزاده در مورد محدودیت‌های واردات خودرو‌های استاندارد یا برقی به کشور گفت: در حال حاضر به دلیل تعرفه واردات خودرو‌ها و افزایش قیمت تمام شده، خرید آن‌ها برای قشر محدودی از هموطنان مقدور است به نظر می‌رسد باید با تغییر این شرایط و ایجاد رقابت سالم، انحصار تولید داخلی شکسته شود تا خودروسازان داخلی به سمت افزایش کیفیت خودرو‌های تولیدی بروند که یقینا افزایش رضایت مندی مردم، باعث توسعه صنعت و اشتغال خواهد شد. اکنون در کشور فقط قشر خاصی توانایی خرید خودرو‌های هیبریدی و برقی را دارند که دولت می‌تواند با سیاست گذاری‌های درست، ضمن حمایت از تولید داخل، توان خرید خودرو‌های غیر آلاینده، کم مصرف و برقی و هیبریدی را برای بیشتر مردم فراهم کند.

وی افزود: بیش از 97 درصد برق تولیدی ایران بر پایه سوخت فسیلی است که باید نیروگاه‌های تجدید پذیر توسعه یابند.

گل علیزاده در مورد وضعیت خودرو‌های فرسوده گفت: هر سال سن و تعداد خودرو‌های فرسوده افزایش می‌یابد. بر اساس آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک، سن فرسودگی وسایل نقلیه تعیین شده بود که سال گذشته این آیین نامه توسط دیوان عدالت اداری ابطال شد که سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی ذیربط از جمله وزارت کشور، پلیس راهور، سازمان ملی استاندارد و... آیین نامه اصلاحی را تدوین کرد و در خرداد ماه امسال مورد تصویب هیئت وزیران قرار گرفت.

وی در ادامه تصریح کرد: در آیین نامه اجرایی جدید این قانون را اصلاح کردیم و سن مرز فرسودگی را مبنا قرار دادیم و با افزایش سن خودرو، دفعات مراجعه این خودرو‌ها به مراکز و اخذ برگه معاینه فنی در طی یک سال، افزایش می‌یابد به این صورت که خودرویی که در مرز سن فرسودگی مثلا 15 سال قرار گرفت اگر نتواند طی 2 دوره حدود مجازمعاینه فنی را پاس کند، اسقاطی محسوب می‌شود. البته با توجه تعارض منافع، نظارت بر مراکز معاینه فنی بایستی بیشتر شود تا خدای ناکرده انحرافی شکل نگیرد.

معاون مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در خیلی از موارد، نیازی به هزینه کردن از سوی دولت نیست و می‌توان با تصویب قوانین، سیاست گذاری، انجام اقدامات مدیریتی و ایجاد هماهنگی جهت اجرای برخی از مصوبات قانون هوای پاک، آلودگی هوا را کاهش داد، به عنوان مثال در توسعه حمل و نقل عمومی دولت باید سرمایه گذاری نماید ولیکن تولید خودرو‌های کم مصرف، ارتقاء استاندارد خودروها، معاینه فنی موتورخانه ها، نیازمند سیاست گذاری جدید است.

وی افزود: هرچند بایستی از تولید و کسب و کار‌ها حمایت نمود ولیکن این بدان معنی نیست که تحت هر شرایطی تولید انجام شود. مقام معظم رهبری سال 1400 را سال تولید پشتیبانی و رفع موانع اعلام فرمودند، اما همواره به حفظ محیط زیست تاکید ویژه‌ای داشتند به نحوی که در سیاست‌های ابلاغی به موضوع پیشگیری از آلودگی‌ها اشاره شده است حتی در سند چشم انداز بیست ساله کشور، در پایان سال 1404 "بهره مندی از محیط زیست مطلوب" به عنوان یک هدف مورد تاکید قرار گرفته است. مقررات زدایی، پیشتیبانی و موانع زدایی در امر تولید و حمایت از کسب و کارها، یعنی حذف مقررات زائد و غیر ضروری، کاهش روند طولانی و دست و پاگیر صدور مجوز‌ها و... است. کاملا واضع است، تولید نباید موجب تخریب، آلودگی محیط زیست و تهدید علیه بهداشت عمومی شود، چون همین مردمی که در کارخانه‌ها مشغول به کار هستند، به عنوان یک شهروند انتظار برخورداری از هوای پاک را دارند، تنفس هوا مانند نوشیدن آب، اختیاری نیست که هرکسی این امکان را داشته باشد مانند استفاده از آب سالم و بهداشتی، هوای سالم و پاک را تنفس نماید، خطرات و تهدیدات بهداشتی ناشی از در معرض قرار گرفتن هوای آلوده برای همه شهروندان؛ اعم از وزیر و وکیل و دارا و ندار، وجود دارد، از این رو همه مردم باید در کاهش آلودگی هوا مشارکت کنند.

گل علیزاده در مورد تاثیر فضای سبز و درختان در تصفیه هوا گفت: فضای سبز مشجر با جذب آلاینده‌ها و همچنین جلوگیری از بازچرخش ذرات معلق در هوا، موجب تلطیف هوا می‌شود البته در انتخاب گونه‌ها بایستی شرایط اقلیمی، بومی بودن، مقاوم بودن و نوع گونه مورد دقت قرار گیرد. وفق ماده 22 قانون هوای پاک، وزارت کشور (سازمان شهرداری ها) مکلف شده است تا طی 10 سال، سرانه فضای سبز شهر‌های بالای 50 هزار را به 15 متر مربع برساند که متاسفانه بنا به دلایلی از جمله کمبود آب این موضوع، در برخی از شهر‌ها محقق نشده است.

وی در ادمه افزود: علاوه بر انجام باید‌ها در کاهش آلودگی هوا، به نباید‌ها هم توجه داشت، یعنی بایستی هر طرح توسعه‌ای و پروژه عمرانی که در شهر‌های درگیر آلودگی هوا انجام می‌شود، پیوست زیست محیطی داشته باشد تا اثرات اجرای آن در ایجاد یا تشدید آلودگی هوا مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد، در واقع این طرح‌ها نباید خلاف سیاست‌ها و برنامه‌های کاهش آلودگی هوا باشند، ولی متاسفانه، توجهی به این موضوع مهم نمی‌شود.

معاون مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در حال حاضر، شرایط آلودگی هوا در تهران و بسیاری از کلانشهر‌ها به گونه‌ای است که باید هر طرح و برنامه‌ای که منجر به نوع بارگذاری جدید جمعیت و صنعت می‌شود ممنوع و یا محدود شود، به عنوان مثال در اجرای طرح‌ها و پروژه‌های خودرو محوری بایستی تجدید نظر نمود، وقتی یک بزرگراه جدید داخل شهری احداث می‌شود به معنای آن است که مردم ترغیب شوند به این که خودرو‌ها را به خیابان‌ها بیاورندکه این امرموجب افزایش آلودگی می‌شود در حالی که بایستی، مدیریت شهری به سمت اجرای طرح‌های منطبق با سیاست‌های کاهش آلودگی هوا حرکت نماید، مانند توسعه زیرساخت‌های لازم برای توسعه دوچرخه سواری، حمل و نقل عمومی پاک، پیاده راه‌های امن، توسعه پارک‌ها و فضای سبز مشجر، توسعه تامین برق از انرژی‌های تجدید پذیر و... همچنین با توسعه سایر شهر‌ها و مناطق محروم می‌توان از مهاجرت جمعیت به سمت کلانشهر‌ها و شهر‌های برخوردار پیشگیری کرد و در جهت مهاجرت معکوس گام برداشت. متاسفانه در چند سال اخیر، هر ساله جمعیتی حدود 200 هزار نفر در اثر مهاجرت به جمعیت استان تهران افزوده می‌شود که بسیار نگران کننده است.

وی درپایان در مورد پدیده ریزگرد‌ها در کشور گفت: به دلیل تخریب سرزمین ناشی از خشکسالی وتغییر اقلیم، ساخت سد‌های غیر اصولی، سوء مدیریت منابع آب و افزایش جمعیت، با افزایش پدیده بیابان زایی، کانون‌های تولید گردوغبار در کشور افزایش یافته است و با وزش باد افقی و عمودی، گردوخاک در هوا منتشرمی شود. متاسفانه به دلیل از بین رفتن پوشش گیاهی، هر ساله در اثر بارندگی، شاهد وقوع سیلاب و فرسایش شدید خاک حاصلخیز هستیم. بسیاری از اراضی که در طول سالیان مختلف، زیر کشت بوده اند به دلیل خشکسالی رها شده اند، یا بسیاری از باغات و زمین‌های مرغوب کشاورزی، یا تغییر کاربری تبدیل به ویلا شده اند و لذا ضرورت دارد که برنامه ریزی لازم جهت حفظ کاربری اراضی باغات و کشاورزی و همچنین اراضی جنگلی و مراتع صورت گیرد.

انتهای پیام /