ایران درگیر با روح شیطانی آئدس
«پشه»های مزاحم و بی‌خطر همیشگی، این روزها به‌شدت خطرناک شده اند و حامل تب و استخوان‌درد. کار به جایی رسیده که سعید کریمی، معاون درمان وزیر بهداشت هم روی این خطر صحه می‌گذارد: «از 200 نفری که با علائم شدید استخوان درد و تب بالای 40 درجه به مراکز درمانی مراجعه کردند، 63 نفر آزمایش آنها مثبت شده و هنوز جواب آزمایش برخی نیامده است.» اگرچه برخی جواب آزمایش‌های نیامده را هم روشن می‌دادند...
نیش این پشه با خود تب و درد استخوان 2 تا 7 روزه به همراه می‌آورد. دردی که استخوان‌شکن است و برخی این پشه را با همین نام می‌شناسند و البته به این تب دنگی هم می‌گویند که روایت‌های تاریخی نشان می‌دهد که این نام از زبان سواحلی گرفته شده به معنی روح شیطانی. داوود یادگاری‌نیا، رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های عفونی و گرمسیری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم با بیان اینکه بدترین نوع ویروس دنگی در ایران شایع است، می‌گوید: «این ویروس ابتدا به بافت‌های کبد حمله می‌کند و پس از درگیر کردن گلبول‌ها و سیستم لنفاوی، در نهایت وارد خون می‌شود.»
دنگی از کجا آمد و به کجا رفت؟
می‌گویند، ماجرای آمدن این پشه به ایران و به دنبالش تب استخوان‌شکن از زمانی شروع شد که اغلب مبتلایان به این تب از امارات وارد ایران شدند. پس از آن بود که 9 مورد ابتلای محلی در «بندر لنگه» استان هرمزگان گزارش شد. شهنام عرشی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت می‌گوید: «در حال حاضر، استان‌های هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان (به ویژه شهر چابهار)، بوشهر، خوزستان، گیلان، مازندران و گلستان درگیر این بیماری هستند.» حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت هم خبر می‌دهد که تب دنگی در 4 استان دیده شده است: «پشه تب دنگی را در استان‌های گیلان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و هرمزگان پیدا کردیم. او می‌گوید: «پشه‌های آلوده دیر یا زود به سایر استان‌ها می‌رسند و ما شاهد یک اپیدمی خواهیم بود.»
کارشناسان تاکید می‌کنند: «اگرچه پشه آئدس در استان‌های مازندران و گلستان صید نشده، اما این دو استان نیز در معرض خطر قرار دارند.» برخی خبرها هم مبنی بر صید پشه آئدس در برخی استان‌ها مانند خراسان رضوی منتشر شده که عرشی معتقد است: «این پشه در این استان‌ها صید نشده، اما ابتلا به تب دنگ گزارش شده است. ابتلا به تب دنگ در استان‌های شیراز، مشهد، قزوین و قم نیز به ثبت رسیده که تمام این موارد از امارات وارد شده‌اند.» رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره ویژگی‌های ظاهری پشه آئدس توضیح می‌دهد: «اگر کسی موفق به دیدن پشه آئدس با ذره‌بین شود، خطوط سفید این پشه را می‌بیند. این پشه به دلیل خطوطی که دارد در جنوب کشور «پشه گورخری» نام دارد و نام این پشه در جنوب‌شرقی آسیا نیز «Tiger Mosquito» است.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان عنوان کرد که این پشه هنوز در سمنان دیده نشده است، اما «با توجه به خطر بالقوه ابتلا از طریق انتقال از استان‌های دیگر، موارد پیشگیرانه باید به‌طور جدی‌تری مدنظر قرار گیرد.» البته آخرین خبرها نشان می‌دهد، این بیماری تاریخچه‌ای دیرینه دارد و وسعت جغرافیایی آن هم گسترده است. رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت همچنین در کنگره یک روزه تب دنگ از ابتلای 400 میلیون نفر در سال به این بیماری خبر می‌دهد: «در حال حاضر 128 کشور درگیر این بیماری شده‌اند که نسبت به سال 1960 با درگیری 10 کشور، آمار چشمگیری است.» این بیماری از سال 2019 به عنوان 10 تهدید اصلی بشر از سوی سازمان بهداشت جهانی مطرح شده و شایع‌ترین بیماری است که از طریق ناقلین محلی منتقل می‌شود.
ویروس قدیمی سر در آورد!
دنگی نخستین بار در سال‌های دور ثبت شده است. در یک دانش‌نامه پزشکی چینی از دوران خاندان جین قرن سوم تا پنجم میلادی از شخصی صحبت شده است که احتمالا دنگی داشته است. این کتاب از «سم آبی» صحبت می‌کند که با حشرات پرنده ربط دارد. اسناد مکتوبی هم از قرن هفدهم وجود دارد که بیانگر چیزی است که احتمالا یک همه‌گیری دنگی بوده است. محتمل‌ترین گزارش‌های همه‌گیری دنگی مربوط به سال‌های 1779 تا 1780 است.
این گزارش‌ها از یک همه‌گیری صحبت می‌کنند که آسیا، آفریقا و شمال آمریکا را دربرگرفته است. در سال 1906، دانشمندان ثابت کردند که مردم از پشه‌های «آئدس» عفونت‌هایی را دریافت می‌کنند. در سال 1907، دانشمندان نشان دادند که یک ویروس موجب تب دنگی می‌شود. این دومین بیماری بود که ثابت می‌شد عامل آن ویروس است، قبل از آن دانشمندان ثابت کرده بودند که عامل تب زرد هم ویروس است. جان برتون کلیلند و جوزف فرانکلین سایلر به مطالعه ویروس دنگی پرداختند و راه‌های گسترش ویروس را کشف کردند. دنگی در جنگ جهانی دوم و پس از آن با سرعت بسیار بیشتری گسترش یافت. دلیل آن این‌طور فرض می‌شود که جنگ به طرق مختلف موجب تغییرات محیطی شد. همچنین انواع گوناگونی از دنگی به نقاط جدیدی سرایت پیدا کرد. این ویروس هنوز هم با تغییرات آب‌وهوایی به سراغ مردم می‌آید. یکی از مسوولان پیش از این گفته بود که ما نگران افزایش این پشه در شهریور و مهر در ایران هستیم.
تب ناگهانی و درد استخوان‌شکن
پزشکان می‌گویند: «نشانه‌های معمول تب دنگی به این صورت است، یک تب ناگهانی. سردردی که معمولا از پشت چشم‌ها شروع می‌شود، حساسیت پوستی و درد ماهیچه‌ها و مفاصل.» معمولا تب بالای 40 درجه است. همچنین ممکن است شخص دردهای عمومی و سردرد داشته باشد. مرحله تب اغلب بین 2 تا 7 روز ادامه می‌یابد. در روزهای اول و دوم بیماری، حساسیت به صورت پوست گلگون (قرمز رنگ) نمایان می‌شود. با پیشرفت بیماری (روزهای 4 تا 7) حساسیت مشابه سرخک می‌شود. ممکن است دانه‌های کوچک قرمز (پتشی) روی پوست نمایان شوند. این لکه‌ها با فشار موضعی از بین نمی‌روند. این دانه‌های قرمز از پاره شدن مویرگ‌ها پدید می‌آیند. ممکن است فرد از غشای مخاطی بینی و دهان خون‌ریزی کند. خود تب نیز ممکن است پایین آمده ولی دوباره برای مدت یک یا دو روز بازگردد. این روند برای هر فرد متفاوت است. دنگی در افرادی با بیماری‌های مزمن مانند آسم و دیابت، می‌تواند منجر به مرگ شود.
کامران قدس، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان علائم بروز این بیماری را بی‌اشتهایی و استفراغ می‌داند که به عنوان بخشی از علائم گوارشی ناشی از ابتلا به «تب دنگی» بروز پیدا می‌کند. رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت می‌گوید: «دو روز قبل از ایجاد علامت بالینی و دو روز بعد از شروع تب احتمال انتقال وجود دارد. انتقال پشه به انسان و انسان به پشه صورت می‌گیرد و انتقال انسان به انسان از طریق انتقال خون یا سرنگ آلوده، مادر به جنین و پیوند اعضا خواهد بود. همچنین طول عمر این پشه‌ها یک تا چهار هفته است، پشه‌های بالغ هر یک تا دو ساعت یک خون‌خواری و به‌طور متوسط در طول عمر خود 40 تا 50 خون‌خواری انجام می‌دهد.» بهترین پیشگیری برای مبارزه با این پشه مراقبت‌های حمایتی مانند استراحت، مصرف مایعات و استفاده از داروهای ضدتب و ضد درد است، چراکه جلوگیری از گزش پشه‌ها و کنترل جمعیت آنها مهم‌ترین روش‌های پیشگیری هستند.
--> اخبار مرتبط