افتتاح شتابزده رصدخانه ملی
روز گذشته رییس جمهور اعلام کرد که رصدخانه ملی به بهره‌برداری می‌رسد و معاون علمی وی نیز چندی پیش در صفحه اینستاگرام خود خبر اولین نورگیری این رصدخانه را منتشر کرده بود که البته این در حالی است که آینه این تلسکوپ هنوز نصب نشده است و به نظر می‌رسد تنها از سازه این پروژه رونمایی شده است.
به گزارش ایسنا، روز گذشته دوشنبه 7 تیر ماه با دستور حسن روحانی رییس جمهور رصدخانه ملی ایران به عنوان یکی از بزرگترین پروژه کلان ملی در قله 3600 متری گرگش واقع در کاشان افتتاح شد. این رصدخانه در حالی با حضور سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری افتتاح شد که آینه تلسکوپ آن رصدخانه هنوز نصب نشده و تا رسیدن به تکمیل فنی نیاز به زمان دارد.
البته در گذشته نیز توسط عوامل اجرایی این طرح اعلام شده بود که امید می‌رود این رصدخانه در نیمه دوم سال 1400 به مرحله نصب آینه و اولین نورگیری برسد و زمان آغاز کاربردهای علمی این رصدخانه در اواخر سال 1401 اعلام شده بود.
تلسکوپ رصدخانه ملی ایران با قطر آینه اصلی 3.4 سانتی‌متری از نوع "کاسگرین" با پایه سمتی_ارتفاعی به ارتفاع یک متر و به وزن سازه 90 تن با سیستم تعلیق هیدرواستاتیکی است. این تلسکوپ قادر است اجرام آسمانی را با دقت 0.2 ثانیه قوسی در حضور باد دنبال کند.
آیینه تلسکوپ رصدخانه ملیتلسکوپ کاسگرین، تلسکوپ‌های نیوتنی نسبتا بلندی هستند و هنگامی که اندازه آینه اصلی آنها بزرگ‌تر می‌شود، طول تلسکوپ بسیار زیاد می‌شود و برای حل این مشکل از روشی به نام کاسگرین استفاده می‌شود. در این روش مرکز آینه اصلی تلسکوپ سوراخ شده و چشمی در پشت تلسکوپ قرار می‌گیرد و آینه ثانویه پرتوهای آینه اصلی را از میان سوراخ آینه اصلی به سمت چشمی می‌فرستد.
در حالی که آینه اصلی این تلسکوپ در روز افتتاح (روز گذشته - دوشنبه 7 تیرماه) نصب نشده بود، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری چندی پیش در صفحه اینستاگرام خود خبر از نورگیری و بهره‌برداری از رصدخانه ملی ایران به عنوان بزرگترین پروژه علوم پایه کشور خبر داده بود.
وی در این پیام چنین آورده است:
"رصدخانه ملی ایران بزرگترین پروژه علوم پایه کشور بزودی نورگیری و به بهره‌برداری می‌رسد.
این رصد خانه در ارتفاع 3600 متری کوه "گرگش" کاشان ساخته شده و در کنار 7 رصدخانه دیگر بزرگ در نیمکره شمالی زمین قرار می‌گیرد تا زنجیره اتصال رصد ستارگان بین اروپا تا هند را پر نماید. 6 سال برای مکان‌یابی طرح از بین بیش از 80 نقطه در سطح کشور وقت صرف شده و بیش از دو و نیم میلیون ساعت مهندسی برای طراحی آن توسط بهترین جوانان و دانشمندان کشور وقت صرف شده است.
تلسکوپ 90 تنی این رصدخانه با 40 هزار قطعه تماما در داخل طراحی و ساخته شده و آینه کلاس 4 متری آن که قریب به 3 سال فقط صرف ساخت و پرداخت آن شده تا به صافی سطح یک نانو متر برسد قطعا یکی از بهترین تصاویر کهکشان را در آینده ارائه می‌دهد و محلی برای رصد دانشمندان داخلی و خارجی فراهم می‌آورد.
با نگاهی به عکس‌های فوق‌العاده شب این منطقه و ابعاد ده‌ها متری رصدخانه به اهمیت آن در آینده توسعه علم نجوم در کشور با وجود جوانان با استعداد و اساتید مطرح پی می‌بریم.
این نتیجه زحمات بسیاری از اساتید و دانشمندان خصوصا در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی است. افراد پرآوازه‌ای که نامشان بر این اثر علمی فوق العاده حک شده و در تاریخ کشور جاودان خواهد ماند و خاطره رصدخانه مراغه و دانشمندان شهیری چون خیام و خواجه نصیرالدین طوسی را در ذهن‌ها زنده می‌کند.
شخصا از اینکه زمانی شاگردی این اساتید را می‌کردم به خود می‌بالم."
ساخت پایه تلسکوپ رصدخانه در مراحل اولیهرییس جمهور نیز در مراسم افتتاح این طرح کلان با بیان اینکه کشور ما از دیرباز کشور علم و دانش در زمینه‌های مختلف از جمله در زمینه نجوم بوده است، گفت: در تاریخ، رصدخانه مراغه زبانزد است که به عنوان مرکزی برای نجوم استفاده و بهره‌برداری می‌شد و در این مسیر لازم بود یک حرکت نویی در این مقطع تاریخی در کشور ایجاد شود.
وی اضافه کرد: الحمدلله معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، سازمان برنامه و بودجه همه دست به دست هم دادند و این مسیری که از 20 سال پیش آغاز شده بود در دولت دوازدهم به پایان و به ثمر رسید و البته 70 درصد این طرح و پروژه در دولت دوازدهم انجام گرفت.
روحانی اظهار کرد: الحمدالله امروز این رصدخانه عظیم و بزرگ را داریم و جزو کشورهایی هستیم که دارای رصدخانه‌های بزرگ هستند و همانطور که توضیح داده شد، با قطر آینه این رصدخانه که بیش از 3 متر - 3.4 دهم - بود، این رصدخانه جزو رصدخانه‌های مهم در منطقه است و می‌تواند مطالعات را در زمینه جهان بزرگ تسهیل کند. ما در یک سیاره کوچکی به نام زمین زندگی می‌کنیم و این عالم، عالم بسیار وسیع و بزرگی است و خداوند می‌گوید وانا لموسعون و خداوند مرتب جهان را توسعه می‌دهد، کهکشان‌ها و سیارات و ستارگان همه در حال افزوده شدن هستند و آنچه که چشم ما با تلسکوپ می‌تواند ببیند نسبت به این جهان بسیار عظیم و بزرگ، بسیار محدود است.
اما آنچه که روز گذشته از این برنامه افتتاح شاهد بودیم، تنها افتتاح شتابزده از طرح کلان رصدخانه ملی و بسیار زودهنگام بوده است که برای اولین نورگیری این رصدخانه قرار است در کنار 7 رصدخانه دیگر بزرگ در نیمکره شمالی زمین قرار گیرد تا زنجیره اتصال رصد ستارگان بین اروپا تا هند را پر کند.
آفت افتتاح طرح‌های نیمه تمام
این برای اولین بار نیست که شاهد افتتاح پروژه‌ای هستیم که تا کاربردی شدن آن راه طولانی را در پیش داریم و یکی از چالش‌های کشور، افتتاح زودهنگام پروژه‌های نیمه تمام است.
نمونه آن را می‌توان به افتتاح راه‌آهن 506 کیلومتری اصفهان - شیراز در دولت‌های نهم و دهم اشاره کرد که آماده نبودن زیرساخت‌ها و به کارگیری ریل‌های استوک و غیر استاندارد، اعتراض کارشناسان و شماری از نمایندگان استان را به همراه داشت و یا افتتاح زودهنگام فرودگاه بین‌المللی کیش.
افتتاح در پروژه‌های عمرانی شاید مهم به نظر نرسد و بعد از افتتاح اگر زمانی باقی باشد بشود آنها را تکمیل کرد ولی وقتی در این شتابزدگی پای پروژه‌های کلان علمی و فناوری به میان کشیده می‌شود، دیگر جای هیچ اغماضی نیست؛ چرا که چنین شرایطی، مخاطبان اصلی برنامه‌های بهره‌برداری و افتتاح، قشر دانشمند، فرهیخته، اساتید دانشگاهی و محققان داخلی و خارجی است که هیچ جزئیاتی از نظر آنها دور نخواهد ماند.
ساخت پایه تلسکوپ رصدخانه در مراحل اولیهرصدخانه ملی که آغاز آن به سال 1377 برمی‌گردد، تاکنون 23 سال از عمر خود را سپری کرده و بهتر بود تا زمان اولین نورگیری منتظر می‌ماندیم تا روبان افتتاح آن به درستی به دو قسمت تقسیم می‌شد.
از سوی دیگر قرار بود برنامه افتتاح و بهره‌برداری و اولین نورگیری رصدخانه ملی به صورت لایو و مجازی برگزار شود ولی به دلیل مشکلات ارتباطی و اینترنت، از شبکه خبر اصلاع رسانی‌ها صورت گرفت. این امر نشان از نا تمامی زیر ساخت‌ها در سایت رصدخانه است.
بازی با واژه‌ها برای رونمایی از طرح‌ها!
زمانی که از افتتاح و یا آغاز بهره‌برداری از طرحی سخن به میان آورده می‌شود، یعنی آن طرح به پایان رسیده و به مرحله کاربرد رسیده است. در پروژه رصدخانه ملی نیز کارها تحقیقاتی و علمی بسیار شایسته‌ای انجام شده است که هرگز فراموش شدنی نیست، چرا که محققان این طرح کلان در شرایط تحریم و نبود زیر ساخت‌های تحقیقاتی و آزمایشگاهی، اقدام به برپایی رصدخانه آن هم در قله 3600 متری کردند که انصافا جای تقدیر و خسته نباشید دارد و شاید اگر اجازه می‌داشتند هرگز راضی به این مراسم نبودند ولی اینکه دولت می‌خواهد در عمر 45 روزه خود تعداد پروژه‌های افتتاحی خود را افزایش دهد جای تامل دارد ولی باید یادمان باشد که افتتاح روز هنگام طرح‌های حوزه فناوری بازی با آبروی علمی یک کشور است.
به هر حال دولت‌ها و دولتمندان باید بدانند که اگر می‌خواهیم در صحنه‌های علمی جهانی عرض اندام کنیم لازم است که بدور از مباحث سیاسی با احتیاط بیشتر در حوزه حساس و بحث برانگیزی چون حوزه فناوری عمل کنیم.
انتهای پیام
