اصفهان، بیمناک از تامین آب و امیدوار به نقشه راه مدیریت حوضه زاینده‌رود
اصفهان - ایرنا - اگر بگوییم بسیاری از مردم منطقه مرکزی ایران بویژه دیار نصف جهان از کمبود آب بویژه در بخش آشامیدنی و بهداشت در آینده بیمناک هستند سخنی به گزاف نگفته‌ایم، محدودیت منابع آبی و خشکسالی‌های پی در پی، این نگرانی را ایجاد کرده که البته نقشه راه مدیریت حوضه زاینده‌رود که دولت برای آن اهتمام ورزیده تا حدی امیدواری را به مردمان این دیار بازگردانده است.
دسترسی به آب آشامیدنی سالم یکی از نیازهای اساسی جامعه است و به عنوان مهم‌ترین منبع حیاتی محسوب شده و اهمیت بسزایی در زندگی انسان دارد، امروزه تامین آب آشامیدنی سالم مورد نیاز و ارائه خدمات آبرسانی به مردم، یک مشکل اساسی در اغلب شهرها و روستاهاست محدودیت منابع آب، تغییر اقلیم، افزایش جمعیت و آلودگی منابع آب، تامین آب آشامیدنی را با چالش مواجه می‌نماید. تأمین و توزیع آب آشامیدنی سالم در جوامع شهری و روستایی یکی از راهکارهای اجرایی مهم در جهت حفظ سلامتی مردم و ارتقای سطح بهداشت عمومی است.
آب یکی از موضوعات مهم جامعه و زیر ساختی است که بی توجهی به این مقوله و نبود آینده نگری و تدبیر موجب بروز مشکلات زیادی در حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور می‌شود که استان اصفهان درسال‌های گذشته به دلایل مختلف از جمله نبود آینده نگری، سیاستگذاری‌های نادرست و غیر علمی و فرهنگ غلط مصرف با مشکلاتی عدیده ای روبرو شده است.
تامین آب شرب سالم و بهداشتی برای جمعیت شهری و روستایی ازطریق ایجاد هزاران کیلومتر خط انتقال، ساخت مجتمع‌های آبرسانی و سدها و همچنین تربیت متخصصان سدسازی و امور فنی را باید ازجمله دستاوردهای این عرصه دانست که سال به سال بیشتر شد و در دولت فعلی از جمله مسائل مهم و مورد تاکید به شمار می‌رود.
اما مشکلات متعدد و محدودیت‌های فراوان در حوضه آبریز زاینده رود که میلیون‌ها نفر در آن زندگی می‌کنند تا جایی است که دغدغه تامین آب آشامیدنی را همواره در ذهن مسوولان و تصمیم گیران قرار داده است.
تامین آب آشامیدنی پنج میلیون نفر تنها با یک سامانه
اینکه تامین آب آشامیدنی افزون بر پنج میلیون نفر از ساکنان مرکز ایران تنها از طریق یک سامانه (تصفیه خانه باباشیخعلی) واقع در غرب استان انجام می شود نگران کننده و غیرعقلانی است، زیرا هر لحظه با بروز یک مشکل در این سامانه و توقف در آبرسانی وضعیت بحرانی رخ خواهد داد، اگرچه در فلات مرکزی ایران چند طرح انتقال آب بررسی و یا در حال انجام است اما طرح سامانه دوم آبرسانی به اصفهان بزرگ بیش از همه اهمیت دارد و نباید لحظه ای از آن غفلت کرد.
بررسی وقایع گذشته به ما گوشزد می‌کند که وقوع حادثه و خرابی در سامانه نخست، اجتناب ناپذیر است لذا سامانه جدید باید جای قبلی را بگیرد، علاوه بر آن باید این موضوع را مد نظر داشت که سامانه اول و تصفیه خانه کنونی ظرفیت کمتری در مقایسه با میزان آب مصرفی دارد و در روزهای گرم سال با توجه افزایش مصرف، فشار شبکه به اجبار کاهش می‌یابد و این کم فشاری بر مردم تحمیل می‌شود.
نباید از یاد برد که سامانه دوم آبرسانی اصفهان باید در اواسط دهه گذشته به بهره برداری می‌رسید اما اکنون افزون بر 13 سال از آن زمان می‌گذرد و همت بیشتر مسوولان باید برای تکمیل آن ادامه یابد.
با بررسی وضعیت در منطقه مرکزی ایران مشاهده می‌کنیم که کاهش شدید منابع آبی از یک سو و گره خوردن سرنوشت تامین آب آشامیدنی بیش از پنج میلیون نفر مردم استان اصفهان با یک سامانه آبرسانی (تصفیه خانه بابا شیخعلی) از سوی دیگر، سرعت در اجرا و تکمیل عملیات و راه اندازی سامانه دوم آبرسانی این خطه را بیش از گذشته حیاتی می‌کند.
مشاهده شرایط بحران آبی در سال‌های اخیر لزوم برنامه‌ریزی و اقدامات اساسی و جدی را برای مقابله با بحران آبی در بلند مدت و کوتاه مدت نشان می‌دهد و همین امر طرح‌های بلند مدت و کوتاه مدت انتقال آب، حفظ منابع آبی و کاهش هدر رفت‌ها را در سال‌های گذشته در دستور کار مسوولان قرار داد.
استان اصفهان واقع در منطقه مرکزی ایران همچون برخی از استان‌های کشور با چالش جدی کم آبی مواجه است که به تاکید کارشناسان برای رفع این مشکل دنباله دار باید با همراهی و همدلی، مدیریت بهینه و تنظیم الگوی مصرف و فرهنگ سازی، تدابیر اصولی اندیشید.
به تاکید کارشناسان چاره اندیشی برای رفع مشکل کم آبی در این استان نیازمند مدیریت واحد در پایین و بالادست حوضه آبریز زاینده رود است بنابراین مشکل آب مختص به یک منطقه نیست بلکه بخش وسیعی از کشور را درگیر کرده است. آنان می‌گویند غفلت در تأمین آب آشامیدنی استان اصفهان چالش‌های اجتماعی در آینده ایجاد می‌کند که باید برای رفع این معضل فراگیر برنامه‌ریزی علمی و عملی اتخاذ کرد.
آب اصفهان تنها یک مؤلفه و نیاز برای مردم این منطقه از کشور نیست بلکه سایر بخش‌ها را نیز متأثر می‌کند و با توجه به اینکه یکی از ظرفیت‌های مهم بین المللی و ملی برای گردشگری کشور محسوب می‌شود این استان بدون آب این ظرفیت ملی را نیز متأثر می‌کند.
سامانه اول این تصفیه‌خانه (بابا شیخعلی) آب 56 شهر و 300 روستا در استان اصفهان تامین می‌کند، اما رشد جمعیت و افزایش استفاده شهروندان، احتمال نقص در این تصفیه‌خانه و وقوع هرگونه اتفاق ناگوار و توقف فعالیت آن، سبب خواهد شد که تامین آب آشامیدنی مردم این خطه با مشکل و حتی بحران رو به رو شود.
این تصفیه‌خانه یکی از بزرگترین تصفیه خانه‌های آب ایران به شمار می‌رود که در کیلومتر 45 جاده اصفهان - شهرکرد و در جوار شهر زاینده‌رود واقع شده است، آب این تصفیه خانه در ابتدایی‌ترین نقطه، از سد زاینده‌رود و پس از آن از سد چم آسمان در فاصله هشت کیلومتر بالاتر از این مجموعه بوسیله کانال سرپوشیده تامین می‌شود. آشغال‌گیری، تقسیم کننده مواد شیمیایی نظیر ازن و کلر و پلی آلومنیوم کلراید، زلال سازی، سالن فیلتراسیون و کلرزنی نهایی از قسمت‌های اصلی این تصفیه خانه به شمار می‌رود، در قسمت زلال سازها آب حدود سه ساعت باقی می‌ماند و سپس در سالن فیلتراسیون مشتمل بر 48 قسمت فیلترینگ از سه لایه مختلف عبور می‌کند و پس از در واحد کلرزنی وارد شده، سپس بوسیله تونل به 17 کیلومتر انتقال داده می‌شود و در مرحله نهایی در شبکه توزیع به غیر از صنایع در اختیار مردم 56 شهر و 300 روستای استان قرار می‌گیرد. بررسی اجمالی حوادث پیش آمده درسال‌های گذشته که شبکه آبرسانی اصفهان را با اختلال و مشکل مواجه کرد، ضرورت احداث و بهره برداری از سامانه دوم آبرسانی این خطه را دو چندان می‌کند، پیش از این، حوادث مربوط به نشت مواد نفتی به زاینده رود باعث بروز مشکل در تامین آب آشامیدنی مردم و قطعی آب شرب ساکنان این منطقه شد.
مرداد سال 93 ورود مواد سوختی در منطقه بالادست به زاینده‌رود در محدوده باغبهادران از توابع شهرستان لنجان واقع در غرب منطقه سبب قطع شبکه آب آشامیدنی اصفهان و شهرستان‌های مجاور را رقم زد و نشت گازوئیل به آب رودخانه زاینده رود باعث از کار افتادگی عملیات تصفیه و پمپاژ آب در محل تصفیه خانه بابا شیخعلی شد. سال 87 نیز در رویدادی مشابه نشت مواد نفتی به این رودخانه باعث قطعی آب شرب اصفهان شده بود. بسیاری از کارشناسان حوزه آب و مسوولان اجرایی اصفهان، اجرای طرح سامانه دوم آبرسانی این شهرستان را برای جلوگیری از بروز مشکلات مشابه ضروری می‌دانند و به این نکته تاکید می‌کنند که عمر مفید سامانه اول به پایان رسیده و وابستگی صرف و محض به آن عقلانی نیست.
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان مجری طرح، اکنون در حال ساخت تصفیه خانه و سامانه آبرسانی این طرح است.
تامین آب شرب اصفهان تاکیدی جدی از لحاظ پدافند غیرعامل
بر اساس نظرات کارشناسی اخذ شده از اداره کل پدافند غیرعامل استانداری اصفهان، وابستگی شدید سامانه آبرسانی اصفهان بزرگ به رودخانه زاینده رود در جهت تامین آب شرب 80 درصد جمعیت استان و حتی آب شرب بخش‌هایی از استان یزد و مرکزی و نبود سامانه‌های آبرسانی جایگزین از یک سو و همچنین کاهش آبدهی چاه‌های حفر شده تأمین آب بر اثر خشکسالی های ممتد سال‌های اخیر از سوی دیگر در مجموع تداوم و پایداری بلند مدت تأمین آب شرب استان و مناطق همجوار را با تهدید و مخاطره مواجه کرده است.
از طرفی وجود صنایع بزرگ صنعتی و نظامی که تولیدات آنها در سطح ملی و نوع محصولات آن از گروه کالاهای استراتژیک برای ایران به شمار می‌رود و منافع آن نه در محدوده استان اصفهان بلکه در برنامه‌ها و سیاست‌های اقتصادی و صنعتی کشور تعریف شده در نهایت اهمیت تامین آب استان با اولویت آب شرب سالم را صد چندان کرده است.
بر اساس بررسی‌های اداره کل پدافند غیرعامل استانداری اصفهان، تنش‌های ناشی از کم آبی بین استان‌های همجوار مناطق مرکزی کشور و حتی اختلافات داخل استانی بین شهرستان‌های مختلف در نحوه و میزان بهره برداری از آب موجود حتی می‌تواند تبعات اجتماعی و انتظامی ایجاد کند لذا ضرورت دارد قبل از تشدید بحران‌های قابل پیش بینی برای تامین آب پایدار استان اصفهان و مناطق همجوار چاره اندیشی لازم صورت پذیرد از همین رو در سال‌های اخیر مطالعات کارشناسی جامعی درباره تامین آب شرب استان از منابع و مسیرهای مختلف انجام گرفته و طرح‌های اجرایی در مقاطع زمانی کوتاه مدت و بلند مدت پیش بینی شده است.
جلوگیری از بحران‌های اجتماعی با مدیریت حوضه آبریز و تامین آب اصفهان
از جمله طرح‌های پدافندی کوتاه مدت در دست اجرا به پروژه‌هایی چون مدیریت فشار آب و هوشمند سازی شبکه های آبرسانی، تامین و تجهیز تانکرهای آب اضطراری ثابت و سیار، تقویت ذخایر انبارهای آب بسته بندی مربوط به مدیریت بحران، اصلاح و بازسازی شبکه های آبرسانی و رفع منافذ هدر رفت آب شرب، افزایش سامانه‌های تصفیه و بهره وری از پساب فاضلاب شهرها به منظور تامین بخشی از آب مورد نیاز منابع استان می توان اشاره کرد.
از دیگر اقدامات میان مدت پدافندی در راستای تداوم پایداری شبکه آب رسانی استان می‌توان به طرح آبرسانی سامانه دوم انتقال آب به نام گلاب اشاره کرد که در دست اجرا بوده و نیازمند تامین اعتبار در جهت افزایش سرعت تکمیل آن با توجه به تهدیدات متصور در آینده است که در صورت توقف و با کند شدن این پروژه‌ها علاوه بر از دست دادن زمان در مدیریت بحران‌های آینده خسارات جبران ناپذیری در بخش‌های اجتماعی و امنیتی منطقه مرکزی کشور قابل تصور خواهد بود.
به نظر استاد تمام گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، شبکه‌ها و بطور کلی سامانه‌های صنعتی و عمرانی طول عمر مشخصی دارند و باید به این زمان پیش از وقوع حوادث و خرابی‌های احتمالی توجه کرد.
جهانگیر عابدی کوپایی افزود: قرار گرفتن استان اصفهان در موقعیتی خاص و در معرض سیلاب‌ها بودن و گل‌آلود شدن آب وقوع رخدادهایی که بحران تامین آب آشامیدنی را به همراه داشته باشد افزایش می‌دهد.
وی تصریح کرد: بررسی حوادث پیش آمده در سال‌های گذشته که شبکه آبرسانی اصفهان را با اختلال روبه رو کرد، ضرورت و اهمیت احداث و بهره‌برداری هر چه زودتر سامانه دوم آبرسانی را نشان می‌دهد.
ضرورت تسریع در تامین آب شرب اصفهان از نگاه استاد دانشگاه
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان به لزوم تاب‌آوری شهری در مواقع بحرانی اشاره و خاطرنشان کرد: موضوع آب و به ویژه آب آشامیدنی از جمله مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مسائل در کل جهان است و نوسان در تولید و عرضه آن مشکلات متعدد بهداشتی و رفاهی را به همراه دارد، برای همین باید تا قبل از بروز هر خلل و معضلی برای آن چاره اندیشی کرد.
عابدی ایجاد سامانه تامین آب جایگزین برای 56 شهر و 300 روستا را ضروری خواند و گفت: خرابی و توقف در سامانه نخست آبرسانی اصفهان اجتناب‌ناپذیر است، طرح یاد شده بخصوص از لحاظ پدافند غیرعامل نیز باید جدی گرفته شود و همت برای بهره برداری هرچه سریع‌تر از آن باید در برنامه کار مدیران ذیربط باشد.
وی اضافه کرد: شرایط خشکسالی دیگر عاملی است که باید در نظر گرفت و تکمیل سامانه دوم آبرسانی اصفهان را تسریع کرد.
بدون تردید موارد و مقوله‌های مطرح شده تاکیدی بر احیای دائمی این حوضه آبریز برای تامین آب در بخش‌های مختلف و جلوگیری از بحران‌های متعدد زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی است که البته دولت نیز با تدوین نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده رود در راستای این امر می‌کوشد و در همین ارتباط اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری هفتم مرداد ماه در جلسه‌ای با همین موضوع گفت: مساله آب یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی کشور محسوب می‌شود گفت: آب مساله امروز و فردای ایران است و باید با همکاری، مفاهمه و برنامه ریزی همه دستگاه‌ها برای ساماندهی آن تلاش کنیم.
وی با بیان اینکه امروز مساله آب به گفتمان همه مردم و مسوولان تبدیل شده است، تصریح کرد: مواجهه با چالش کم آبی در کشور با راهکارهای عادی امکان‌پذیر نیست، در این دولت در سال 96 به منظور مدیریت مصارف آب در سه بخش کشاورزی، صنعت و شرب کارگروه سازگاری با کم آبی تشکیل شد که سیاستگذاری‌های آن در برخی استان‌ها در حال اجراست و باید با جدیت دنبال شود.
معاون اول رییس جمهوری به نقشه راه ارائه شده از سوی وزارت نیرو برای مدیریت حوضه آبریز زاینده رود اشاره و خاطر نشان کرد: زاینده رود یکی از اصلی‌ترین کانون‌های تمدن ایران بوده و در این حوضه از سر شاخه‌ها تا تالاب گاوخونی، در طول تاریخ تمدن بزرگی شکل گرفته و همواره جمعیت فراوانی در این منطقه زندگی کرده اند، بنابراین نمی‌توان به سادگی از کنار آنچه بر زاینده رود می‌گذرد عبور کرد. وی ضمن قدردانی از وزیر نیرو که نقشه راه مدیریت حوضه آبریز زاینده رود را با همکاری سایر دستگاه‌ها تهیه کرده گفت: در این طرح ضمن شناخت کافی از حوضه، مسائل مرتبط با نحوه اجرا و نظارت نیز تهیه شده و می‌تواند به عنوان مبنای عمل همه دستگاه‌ها قرار گیرد. جهانگیری افزود: این طرح می‌تواند مبنای وفاق ملی باشد و باید همه ذینفعان حوضه آبریز رودخانه زاینده رود در آن مشارکت داشته باشند، بطور قطع مردم انقلابی و مومن و آگاه اصفهان و استان‌های همجوار با مشارکت خود می‌توانند به حل مشکلات در این زمینه کمک کنند.
معاون اول رییس جمهوری ادامه داد: باید با هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی طرح‌های مرتبط با الگوی کشت در اصفهان و استان همجوار اجرا شود که نه تنها زندگی مردم آسیب نبیند بلکه درآمد آنها نیز افزایش یابد. وی با بیان اینکه موفقیت در اجرای این نقشه راه می تواند تجربه گرانسنگی پیش روی مدیران کشور برای نجات سایر حوضه‌های آبریز کشور قرار دهد، تصریح کرد: اگر لازم باشد می‌تواند در برنامه هفتم توسعه کشور به عنوان یکی از محورهای اصلی، جهت گیری‌های مرتبط با آب را در آن گنجاند.
*س_برچسب‌ها_س*
