از اوکراین تا شام؛ ناقوس جنگ جهانی سوم به صدا در آمد؟/ پیوند تهران، مسکو و پکن در دومینوی جنگ‌ها
اقتصادنیوز: تنش های دومینوار در جهان به گمانه زنی ها در باب احتمال وقوع جنگ جهانی سوم دامن زده، این گزاره بالاخص بعد از هم صدایی بی سابقه تهران، پکن و مسکو به شکلی جدی مورد توجه قرار گرفته است؛ سه بازیگری تجدید نظر طلب تر که به دنبال بازتعریف نظم جهانی نوین هست که در قابش هژمونی آمریکا کم رنگ شده باشد.
به گزارش اقتصادنیوز، وال استریت ژورنال با انتشار گزارشی مدعی شد، با نزدیک شدن شورشیان به دمشق، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، سقوط بشار اسد، متحد اصلی عرب مسکو را رد کرد و آن را بخشی کوچک از مبارزه سراسری در جهان قلمداد کرد. لاوروف مدعی شد که غرب به هژمونی رو به زوال آمریکا چسبیده اما به طور اجتناب ناپذیری در حال از دست دادن جایگاه خود در برابر «جهان آزاد» است. او در کنفرانسی در قطر خاطرنشان کرد: «مبارزه این دو جهان در جریان است؛ یکی به تدریج از بین می‌رود و دیگری در حال ظهور است اما بدون درگیری پیش نمی رود». به ادعای این نشریه اگرچه رهبران غرب ممکن است تلاش لاوروف برای کم‌اهمیت جلوه دادن شکست ژئوپلیتیک مسکو در سوریه را به سخره بگیرند، اما با دیدگاهش مبی بر این که جهان به طور فزاینده‌ای به دو اردوگاه رقیب تقسیم شده، موافق هستند. با گذشت نزدیک به سه سال از جنگ روسیه با اوکراین، شعله‌ور شدن جنگ در جبهه های متعدد خاورمیانه در و ایجاد تنش‌ها در شرق آسیا، درگیری‌هایی که زمانی تصور می‌شد که ارتباطی با هم ندارند، به نظر می رسد صحنه‌های آغازین جنگ جهانی سوم باشد ادغام شده اند.
جبهه ای واحد علیه غرب
وال استریت ژورنال در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، یان لیپاوسکی، وزیر امور خارجه چک گفته بود: «امروز شاهد رویارویی جهانی هستیم. خشونتی که در حال حاضر در جهان رخ می دهد، یک چیز را ثابت می‌کند: ما دیگر شاهد درگیری‌هایی جدا از هم نیستیم که بتوان به شکلی جداگانه با آن روبه رو شد». او در ادامه افزود «تلاشی مشترک برای از بین بردن نظم بین المللی وجود دارد و ما باید هر کاری برای جلوگیری از آن انجام دهیم.» وزیر امور خارجه چک در انتها گفت «ورود نیروهای کره شمالی برای جنگ برای روسیه با اوکراین، این ارتباط را روشن کرده است» به ادعای وال اتریت ژورنال،. درست یک دهه پیش، روسیه و چین با ایالات متحده و متحدان غربی برای متوقف کردن ایران و کره شمالی همکاری داشتند و به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره برنامه هسته ای تهران در سال 2015 و تحریم ها علیه پیونگ یانگ در سال 2017 رای دادند. اما امروز شاهد هستیم که روسیه و چین با کره شمالی و ایران به واسطه درگیری های جداگانه با غرب هم صدا شده اند.
این نشریه در ادامه مدعی شد، نقطه عطف مشارکت نزدیکتر میان این حکومت‌ها در سال 2014 اتفاق افتاد، زمانی که غرب به بهانه حمله روسیه به اوکراین با توسل به تحریم های محدود به کنش مسکو پاسخ داد و پوتین را متقاعد کرد که دموکراسی‌ها ضعیف هستند. سال بعد، روسیه و ایران در سوریه هم صدا شدند تا مانع از فروپاشی دولت وقت شوند، همزمان روسیه که از دسترسی به برخی فناوری های غربی محروم شده بود، به طور فزاینده ای به چین وابسته شد. پیوندهای میان این چهار کشور با حمله سال 2022 روسیه به اوکراین مستحکم شد - جنگی که مسکو با حمایت چین و، کره شمالی و ایران بدان ورود کرد. وتوی روسیه در مارس گذشته اساساً به اجرای تحریم‌های سازمان ملل علیه کره شمالی پایان داد؛ تحریم هایی که مسکو زمانی بدان رای مثبت داده بود و دو کشور ماه‌ها بعد یک معاهده دفاعی متقابل را امضا کردند. همکاری روسیه با ایران نیز راهبردی‌تر شد و مسکو و تهران سنگ تمام گذاشتند روی یک معاهده «جامع» که شامل همکاری‌های دفاعی است، تمرکز کردند.
درباره جنگ های دومینوار
به ادعای وال استریت ژورنال با کم رنگ شدن مخالفت خوانی های سیاسی و نگرانی‌ها در مورد واکنش غرب، اعضای این محور فناوری‌های نظامی پیچیده شان را برای پر کردن شکاف‌های موجود در قابلیت‌های استراتژیک با یکدیگر به اشتراک گذاشتند - رویکردی که به ادعای این نشریه موجب شد تا هر یک از آنها را به دشمن خطرناک‌تری برای غرب در تبدیل شوند. وانگ هویائو، رئیس مرکز چین و اندیشکده جهانی‌سازی در پکن و مشاور سابق دولت چین، در این باره ادعا کرد: «رقابت قدرت‌های بزرگ سرعت گرفته و جهان را چند پاره کرده است. ما احتمالاً در آستانه جنگ جهانی سوم هستیم. شما در کنار پس لرزه های جنگ روسیه و اوکراین، جنگ غزه را نظاره گر هستید، سوریه نیز دومینوی دیگر است. ما باید واقعا مراقب باشیم که دومینوهای بیشتری نداشته باشیم». امروز، روسیه و چین قدرت‌های تجدیدنظرطلبی هستند که رویای افتخارات امپریالیستی گذشته را در سر می‌پرورانند و به دنبال ایجاد یا احیای حوزه‌های نفوذ خود و جبران آنچه به‌عنوان بی‌عدالتی‌های تاریخی تلقی می‌شوند، مانند از دست دادن اوکراین یا تایوان، می باشند. به ادعای این نشریه، برای این محور و حامیانش از ونزوئلا تا بلاروس، به اصطلاح «نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین» صرفاً ابزاری برای پنهان کردن سلطه آمریکاست. آنها معتقدند که عقب نشینی از نفوذ سیاسی و اقتصادی غرب، و هنجارهای ترویج شده توسط غرب مانند لیبرال دموکراسی، با توجه به کاهش سهم دموکراسی های غربی در اقتصاد و جمعیت جهانی، طبیعی است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب، که در 20 ژانویه به قدرت می رسد، قول داده برای پایان دادن به جنگ در اوکراین مذاکره کند و "صلح از طریق قدرت" را در سایر نقاط جهان تحمیل و رقبایی مانند چین را بازدارد. با این حال، اولین بار تلاش ترامپ برای دستیابی به توافق با کره شمالی با شکست مواجه شد و مطمئن نیست که بتواند زمینه های مشترکی با مسکو پیدا کند. همزمان متحدان آمریکا در اروپا به طور فزاینده ای نگران هستند که تلاش ترامپ برای دستیابی به یک معامله بزرگ با روسیه به بهای امنیت شان تمام شود. شرکای آمریکا همچنین نگران تعرفه هایی هستند که می تواند به اقتصاد آنها آسیب جدی وارد کند. شی جین پینگ، رهبر چین، در دیدار اکتبر خود با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در شهر کازان روسیه، بر فروپاشی نظام بین المللی پس از جنگ جهانی دوم تاکید کرد. شی گفت: جهان امروز با دگرگونی های مهمی مواجه است که در یک قرن گذشته دیده نشده است. این اجلاس با حضور بسیاری از رهبران جهان و دبیر کل سازمان ملل متحد، نشان داد که سیاست انزوای کرملین شکست خروده است. همزمان برخی از هنجارهای اعمال شده در طول جنگ سرد شکسته شده اند: قلمرو یک قدرت جهانی با موشک های ارائه شده توسط بازیگر دیگری مورد اصابت قرار می گیرد. اوکراین در ماه‌های اخیر بارها با موشک‌های آمریکایی «اتاکمس» به تأسیسات نظامی در داخل روسیه حمله کرد کنش نظامی مسکو را دفع کند. از سال 2022، پوتین به باج‌گیری هسته‌ای متوسل شده تا ایالات متحده و متحدانش بترساند. همزمان عوامل روس درگیر یک کارزاری در سراسر اروپا هستند که به سرعت در حال گسترش است و به صنایع نظامی و زیرساخت‌های ارتباطی حمله می کنند. جیمز آپاتورای، دستیار دبیرکل ناتو در امور نوآوری، ترکیبی و سایبری در این باره گفت: «حملات بی‌ثبات‌کننده روسیه در داخل کشورهای ناتو - از جمله خرابکاری، توطئه برای ترور و تنش آفرینی - در سطحی است که حداقل از پایان جنگ سرد هرگز شاهد آن نبوده‌ایم». همزمان تهدید به استفاده از ابزارهای جدید، مانند حملات سایبری و باج افزارها، برای ایجاد اختلال موثرتر شده اند.
عصر تازه رویارویی
علی‌رغم این تشدید تنش ها، قدرت‌های بزرگ حداقل هنوز رویاروی هم قرار نگرفته اند. از همین رو می توان گفت به جای استفاده از عبارت جنگ جهانی، باید از عبارت جنگ نیابتی استفاده کرد. به ادعای وال استریت ژورنال سقوط بشار اسد در سوریه نشان داد که جبهه های مختلف درگیری تا چه حد به هم مرتبط شده اند. در سال 2015، روسیه در جنگ داخلی سوریه برای نجات این بازیگر مداخله نظامی کرد. این بار، روس‌ها به دلیل شکست‌های خود در اوکراین ضعیف‌تر از آن بودند تا بتوانند نیرویی را جمع‌آوری کرده و حمله غافلگیرانه شورشیان سوری را دفع کند. ایران و متحدانش نیز نتوانستند به اسد کمک کنند، زیرا بر رویارویی با اسرائیل متمرکز هستند. اکنون آینده پایگاه های دریایی و هوایی روسیه در سوریه، که برای عملیات نظامی روسیه در چندین کشور آفریقایی ضروری هستند، در بهترین حالت نامشخص است. در این میان حمایت چین از روسیه برای مسکو با اهمیت تر است. نوری تورکل، یکی از اعضای ارشد موسسه هادسون در این باره گفت: «چین هم به اقتصاد روسیه کمک کرد و هم به بازسازی ارتش این کشور، ارتشی که به دلیل پشتیبانی تکنولوژیکی چین روز به روز پیشرفته‌تر می‌شود.
مقامات آمریکایی تخمین می زنند که در حال حاضر حدود 90 درصد نیمه هادی ها و 70 درصد ماشین آلات مورد استفاده صنایع نظامی روسیه از چین می آیند. به باور آنها تا کنون، پکن از عرضه مستقیم سلاح های کشنده خودداری کرده است، اگرچه مقادیر زیادی کالاهای با کاربرد دوگانه را ارسال می کند. همزمان ژانگ وی وی، مدیر مؤسسه چین در دانشگاه فودان در شانگهای، استدلال کرد که پکن و مسکو در واکنش تدافعی به خصومت آمریکا هم صدا شده اند. به بیانی دیگر سیاست جنگ طلبانه آمریکا در قبال روسیه و چین، این دو بازیگر را به یکدیگر نزدیکتر کرده است. سید امامیان، یکی از بنیانگذاران اندیشکده حاکمیت و سیاست در تهران، نیز براین باور است که همین منطق در مورد ایران نیز صادق است. وی گفت: مجموعه نظامی - امنیتی در واشنگتن از نظر استراتژیک بر مهار و تا حدی منزوی کردن سه قدرت مهم چین، روسیه و ایران متمرکز است. در مقابل سه کشور باور دارند که برای مهار تهدیهای ناتو و نهادهای امنیتی و نظامی ایالات متحده به همکاری نیاز دارند.
اندرو شیرر، رئیس اطلاعات ملی استرالیا گفت: این واقعیت که روسیه، چین، ایران و کره شمالی دارای سیستم‌ها و ایدئولوژی‌های سیاسی متفاوتی هستند و قادر به تعریف ائتلاف رسمی مانند ناتو نخواهند بود، غرب راضی می کند. او ماه گذشته در سخنانی در مجمع بین المللی امنیت هالیفاکس در کانادا هشدار داد: «ما بزرگی این محور نوظهور و تأثیر استراتژیک آن را دست کم گرفته ایم». او در ادامه افزود، «ما در دام این گروه گرفتار شدیم و نتوانستیم مقیاس جاه طلبی های استراتژیک آنها را لحاظ کنیم». در واقع، برنامه ریزان غربی این واقعیت ساده را در نظر نگرفته بودند که راه آهنی از پیونگ یانگ تا مرز روسیه با اوکراین امتداد دارد و امکان انتقال نیروها، توپخانه، موشک و مهمات کره شمالی به اعماق اروپا را فراهم می کند. شیرر خاطرنشان کرد که قدرت‌های محور در طول جنگ جهانی دوم - آلمان نازی، ایتالیا و ژاپن - نیز در مورد موضوعات کلیدی اختلاف نظر داشتند. به عنوان مثال، ژاپن به سان هیتر خواهان نابودی یهودیان نبود و به حمله علیه اتحاد جماهیر شوروی نپیوست. با این حال، این کشورها برای رویارویی با تهدیدهای غربی هم صدا شده اند.
در حالی که چین قدرت نظامی خود را تقویت می کند، ایالات متحده برای ارائه سلاح به شرکای خود در اوکراین و خاورمیانه به سختی تحت فشار است. سفارشات برای تایوان به تاخیر افتاده است. اگرچه تولیدات نظامی ایالات متحده پس از تهاجم سال 2022 به اوکراین افزایش یافت، اما این رشد نسبت به هزینه سریع مهمات بسیار عقب بود و بر محصولات خاصی مانند گلوله های توپخانه 155 میلی متری متمرکز شد. رابرت گرین وی، مدیر مرکز امنیت ملی آلیسون در بنیاد هریتیج و یکی از مقامات ارشد سابق کاخ سفید ترامپ، گفت: «ما به هیچ وجه، از نقطه نظر صنعتی، برای رقابت موثر بدون تغییرات رادیکال آماده نیستیم. ما باید در درجه اول به ظرفیت و تولید صنعتی به عنوان تابعی از امنیت ملی نگاه کنیم». در گزارشی که در ماه ژوئیه منتشر شد، کمیسیون استراتژی دفاع ملی که از سوی کنگره تعیین شده، بدین نتیجه رسید که چین در تولید نظامی از ایالات متحده پیشی می‌گیرد و پایگاه دفاعی - صنعتی آمریکا قادر به پاسخگویی به نیازهای ایالات متحده و متحدان نیست. در این گزارش هشدار داده شده است: «ارتش ایالات متحده از قابلیت و ظرفیت لازم برای تعریف شدن در جایگاه بازدارنده قرار ندارد».
طبق برآوردهای دولت ایالات متحده، سه کشور از این محور - روسیه، چین و کره شمالی - دارای تسلیحات هسته‌ای هستند، در حالی که ایران، تنها چند هفته تا گزیر هسته ای فاصله دارد. دریاسالار ساموئل پاپرو، فرمانده فرماندهی هند و اقیانوسیه، دریاسالار نیروی دریایی ایالات متحده، گفت: «یک همزیستی معاملاتی خاصی در میان آنها وجود دارد، که در آن هر یک نیازهای دیگری را برآورده می کند». به باوش، تصور این که قادر باشیم میان آنها فاصله بیندازیم یک خیال است. او در ادامه گفت، ارتش ایالات متحده قبلاً مجبور شده در استراتژی خود تجدید نظر کند زیرا پیش بینی می کند روسیه فناوری زیردریایی اش را در اختیار چین قرار دهد؛ متغیری که می تواند سلطه آمریکا در زیر دریا را از بین ببرد و به کره شمالی فناوری موشکی و زیردریایی ارائه دهد که به پیونگ یانگ اجازه می دهد قلمرو آمریکا را تهدید کند.
همچنین بخوانید- سقوط دمشق؛ پایان مانور روسیه در سوریه؛ پوتین میدان را به رقبا واگذار کرد / چرا کرملین در برابر...
- اروپا بی‌خواب شد؛ هراس قاره سبز از اتحاد ایران، روسیه و چین / معمای هم‌صدایی کره‌شمالی با مسکو برای...
- اروپا معلق میان تهران و ترامپ؛ بروکسل در سودای دور زدن آمریکا / نسخه واشنگتن و تل‌آویو برای مقابله...
- واشنگتن میدان را به رقبا واگذار کرد؛ متحدان بی‌دفاع ماندند؟/ پشت پرده پیشروی هسته‌ای چین و روسیه
