از مشکلات زیرساخت‌های آموزش مجازی تا نبود سنجش دقیق بر عملکرد آموزشی
با شیوع کرونا و تعطیلی فعالیت های حضوری دانشگاه‌ها، مجموعه آموزش عالی کشور به استفاده از آموزش مجازی روی آورد. با توجه به نوظهور بودن این پدیده، در ابتدای این راه نقایص و کاستی‌هایی وجود داشت که در حال حاضر برخی از آن‌ها رفع شده‌اند و برخی دیگر همچنان خودنمایی می‌کنند.
به گزارش ایسنا، یک سالی است که کرونا کل فعالیت‌های کشور و به تبع آن آموزش را تحت‌الشعاع قرار داده است. در این دوران آموزش عالی با چالش‌های متعددی همراه بود و دانشجویان شیوه نوینی را در امر آموزش تجربه کردند و با واژه "آموزش مجازی" خو گرفته‌اند. اما در عین حال با پشت سر گذاشتن دو ترم کرونایی و کسب تجربه از ترم اول، بسیاری از مشکلات زیرساختی و آموزشی هموار شده و برخی مشکلات همچنان باقی مانده است.
در ابتدا تصمیم‌گیری‌های صورت گرفته برای روند اجرای آموزش مجازی دچار تناقض‌هایی مشهود بود و عدم برنامه‌ریزی‌های دقیق امر آموزش را دچار سردرگمی کرد.
دکتر سید مهدی قمصری در این‌باره اظهار کرد: ما در این دوران دچار تناقض بودیم. وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت جامعه اعلام کرد که ما در طولانی مدت با ویروس کرونا همراه خواهیم بود، لذا همه تصمیمات باید در این جهت اتخاذ شود. ولی تصمیماتی که در این مدت در زمینه آزمون‌های ورودی گرفته شد، نشان داد که آموزش عالی چندان باور ندارد که به صورت طولانی مدت با کرونا مواجه است و به این ترتیب تصمیمات به صورت مقطعی گرفته می‌شد. این امر نشان می‌دهد که برنامه‌ای که با سایر قسمت‌ها همخوانی داشته باشد، وجود نداشته است. در رابطه با برگزاری کلاس‌ها نیز همین دیدگاه وجود داشته است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران برگزاری کلاس آنلاین برای برخی رشته‌ها را مطلوب نداست و گفت: به برگزاری کلاس‌های آنلاین برای بسیاری از رشته‌های علوم تجربی و فنی و مهندسی اعتقادی ندارم. چون بسیاری از کلاس‌ها به صورت عملی و کارگاهی است و نمی‌شود این گونه کلاس‌ها به صورت مجازی برگزار شوند. بنابراین اگر پذیرفته‌ایم که ما در طولانی مدت با این مشکل مواجه هستیم و توصیه‌های وزارت بهداشت را قبول داریم، باید به شکل بلندمدت برای رشته‌های تجربی برنامه‌ریزی کنیم. در حالی که اکنون حتی رشته‌های تئوری نیز از کیفیت ضعیف برگزاری کلاس‌ها برخوردار هستند.
وی معتقد است که می‌توان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی دانشجویان را به دانشگاه‌ها برگرداند منتها زحمت اساتید بیشتر می‌شود. چراکه با توجه به تعداد کم دانشجویان حاضر، تعداد جلسات کلاس‌ها افزایش می‌یابد.
دکتر قمصری ضعیف‌ترین بخش جامعه در مواجهه با کرونا را نظام آموزش عالی عنوان کرد و گفت: سایر بخش‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند ولی ظاهرا ما کیفیت آموزش را فدا کرده‌ایم در حالیکه عدم حضور در دانشگاه نیز چندان به کاهش فراگیری کرونا کمکی نکرده است. پس ما باید به عنوان یک مشکل دراز مدت با کرونا برخورد کنیم.
کرونا در آموزش عالی خارج از کشور تبدیل تهدید به فرصت بود
دکتر رضا روستا آزاد عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف نیز عملکرد نهادهای متولی آموزش عالی در دوران شیوع کرونا را در مجموع نامطلوب ارزیابی کرد و گفت: در دنیا، کشورهایی مانند ژاپن و امارات این تهدید را به یک فرصت تبدیل کرده‌اند.
وی ادامه داد: در فضای آموزش عالی، برخی دانشگاه‌های برتر دنیا نیز به سمت استفاده از فضای مجازی سوق پیدا کرده‌اند و به تبع آن اساتید ما نیز به استفاده از این فضا تمایل پیدا کرده‌اند در حالی که در این زمینه با توجه به مشکلات زیرساخت‌ها مسائلی نیز وجود دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به عملکرد دانشگاه استنفورد افزود: اگر به دانشگاهی مانند استنفورد توجه کنیم، می‌بینیم که ورود به فضای مجازی نیازمند امکانات لازم از جمله پهنای باند گسترده، نرم‌افزارها و اینترنت خوب است و ین دانشگاه در این زمینه موفق بوده؛ در صورتی‌که در فضای فعلی دانشگاه های ما،کارایی کلاس به دلیل قطع و وصل شدن میکروفون و اینترنت، جز اعصاب خردی چیزی برای ما ندارد.
وی تاکید کرد: در صورت داشتن اراده لازم، ما هم می‌توانیم مانند بسیاری از دانشگاه‌های دنیا، حتی در پایان کرونا آموزش مجازی را ادامه دهیم و در این صورت کیفیت آموزش بهتر نیز می‌شود.
نبود امکانات زیرساختی، گریبانگیر دانشگاه‌ها و دانشجویان
دکتر حامد داوری اردکانی، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی نیز با اشاره به مشکلات زیرساختی آموزش مجازی اظهار کرد: یکی از مشکلات مهمی که گریبانگیر دانشجویان و حتی اعضای هیات علمی بود، بحث زیرساخت‌های لازم برای آموزش مجازی بود که البته بخشی از این مشکلات با گذشت دو ترم همچنان ادامه دارد. مشکلات زیرساختی از قبیل نداشتن اینترنت پرسرعت برای اساتید و دانشجویان، مشکلی مشترک بود که امر آموزش را به اختلال مواجه می‌کرد. از دیگر مشکلات زیرساختی نبود امکانات از جمله ابزارهای هوشمند برای گذراندن آموزش مجازی بود. بسیاری از دانشجویان روستای و مناطق محروم با نداشتن ابزارهایی چون گوشی هوشمند دست و پنجه نرم می‌کنند و عملا نمی‌توانند در کلاس‌های مجازی حضور پیدا کنند. البته مشکلات نوسانات سرعت اینترنت حتی در برخی شهرهای بزرگ هم مشکلاتی در آموزش مجازی ایجاد می‌کند.
وی از جمله مشکلات مهم دیگر را عدم دسترسی برخی از دانشجویان به لپ‌تاپ، تبلت و گوشی هوشمند دانست که با وجود رشد فزاینده قیمت این اقلام، تأمین آن برای دانشجویان نسبت به گذشته بسیار دشوارتر شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی در این باره توضیح داد: مشکلات سراسری اینترنت و خصوصا عدم دسترسی برخی شهرها و روستاها به اینترنت پر سرعت یکی از مشکلاتی است که حل آن اراده‌ای ملی می‌طلبد و تا این موضوع به طور ریشه‌ای حل نشود، آموزش عالی در بستر مجازی نمی‌تواند با حداکثر کارایی و اثربخشی انجام شود.
دکتر سید سعید بحرینیان عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز راهکار این مشکلات را ارائه اینترنت پرسرعت و یک پیام‌رسان ثابت و سبک دانست که برای هر موسسه طراحی شود تا دامنه ارتباط با دانشجویان وسیع‌تر شود. پیام‌رسانی که فقط قابلیت انتقال مسائل آموزشی را داشته باشد و مانند پیام‌رسان‌های معمولی نباشد که بتوان با استفاده از آن با کل دنیا ارتباط برقرار کرد.
وی در این‌باره اضافه کرد: پیشنهاد من این است که معاونت‌های دانشجویی که بودجه زیادی را برای خوابگاه‌ها، غذاخوری و تربیت بدنی هزینه می‌کردند، این بودجه را صرف خرید لپ‌تاپ ارزان قیمتی آموزشی کنند تا آن‌ها را به دانشجویان واگذار کنند.
نگرشی جدید در آموزش مجازی
شیوع کرونا و تعطیلی دانشگاه سبب شد دیدی جدید نسبت به آموزش مجازی ایجاد شود و پتانسیل‌های این روش آموزشی برای فضای دانشگاهی کشور مشهود شود. به نحوی‌که بسیاری از اساتید معتقدند در دوران پسا کرونا می‌توان این شیوه آموزش را ادامه داد و یا آموزش ترکیبی (مجازی و حضوری) را در دستور کار دانشگاه‌ها قرار داد.
دکتر جواد حدادنیا عضو هیات علمی دانشگاه "حکیم سبزواری" در این رابطه خاطرنشان کرد: متاسفانه قبل از کرونا نگاه ما به آموزش مجازی به عنوان یک آموزش بی‌کیفیت بود و این امر، سیستم آموزش عالی ما را غافلگیر کرد، وگرنه سیستم آموزش عالی ما در کلان نباید با این غافلگیری مواجه می‌شد. این نشان می‌دهد بدنه مدیریتی آموزش عالی توجه کمتری به مسائل جدید دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه "حکیم سبزواری" افزود: ما باید دو موضوع را از هم جدا کنیم، یکی آموزش مجازی و دیگری آموزش آنلاین. شاید در سیستم آموزش عالی ما، تصور بسیاری از افراد بر این است که ما باید آموزش مجازی انجام دهیم. این در حالی است که ما قبلا هم کلاس‌های مجازی داشتیم، دانشجو در دوره‌های مجازی بدون استاد درس می‌خواند یا خیلی ناچیز با او در ارتباط بود و از طریق تولید محتوای دانشگاه، دروس خود را دنبال می‌کرد. ولی در سیستم آنلاین، ما کلاس مجازی داریم. این دو موضوع خیلی با هم متفاوت است. چراکه در سیستم آنلاین همان استاد و همان دانشجویان باید در ساعت مقرر در کلاس درس حضور پیدا کنند. منتها به جای اینکه این کلاس در محیط فیزیکی یک کلاس باشد، باید در یک محیط مجازی برگزار شود.
دکتر محمد صادق آخوندی عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور نیز در رابطه با پتانسیل‌های آموزش مجازی اظهار کرد: کرونا در هر بخش صدمات خاص خود را وارد کرد. ولی از نظر من کرونا در آموزش عالی ما را یک پله جلو برد. زیرا در وهله اول کووید -19 یک بیماری است که خسارات خاص خود را دارد ولی ما را مجبور به استفاده از فضای مجازی در آموزش کرد. این اتفاق در حالی افتاد که ما در آینده خواه ناخواه مجبور به استفاده از بستر فضای مجازی در آموزش عالی می شدیم و حتی هزینه‌های تحقیقات تا اندازه‌ای بالا خواهد رفت که باید در این فضا تحقیقات صورت گیرد و باید از آزمایشگاه‌های مجازی استفاده شود.
ضرورت ارزیابی دانشجویان و اساتید در آموزش مجازی
از دیگر نکات حائز اهمیت در آموزش مجازی ضرورت پایش مستمر دانشجویان و اساتید است. چراکه ممکن است به دلیل عدم حضور فیزیکی این افراد در محیط دانشگاه، عده‌ای آنطور که باید و شاید به بحث آموزش اهمیت ندهند و برخی از دانشجویان دچار افت تحصیلی شوند. چراکه در آموزش مجازی به نوعی، امکان پرسش و پاسخ میان استاد و دانشجو وجود ندارد.
دکتر امین بهزادمهر عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان گفت: آموزش نباید به این نحو باشد که دانشجو تنها مطلب را گوش کند و در نهایت برای نمره امتحان دهد. در صورتی که در سیستم‌های آفلاین در مقابل این مزیت که دانشجو می‌تواند چند بار مطلب را گوش کند، این نکته نیز وجود دارد که تبادل نظر و مشارکت فعال دانشجو وجود ندارد. در سیستم آنلاین هم سرعت اینترنت به نحوی است که بعضا صدا با تاخیر پخش می‌شود و کیفیت لازم را ندارد.
وی خاطرنشان کرد: در وضعیت کنونی بهترین روش این است که ارزیابی مستمر صورت گیرد و در شرایط مطلوب، هر هفته از دانشجویان امتحان گرفته شود. این شرایط ناخودآگاه دانشجویان را با فضای آموزشی درگیر می‌کند. حتی این مزیت وجود دارد که در طول ترم با هم همفکری می‌کنند و این امر به آموزش آن‌ها کمک می‌کند.
دکتر موسی اعظمی دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی‌سینا نیز در این رابطه ادامه داد: ما در دانشگاه‌ها علاوه بر فراهم کردن شرایط، باید نظارت و کنترل لازم را نیز داشته باشیم. عملکرد باید مانند آموزش حضوری سنجیده شود. چه به وسیله امور آموزشی و پژوهشی و چه از طریق دانشجویان.
دانشجویان باید نواقص و ایرادها را ارزیابی کنند و میزان رضایت خود را اعلام کنند و مجموع این‌ها به عنوان ارزشیابی عملکرد مورد توجه قرار گیرد.
دکتر علیرضا رضوانی عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان نیز تاکید کرد: اگر استاد بداند که کار او نظارت می‌شود، وقت بیشتری برای تدریس می‌گذارد و سعی می‌کند روش‌های بهتری را برای انتقال مطلب ارائه دهد. البته این نظارت باید در مورد دانشجویان نیز انجام شود.
به گزارش ایسنا، با توجه به اینکه شیوع کرونا همچنان ادامه داردو تاکنون راه حلی قطعی برای کنترل آن ارائه نشده، ترم بعدی دانشگاه‌ها نیز به احتمال زیاد همچنان مجازی برگزار خواهد شد. با توجه به جمیع شرایط و عیان شدن نقایص و مشکلات آموزش عالی مجازی، به نظر می‌رسد لارم است متولیان امر و دست اندرکاران آموزش عالی تدابیر بهتری بیندیشند تا در نیمسال بعدی مشکلات دانشجویان و اساتید دانشگاه ها در این زمینه به حداقل برسد.
انتهای پیام