انتخابات پرشور در گرو اخلاق‌مداری نامزدها

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، محسن ردادی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و جامعه‌شناس علوم سیاسی در یادداشتی پیرامون اهمیت توجه به مسئله اخلاق در رقابت‌های انتخاباتی نوشت:

رهبر انقلاب فرمودند تشییع پیکر شهید رئیسی، عظیم و بزرگ بود و این حماسه می‌تواند با حضور مردم در انتخابات ادامه پیدا کند. در این موضوع می‌توان به چند نکته اشاره کرد؛ در سال‌های گذشته، تجمعات فراوانی در کشور شکل گرفت. مثلاً سال 1398 این ماجرا از تشییع پیکر شهید سلیمانی آغاز شد و به مناسبت‌های مختلف گردهمایی مردمی در سراسر کشور اتفاق افتاد. در تهران بیش از بقیه شهرها جشن غدیری‌ها، امام رضایی‌ها، امام حسنی‌ها در ورزشگاه آزادی را شاهد بودیم و شهادت اقای رئیسی باعث شد عده زیادی از مردم جمع شوند.

همه این موارد نشان‌دهنده این است که رهبر انقلاب فرمودند که مردم ارتباط عاطفی با رئیس‌جمهور داشته و با مسئولان ارتباط عاطفی و علاقه دارند. همه‌ی این‌ها نشان‌دهنده‌ی وجود سرمایه و ظرفیت اجتماعی متعلق به حاکمیت است. آمار و ارقام وضعیت سرمایه اجتماعی ایران نسبت به بقیه کشورهای دنیا اصلاً بد نیست. سرمایه اجتماعی و اعتماد نهادی ما نسبت به بقیه کشورها متوسط و رو به بالا است.

اعتماد نهادی در ایران، رتبه 45 را در دنیا داراست؛ این رتبه خوبی بر اساس آمار موسسه لگاتو هست. پس سرمایه اجتماعی و اعتماد نهادی وجود دارد و باید از آن استفاده کرد. از زمانی که این‌قبیل تجمعات تکرار شده، شاید آن‌طور که باید و شاید به چشم نیاید یعنی خیلی متوجه نداریم که برای شهید رئیسی 12 میلیون جمعیت بیرون آمده است؛ این عدد خیلی عدد بالایی است. کشورهای دیگر به این میزان‌ها رشک می‌برند و حسرت می‌خورند که بتوانند چنین جمعیتی را داشته باشند.

به‌نظر می‌رسد نسبت به وجود سرمایه اجتماعی، بعضاً کفران نعمت داشته و مردمی که این‌قدر پای‌کار انقلاب هستند را نادیده گرفتیم. ممکن است به لفظ بگوییم اما این مسئله به عمق باور برخی از مسئولان ننشسته که مردم به این شکل آماده‌ی هر نوع فداکاری و همکاری هستند تا کشور پیش برود. آخرین نمونه‌ی آن هم موضوع شهادت آقای رئیسی بود که به این ترتیب مردم بیرون آمدند.

این تکرار و این اعداد بزرگ نباید باعث شود که ما اهمیت این موضوع را فراموش کرده و این مطلب را نادیده بگیریم. از بس که جمعیت زیاد در خیابان دیدیم که برای راهپیمایی، جشن‌های تجمعات و تشییع پیکر شهدا آمدند، انگار که این موضوع تقریباً شده است. اما این نکته نباید به‌هیچ عنوان عادی شود بلکه باید در ذهن‌مان تلنگری باشد که افراد و مردم پیوند عمیقی با جمهوری اسلامی و مسئولان نظام دارند. پس نباید به‌راحتی از کنار اعداد بگذریم.

نکته دوم اینکه، سرمایه‌ی اجتماعی وجود دارد اما ما قابلیت استفاده از این سرمایه اجتماعی را متأسفانه از دست داده‌ایم و از آن مطلع نیستیم. در حالیکه این سرمایه وجود دارد و در حال حاضر در اختیار جمهوری اسلامی هم هست و میزان ان نیز بسیار بسیار بالا است اما رفتارهایی که مردم انتظار دارند، خیلی وقت‌ها دیده نمی‌شود و موجب می‌شود این سرمایه، ارتباط بین مردم و مسئولان و دلبستگی‌ای که به حاکمیت جمهوری اسلامی وجود دارد، نتواند در انتخابات خودش را نشان بدهد.

می‌بینیم که این‌همه جمعیت برای شهید رئیسی می‌آیند و این‌همه ابراز علاقه می‌شود، اما حدنصاب انتخابات آن‌چیزی نیست که مورد انتظار است و گویا تناسبی با این حضور مستقیم ندارد. پس چرا این‌همه مردم و این جمعیت انبوه که هیچ معاندی هم حتی نمی‌تواند آن را انکار کند، وقتی به انتخابات که می‌رسد متوجه می‌شویم که تمامیِ آن جمعیت حاضر نیستند، یعنی این میزان تناسبی با آن ندارد و نصاب انتخابات را بالا نمی‌برد.

برای تحقق فرمایش رهبر معظم انقلاب برای تداوم حماسه‌ی حضور مردم در تشییع پیشکر شهدای خدمت در انتخابات، ابتدا لازم است تمام نهادها زمینه‌ی حضور مردم در انتخابات را فراهم کنند. به این معنا که اگر شورای نگهبان، دولت، کاندیداها، وزارت کشور، صدا و سیما و رسانه‌ها به‌گونه‌ای فضا را فراهم کنند که عواملی که باعث می‌شود مردم از انتخابات زده شده و نگاه‌شان به نامزدهای انتخابات منفی شود تا حد زیادی کمتر شود و زمینه برای حضور مردم فراهم شود.

یکی از این راه‌ها، این است که طیف متنوعی از کاندیداها در انتخابات حاضر شوند؛ کمااینکه حضور کاندیداها نشان می‌دهد که تمایل برای حضور طیف وسیع کاندیداها و پوشش دادن همه سلایق وجود دارد.

در صورتی که کاندیداهای متنوع وجود داشته و مردم هم تمایل زیادی به حضور داشته باشند، اگر شورای نگهبان، وزارت کشور، نهادها و رسانه‌ها نیز زمینه را فراهم کنند، امید است این حماسه تداوم پیدا یابد.

نیاز است که نهادهای برگزارکننده‌ی انتخابات به فرمایش‌های رهبر انقلاب در سال‌های گذشته توجه داشته باشند. ایشان بعضاً در انتخابات‌های گذشته گله‌ها و انتقادی به رفتار نهادهای نظارتی داشتند. چه خوب است که نهادها رفتار بهتری داشته باشند، تا مطابق فرمایشات رهبر انقلاب اسلامی امکان حضور همه افراد وجود داشته باشد.

این البته بخش کوچک ماجراست؛ بخش بزرگ ماجرا که ممکن است مردم را از حضور در انتخابات یا رأی دادن به یک کاندیدایی دلسرد کرده و موجب می‌شود کسانی که راغب هستند در انتخابات مشارکت کنند، احیاناً رأی سفید بدهند، رفتارِ بد بسیاری از کاندیداها و فضای زشتی است که گاهی اوقات از این بگومگوها آغاز می‌شود. متأسفانه بعضاً در زمان ثبت‌نام‌ها نیز این فضا به‌نوعی در حال رقم خوردن بود که یک کاندیدای احتمالی که ممکن است حتی تأیید صلاحیت هم نشود، از همان لحظه اول به تیکه انداختن، کنایه زدن و طعنه زدن به کاندیدای رقیبش شروع می‌کند و کاندیدای رقیب هم به رئیس‌جمهور طعنه می‌زند.

این فضا، کار را سخت می‌کند و این فضا باعث می‌شود که شاید کاندیداها تصور کنند که «هر چقدر طعنه درشت‌تری بزنم، با زبان تیزتر و گزنده‌تری حرف بزنم، احتمالاً مردم بیشتری تمایل پیدا می‌کنند». در حالیکه واقعیت این است هر چقدر کاندیداها با بی‌اخلاقی و بدزبانی بیشتر و هتاک‌تر وارد عرصه انتخابات شوند، مردم دلسردتر می‌شوند.

این کار را دشوار می‌کند. پس موضوع مهمی که بیشتر برعهده کاندیداهاست، این است که فضا را اخلاقی نگه دارند و اجازه ندهند که رفتارهای زننده، غیراخلاقی و پر از طعنه و کنایه که همه‌ی این‌ها بوی قدرت‌طلبی می‌دهد، در فضای انتخاباتی رقم بخورد.

پس برای اینکه این حضور مردمی و دلبستگی مردم به مسئولان و جمهوری اسلامی بتواند در انتخابات تداوم پیدا کند و حماسه‌ای را رقم بزند باید دو اتفاق بیفتد. اتفاق کوچک‌تر رفتار نهادهای نظارتی است که اجازه‌ی حضور طیف‌های متنوعی از کاندیداها را بدهند و آن‌چیزی که بیش از هر چیزی بر این حماسه اثرگذار است و باعث می‌شوند که مردم برای حضور در انتخابات جلب بشوند نیز این است که کاندیداها و نامزدها از فضای غیراخلاقی و تهمت زدن، کنایه، طعنه زدن و قدرت‌طلبی که مردم را از انتخابات و مسئولان جمهوری اسلامی و کل نظام جمهوری اسلامی مشمئز می‌کند، دوری کنند.

اگر کاندیدایی با این رفتارهای غیراخلاقی بخواهد برای پیروزی تلاش کند، مردم فقط آن کاندیدا را حذف نمی‌کنند، بلکه فقط به نظام انتخابات بدبین نمی‌شوند، فقط این نیست که در انتخابات شرکت نکنند و آمار مشارکت پایین بیاید بلکه این نارضایتی و احساس کینه و نفرت در بین مردم تقویت می‌شود و به راحتی زدودنی نیست.

برای اینکه تبعات ناگواری پیش نیاید و حقیقتاً یک حماسه رقم بخورد، لازم است کاندیداها خودشان را بیش از هر زمان دیگری نسبت به اخلاق و دین متعهد بدانند و بر اساس تعهدهای اخلاقی رفتار کنند و گفت‌وگوی سالم داشته باشند. اینگونه هست که فضای کاملاً عقلانی مبتنی بر برنامه‌ها، انگیزه و توانمندی اشخاص برای خدمت کردن شکل می‌گیرد. در این صورت است که این امکان به‌وجود می‌آید که انتخابات پرشوری را شاهد باشیم.