افزایش شفافیت و پاسخگویی بانک‌ها با تکمیل فهرست اطلاعات تسهیلات کلان شبکه بانکی

نخستین بار موضوع افشای لیست اسامی ابر بدهکاران بانکی را سید احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصاد و دارایی 23 آبان 1400 مطرح کرد. او در توییتی از بانک مرکزی در خواست کرد تا بانک ها و موسسات اعتباری هر سه ماه یک بار لیست اسامی ابر بدهکاران بانکی خود را منتشر کنند.

همچنین بانک ها و موسسات اعتباری مکلف شدند تا برای اطلاع عموم مشخصات تسهیلات گیرنده، توجیه بانک برای تخصیص منابع، مبلغ تسهیلات، میزان پرداخت، مانده بدهی، نرخ سود و نوع تضمین را اعلام کنند.

بر اساس تبصره 16 قانون بودجه 1401 در نهایت بانک مرکزی موظف شد تا اطلاعات کاملی مانند میزان وام‌های دریافتی، اسامی دقیق دریافت کنندگان تسهیلات و وثایق اخذ شده را به صورت فصلی در سامانه اطلاعاتی خود منتشر کند.

سرانجام 31 فروردین 1401، بانک مرکزی برای نخستین بار لیست اسامی 14 بانک دولتی و خصوصی از مجموع 24 بانک را منتشر کرد و اعلام کرد لیست کامل خواهد شد.

اما یکی از مواردی که در هنگام انتشار لیست‌های ابربدهکاران تسهیلات کلان بانکی به چشم می‌خورد وجود برخی از افراد و دستگاه‌ها بود که به چندین بانک بدهکار هستند؛ موضوعی که رئیس جمهور نیز به آن اشاره گفت: یک آدم بد حساب با همه بانک‌ها نه با یک بانک ارتباط دارد. اصلا این افراد در گرفتن تسهیلات حرفه‌ای هستند.

انتشار تسهیلات کلان پرداختی بانک ها که بنده ط تبصره 16 قانون بودجه 1402 هم بر آن تاکید دارد و بر این اساس:

1- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است با استفاده از سامانه اطلاعاتی خود و اطلاعات دریافتی از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی (موضوع جزء «2» این بند)، موارد ذیل را به تفکیک هر یک از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی بر تارنمای خود در دسترس عموم قرار داده و حداکثر سه هفته پس از اتمام هر فصل به روزرسانی نماید.

1-1- اطلاعات مربوط به تسهیلات و تعهدات کلان و تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط با تعریف شورای پول و اعتبار (مرتبط یا ذی‌نفع واحد)، به تفکیک هر یک از اشخاص، شامل میزان پرداختی و مانده به تفکیک ارزی یا ریالی، نرخ سود، مدت بازپرداخت، دوره تنفس، وضعیت بازپرداخت (جاری، سررسید گذشته، معوق یا مشکوک‌الوصول)، نوع و میزان وثیقه دریافت شده؛ در صورتی که به دلیل عدم کفایت سرمایه بانک یا مؤسسه اعتباری غیربانکی تعریف بانک مرکزی از حدود و مصادیق تسهیلات کلان قابل استفاده نباشد، بانک مرکزی موظف است تسهیلات و تعهدات بالای پانصد میلیارد (500.000.000.000) ریال هر ذینفع واحد را منتشر نماید.

1-2- اطلاعات مربوط به اموال غیرمنقول به تفکیک هر یک از آنها شامل سال و نحوه تملک، ارزش دفتری و برآورد ارزش روز، کاربری، وضعیت بهره‌برداری فعلی (شعبه، ستاد، منازل سازمانی، استیجاری و مانند آن) و اقدامات انجام شده برای واگذاری یا مولدسازی را منتشر نماید.

1-3- اطلاعات مربوط به مالکیت بیش از بیست درصد (20%) (بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم) سهام شرکت‌ها یا سایر اشخاص حقوقی به تفکیک هر یک از آنها شامل سال و نحوه تملک، ارزش دفتری و برآورد ارزش روز و شاخص‌های کلیدی عملکرد اعم از نرخ بازدهی سرمایه؛ بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی با همکاری بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار موظفند صورت‌های مالی حسابرسی‌شده این شرکت‌ها را در سامانه کدال منتشر نمایند.

1-4- میزان تسهیلات یا تعهدات پرداختی به هریک از دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (29) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (به تفکیک دستگاه) توسط بانک مرکزی یا بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی به همراه نرخ سود، میزان دوره بازپرداخت و تنفس، وثیقه یا ضمانتنامه دریافتی، وضعیت بازپرداخت (به‌تفکیک جاری، سررسیدگذشته، معوق یا مشکوک‌الوصول) و مقرره مبنای پرداخت را در تارنمای بانک مرکزی و در دسترس عموم قرار داده و به‌صورت فصلی به‌روزرسانی نماید.

فهرستی که 21 فروردین 1402 محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی در برنامه گفت و گوی ویژه خبری رسانه ملی در واکنش به اعلام نشدن کامل لیست بدهکاران بانکی گفت: اطلاعی درباره این موضوع ندارم، فردا بررسی و اطلاع‌رسانی می‌کنم.

در نهایت هم 21 تیر بانک مرکزی اعلام کرد فهرست اطلاعات تسهیلات و تعهدات کلان و اشخاص مرتبط بانک‌هایی که در پایان سه ماه اول امسال مورد بررسی نهایی قرار گرفته اند به روزرسانی و منتشر شد بر این اساس فهرست اطلاعات تسهیلات کلان جاری و غیرجاری 9 بانک و تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط 8 بانک را منتشر شد.

در ادامه نیز معاون نظارت بانک مرکزی ابوذر سروش در خصوص فرآیند تدوین و انتشار فهرست اطلاعات تسهیلات کلان شبکه بانکی گفت: فرآیند انتشار اطلاعات موضوع قانون بودجه بدین صورت است که ابتدا بانک مرکزی نحوه و فرم دریافت داده و اطلاعات را به شبکه بانکی ابلاغ می‌کند و براساس آن بانک ها فرم های تکمیل شده را به بانک مرکزی ارسال می‌کنند.

سروش افزود: این فرم ها توسط کارشناسان بانک مرکزی بررسی می‌شوند و در صورت تایید در سایت منتشر و در صورتی که نیازمند اصلاحات باشد مجدد به بانک ها عودت داده می‌شود تا اصلاح کنند و این فرآیند تا زمان انتشار کامل اطلاعات ادامه دارد.

انتشار اطلاعات تسهیلات کلان شبکه بانکی که میرزایی کارشناس اقتصادی پیش از این به باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص آن گفته بود، یکی از علت‌های اصلی که نقدینگی به صورت فزاینده رشد می‌کند و سبب برهم زدن بازار‌های مختلف می‌شود همین تسهیلات کلانی است که به برخی بنگاه‌ها و افراد پرداخت می‌شود. اعلام لیست‌ها علاوه بر این که می‌تواند شفافیت زیادی به اقتصاد کشور تزریق کند می‌تواند مسئولان را نسبت به این موضوع تسهیلات آگاه سازد.

در ادامه نیز دیگر کارشناس امور بانکی فرزانی به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: انتشار این لیست پرداخت تسهیلات کلان یکی از وظایف قانونی بانک مرکزی است که سبب پاسخگویی بانک ها نسبت به عملکرد خود به جامعه در این حوزه می شود و به عبارتی یک جریان سازی مطالبه گرانه است. مورد دیگر این که انتشار این لیست ها سبب فشار بر بدهکاران کلان بانکی می شود تا سریع تر بدهی خود را بازگردانند همچنین سایر بانک ها نیز در خصوص عملکرد خود نسبت به پرداخت تسهیلات کلان مراقب های بیشتری می کنند.

امسال در مسئله ابربدهکاران بانکی، سراغ خود بانک‌ها هم خواهیم رفت

31 تیر ماه نیز رئیس قوه قضائیه حجت الاسلام اژه ای با اشاره به پرداخت تسهیلات کلان بانکی در رسانه ملی گفت: باید با بانک‌هایی که برای وصول طلب خود اقدام نمی‌کنند، وثیقه مناسب نمی‌گیرند و به فرد ابربدهکار دوباره وام بالاتری می‌دهند برخورد شود. ما با بدهکار برخورد می‌کنیم و با بانک متخلف برخوردِ شدیدتر خواهیم کرد.

لازم به ذکر است اما لیست انتشار تسهیلات کلان بانک ها همچنان کامل نیست موضوعی که بانک مرکزی اعلام کرده، اطلاعات تسهیلات و تعهدات کلان مرتبط سایر بانک ها و موسسات اعتباری پس از دریافت و بررسی نهایی منتشر خواهد شد حالا باید منتطر ماند دید این فهرست چه زمانی کامل خواهد شد و با متخلفان این حوزه چگونه برخورد صورت می گیرد؟