افزایش شاخص امید به زندگی در اصفهان از دریچه مطالعات مرکز آمار

امید به زندگی در کنار سایر شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، جمعیتی، فرهنگی و بهداشتی به‌عنوان یکی از مهمترین شاخص‌ها در بررسی وضعیت توسعه انسانی کشورها به شمار می‌رود و شرایط کلی اقتصادی و اجتماعی یک کشور از نظر درجه پیشرفت را می‌توان در میزان عمر متوسط یا امید زندگی مشاهده کرد و برای پیش‌بینی‌های جمعیتی شاخصی تعیین‌کننده است.

امید به زندگی در بدو تولد، متوسط تعداد سال‌هایی است که انتظار می‌رود شخص از هنگام تولد زندگی کند و به‌طور عمده از شرایط اجتماعی و ویژگی‌های ژنتیکی فرد تاثیر می‌گیرد.

این شاخص نشان می‌دهد که هر یک از افراد متعلق به یک نسل معین تا پایان زندگی به‌طور متوسط چند سال عمر خواهند کرد و معیاری برای تشخیص متوسط طول عمر افراد یک جامعه است.

تاکنون بیشتر طرح‌ها در جهت محاسبه امید به زندگی استان‌ها بوده است و بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 شاخص امید به زندگی در استان اصفهان 77 سال بود.

بر اساس مطالعات مرکز آمار ایران، امید به زندگی در استان اصفهان در سال 90 در بین مردان 70.9 و در بین زنان 73.7 سال بود در حالی که این نرخ در کشور در بین مردان 71.5 و در بین زنان 74 سال بود.

در سال 95 نرخ امید به زندگی مردان و زنان اصفهانی افزایش یافت و به ترتیب به 73 و 77 سال رسید. این نرخ در همین سال به طور میانگین در کشور برای مردان و زنان به ترتیب 72.5 و 75.5 سال بود.

مقدار امید به زندگی مردان و زنان کشور در سال 95 نسبت به پنج سال پیش از آن افزایش یافت و این رشد به ترتیب یک و یک و نیم سال برای مردان و زنان بود که این افزایش در اصفهان به ترتیب 2.1 و 3.3 سال بود.

از مهمترین دلایل افزایش سن امید به زندگی می‌توان به کاهش مرگ و میر کودکان زیر پنج سال، افزایش دسترسی مردم به خدمات بهداشتی، افزایش سطح سواد و ایجاد تسهیلات بهداشتی و کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری‌ها اشاره کرد.

همچنین مشاهده می‌شود که در سال‌های 90 و 95، امید به زندگی زنان در کشور و استان اصفهان از امید به زندگی مردان بیشتر است.

عوامل موثر بر امید به زندگی 

عوامل متعدد و متنوعی بر شاخص امید به زندگی تاثیر می‌گذارد که با بهینه‌سازی و جدی گرفتن هر یک از آنها می‌توان امید به زندگی را در هر جامعه‌ای افزایش داد.

شیوه ارایه خدمات بهداشتی و درمانی، سطح آموزش سلامت در رسانه‌های فراگیر، سبک زندگی رایج، کمیت و کیفیت اضطراب‌های فردی و اجتماعی، میزان شادی‌های مجاز و عمومی، سلامت محیط زیست و شرایط اقتصادی کشور را می‌توان از مهمترین عوامل موثر بر شاخص امید به زندگی خواند.

عوامل دیگری نیز می‌تواند بر طول عمر ما تاثیر بگذارد مانند ژنتیک، نژاد و جنسیت به طوری که در همه کشورهای جهان، امید به زندگی زنان بیشتر از مردان است ولی این قاعده در سه کشور اردن، مالی و افغانستان صدق نمی‌کند.

در سال 2011 نیز تحقیقی جامع درباره نرخ امید به زندگی در کشورهای کم درآمد و پردرآمد جهان نشان داد که میانگین نرخ امید به زندگی در کشورهای کم درآمد، حدود 60 سال و در کشورهای پردرآمد، حدود 80 سال است. این نتیجه، نشان‌دهنده نقش پررنگ شرایط اقتصادی در امید به زندگی ساکنان یک کشور است.

یکی از عوامل موثر بر نرخ امید به زندگی، میزان شادی‌های فردی و اجتماعی است. هر چه شرایط اقتصادی و اجتماعی یک کشور بهتر و مطلوبتر باشد و مردم از رفاه عمومی و سلامت بیشتری برخوردار باشند، شادتر خواهند بود و شانس برخورداری آنها از عمر طولانی‌تر افزایش پیدا خواهد کرد. نتایج تحقیق های علمی و معتبر بسیاری نشان می‌دهد که افراد و جوامع شاد، طول عمر بیشتر و زندگی سالمتر و مطلوبتری نسبت به دیگران دارند.

در دنیای ماشینی امروز، اضطراب به بخشی جداناپذیر از زندگی روزمره بیشتر مردم تبدیل شده است و می‌تواند به افزایش تدریجی فشار خون منجر شود و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ و میر زودرس را افزایش دهد.

به این ترتیب، می‌توان از اضطراب به‌عنوان یکی از عوامل موثر در کاهش امید به زندگی یاد کرد و طبیعی است که آموزش فراگیر راه‌های مقابله با استرس می‌تواند به افزایش طول عمر و ارتقای کیفیت زندگی منجر شود.

یکی دیگر از مهمترین عوامل موثر بر شاخص امید به زندگی در کشورهای مختلف، سطح خدمات بهداشتی و درمانی است و کشورهایی که در زمینه بیمه خدمات درمانی دارای سازوکار قویتری باشند و درصد بالاتری از خدمات بهداشتی و درمانی را تحت پوشش بیمه قرار دهند، شانس برخورداری از طول عمر بیشتر و زندگی سالمتر را افزایش می‌دهند.

از طرف دیگر، آموزش‌های عمومی در زمینه پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مختلف واگیر و غیرواگیر هم می‌تواند نقشی اساسی در افزایش میزان سلامت عمومی جامعه و نرخ امید به زندگی ایفا کند.

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی در پایان سال 2013، "موناکو"، دومین کشور کوچک جهان، با میانگین سنی 86.5 در صدر جدول امید به زندگی و پس از آن ژاپن، آندورا، سنگاپور و هنگ کنگ با میانگین سنی به ترتیب 84.6، 84.2، 84. 83.8 رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص دادند.

ایران با 73.5 سال در جدول امید به زندگی در رتبه 116 قرار گرفته است.

مقایسه امید به زندگی در شهرستان‌های استان اصفهان

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان در طرحی جدید، اقدام به تعیین شاخص امید به زندگی در شهرستان‌ها کرد که بر اساس نتایج حاصل از آن، امید به زندگی مردان شهرستان نجف‌آباد با 77.1 سال و امید به زندگی زنان فریدون‌شهر با 79.4 سال از مردان و زنان سایر شهرستان‌ها بیشتر است.

همچنین امید به زندگی مردان شهرستان‌های بویین میاندشت و فریدن با 72 سال و امید به زندگی زنان شاهین‌شهر و میمه با 73.5 سال از مردان و زنان سایر شهرستان‌ها کمتر است.

به‌طور میانگین امید به زندگی زنان در شهرستان‌ها معادل 2 سال بیشتر از امید به زندگی مردان در شهرستان‌های استان است و فقط در شهرستان خور و بیابانک، امید به زندگی مردان 1.4 سال از زنان بیشتر می‌باشد.

بیشترین تفاوت در امید به زندگی زنان و مردان در شهرستان خوانسار با 4.4 سال و کمترین تفاوت در شهرستان تیران و کرون با 0.43 سال است.

با توجه به اینکه شهرستان بویین و میاندشت در سال 1392 از شهرستان فریدن جدا شده است، برای محاسبه امید به زندگی، این 2 شهرستان ادغام شدند بنابراین در جدول نتایج، ارقام امید به زندگی این شهرستان‌ها برابر است.

امید به زندگی در شهرستان اصفهان که با 2 میلیون نفر جمعیت، بزرگترین شهرستان استان محسوب می‌شود نیز در بین مردان 76.87 و در بین زنان 78.73 سال است که از میانگین استان، بالاتر می باشد.

جدول امید به زندگی به مسوولان برای تصمیم‌های بهتر کمک می‌کند

معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان با اشاره به نتایج جدول امید به زندگی در شهرستان‌ها به ایرنا گفت: با اندازه‌گیری و مقایسه این شاخص می‌توان به برآوردی از وضعیت شاخص‌های بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی در بین ساکنان شهرستان‌ها رسید.

محمدرضا لعلی با بیان اینکه در این مطالعه برای نخستین بار میزان امید به زندگی مردان و زنان شهرستان‌های استان اصفهان در رده‌های سنی مختلف برآورد شد، افزود: این کار علاوه بر شناسایی بهتر وضعیت موجود به مسوولان نظام سلامت و سایر مسوولان استان برای اخذ تصمیم‌های بهتر در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی کمک می‌کند.

لعلی با اظهار امیدواری از اینکه این طرح مورد استفاده مسوولان و پژوهشگران قرار گیرد، خاطرنشان کرد: این شاخص‌ها می‌تواند در تحلیل‌های جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، جمعیت شناسی و اقتصادی و رساله‌های دانشجویی استفاده شود.

وی با اشاره به اینکه نتایج این تحقیق برای دستگاه های اجرایی و پژوهشگران در پایگاه اطلاع رسانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اصفهان در دسترس قرار دارد، گفت: مقایسه وضعیت امید به زندگی در بین زنان و مردان در نقاط مختلف استان، نکات بسیاری را روشن خواهد کرد که جای پژوهش و کارهای مطالعاتی بسیاری درباره آن وجود دارد.

جمعیت استان اصفهان بیش از پنج میلیون و 200 هزار نفر در 24 شهرستان است که حدود 6.41 درصد از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد.

از جمعیت این استان حدود 2 میلیون و 600 هزار مرد (51 درصد) و 2 میلیون و 520 هزار زن (49 درصد) هستند و در مجموع، 88 درصد آنها در شهرها و 12 درصد در روستاها زندگی می‌کنند.

• فریدونشهر
• سازمان برنامه و بودجه
• نجف آباد
• اصفهان
• کیفیت زندگی