احیای مذاکرات برجام از بروکسل می‌گذرد؟
توافق ایران و اتحادیه اروپا برای گفت‌وگو در بروکسل احتمالا منجر به انجام دوره هفتم مذاکرات وین جهت احیای برجام شود. البته فعلا نمی‌توان با قاطعیت گفت حتی در صورت انجام مذاکرات می‌توان چشم‌اندازی برای توافق مجدد قائل شد یا خیر؟
به گزارش الف، مذاکرات وین برای احیای برجام که از اواسط فروردین‌ماه آغاز شد تا اواخر خردادماه در شش مرحله برگزار شد. بااین‌وجود ابهام و اختلاف‌نظر درباره برخی مسائل و تغییر دولت در ایران موجب شد که وقفه‌ای در مذاکرات پیش آید.
بعد از استقرار دولت سیزدهم، ایران همیشه عنوان داشته که به‌زودی به میز مذاکرات بازخواهد گشت. هم‌زمان مسئولان جدید وزارت خارجه بارها به این مسئله مهم اشاره داشته که صرفا به دنبال مذاکره برای مذاکره نیستند و خواهان رسیدن به نتایج عملی و مشخص می‌باشند.
در هفته‌های اخیر کشورهای درگیر در پرونده برجام، رایزنی‌هایی در سطوح مختلف جهت رسیدن به اهداف خود انجام داده و پیام‌هایی را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم ردوبدل کردند.
انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنج‌شنبه، بیست و دوم مهرماه ضمن سفر به ایران با علی باقری، معاون سیاسی وزارت امور خارجه دیدار و گفت‌وگو کرد. یکی از موضوعات مهم و اساسی موردبحث و بررسی در این سفر، زمان ازسرگیری مذاکرات وین بود که درنهایت این جمع‌بندی حاصل شد ایران و اتحادیه اروپا طی روزهای آتی نشستی دوجانبه در بروکسل داشته باشند تا زمینه «برای مذاکرات جدی که نتیجه آن توافق عملی و نه توافق کاغذی باشد» آماده شود.
در پی توافق برای ازسرگیری گفتوگوها بین ایران و اتحادیه اروپا، حسین امیر عبداللهیان در تماس تلفنی با سرگئی لاوروف همتای روسی خود اظهار داشت: گفت‌وگوهای جاری با انریکه مورا متمرکز بر یافتن راه‌حل‌های عملی برای رفع مشکلات و بن‌بست کنونی در وین است که به دلیل مواضع و رویکرد تعهدگریز واشنگتن در رفع کامل و مؤثر تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی این کشور به وجود آمده است. امیر عبداللهیان تأکید کرد: دو طرف در پایان گفت‌وگوهای امروز توافق کردند رایزنی‌ها طی دو هفته آینده در بروکسل میان معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مورا ادامه پیدا کند.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین درباره توافق ایران و اتحادیه اروپا برای برگزاری گفتوگوها در بروکسل در صفحه توییتر خود نوشت: «البته که مذاکرات در بروکسل نمی‌تواند جایگزین مذاکرات وین در مورد برجام شود. لازم به گفتن نیست».
اولیانوف افزود: «درعین‌حال، جلسه آینده در بروکسل، اگر طرف ایرانی نیاز دارد، می‌تواند به‌عنوان مرحله‌ای مقدماتی برای ازسرگیری مذاکرات واقعی در وین تلقی شود».
باوجود تلاش‌ها برای ازسرگیری مذاکرات و رسیدن به یک توافق عملیاتی، سیاست واشنگتن استفاده گسترده از ابزار چماق و اعمال فشار برای وادار کردن ایران به عقب‌نشینی است. در هفته‌های اخیر بارها مقامات آمریکایی از سیاست قدیمی ایالات‌متحده که تجربه هم نشان داده کارایی نداشته سخن گفته‌اند.
در آخرین موضع‌گیری، رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران روز چهارشنبه بیست و یکم مهرماه در کنفرانس مجازی در اندیشکده بنیاد کارنگی گفت: ما آماده‌ایم تا خود را با واقعیتی وفق دهیم که در آن با تمامی گزینه‌ها برای رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران درصورتی‌که این کشور حاضر نباشد به محدودیت‌های خود در برجام بازگردد سروکار داشته باشیم.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز هفته گذشته در نشست خبری مشترک با وزیران خارجه رژیم صهیونیستی و امارات متحده عربی مدعی شد ما تمام گزینه‌ها را برای مقابله با چالش ایران بررسی می‌کنیم اما همچنان معتقدیم دیپلماسی مؤثرترین روش است و هر دو طرف باید برای دیپلماسی آماده باشند و تا اینجا ما از ایران نشانه‌ای برای دیپلماسی ندیده‌ایم.
البته جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه بیست و سوم مهرماه تلاش کرد تا هنوز واشنگتن را متعهد به گفت‌وگو و مذاکرات برجامی نشان دهد.
ساکی در کنفرانسی خبری در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا دولت آمریکا از پیشنهادهای مطرح‌شده از سوی رژیم صهیونیستی برای داشتن یک «پلان B» در صورت شکست مذاکرات هسته‌ای با ایران، استقبال می‌کند یا نه گفت: «تمرکز ما بر دیپلماسی است. دیپلماسی بستر تلاش‌های ما در برهه فعلی است. قصد ندارم در این موقعیت فرضیه‌ای را مطرح کنم. ما مشتاقیم که به وین بازگردیم و مذاکرات را ادامه دهیم».
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز یکشنبه، بیست و پنجم مهرماه در واکنش به اظهارات مقام‌های آمریکایی مبنی بر اینکه همه گزینه‌ها در خصوص ایران روی میز است، گفت که اتحادیه اروپا در صورت شکست دیپلماسی حول برجام، در مورد «نقشه دوم» فکر نمی‌کند.
آمریکا همچنین در تلاش است تا برای دستیابی به اهداف خود اجماعی را علیه ایران شکل دهد. به همین دلیل قرار است رابرت مالی در سفر منطقه‌ای به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس رفته و با مقامات امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر دیدار و رایزنی کند که یکی از موضوعات مهم آن بحث درباره برجام است.
با توجه به تلاش‌های تمام طرف‌ها برای برقراری دوباره مذاکرات وین به نظر می‌رسد در آینده چنین اتفاقی رخ خواهد داد. اگرچه اهداف طرفین برای بازگشت به رایزنی‌ها تفاوت جدی دارد و همین مسئله چشم‌انداز رسیدن به یک توافق برابر و پایدار را بسیار سخت کرده است. درحالی‌که آمریکا و کشورهای اروپایی بارها عنوان کرده‌اند علاوه بر تغییرات در برجام، می‌باید درباره برنامه دفاعی و سیاست منطقه‌ای ایران نیز گفت‌وگو شود. ایران نیز عنوان داشته در دوره پسابرجام انتفاع چندانی به دست نیاورده و مهم‌تر آن‌که با خروج آمریکا از توافق، تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران وضع‌شده که می‌باید حتما لغو شوند. همچنین ایران خواهان تضمین‌هایی جهت ماندگاری برجام است.