ایران در خط غدیر و امام علی (ع)؛ سیلی خیبری بر چهره صهیونیسم

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در روزگاری که آتش توطئه‌های صهیونیستی از مرزهای فلسطین اشغالی فراتر رفته و تا خاک جمهوری اسلامی ایران زبانه کشیده، بازخوانی ماجرای غدیر، نبرد خیبر و نقش بی‌بدیل امیرالمؤمنین امام علی (ع) در آن واقعه تاریخی، ضرورتی بیش از پیش یافته است.

ایران امروز به‌عنوان پرچم‌دار جبهه مقاومت، در حال ایفای همان نقشی است که امام علی (ع) در خیبر ایفا کرد؛ آنجا که اگر قلعه‌های خیبر فتح نمی‌شد، مدینه در محاصره دشمنانِ پیمان‌شکن، امنیت خود را از دست می‌داد. امروز نیز اگر جولان تجاوزات صهیونیست‌ها مهار نشود، شعله‌های آن سراسر منطقه را خواهد سوزاند. خیبر دیروز و جولان امروز، آزمونی است برای امت اسلامی؛ آزمونی برای اینکه نشان دهند آیا همچنان پیرو امام علی (ع) هستیم یا خیر.

خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام علیرضا سلمانی، کارشناس تاریخ اسلام، به بررسی آموزه‌های عید غدیر و فتح خیبر به دست مبارک امام علی (ع) برای مبارزه امروز با رژیم صهیونیستی پرداخته است.

خیبر نمونه‌ای روشن از دفاع مقدس بود

با توجه به خطبه غدیر و انتصاب رسمی امام علی (ع) از سوی پیامبر (ص) به عنوان ولی و امام امت در ماجرای عید غدیر، این پرسش برای برخی وجود دارد که چرا با وجود چنین مقامی، امام علی (ع) در بسیاری از صحنه‌های نظامی، فرمان‌بر پیامبر بودند و نه فرمانده کل؟

این پرسش بسیار دقیقی است. امامت امام علی (ع) از سوی خداوند و به وسیله پیامبر (ص) در روز عید غدیر خم اعلام شد، اما باید توجه داشت که در زمان حیات پیامبر (ص)، ایشان پیامبر و رهبر جامعه اسلامی بودند. امام علی (ع) نیز با نهایت تواضع و اطاعت در قالب یک سرباز و یار مخلص در کنار پیامبر می‌جنگیدند. این خود نشانه‌ای از عمق ایمان، تبعیت محض از فرمان الهی، و نشان‌دهنده ویژگی‌های ممتاز شخصیتی ایشان بود.

در منابع اسلامی آمده که حضرت علی (ع) هیچگاه آغازگر جنگ نبودند. با این نگاه، آیا جنگ خیبر را می‌توان به عنوان جنگی دفاعی و نه تهاجمی تلقی کرد؟

بله، دقیقاً همین‌طور است. جنگ خیبر اگرچه در ظاهر حمله به قلعه‌های یهودیان ساکن خیبر بود، اما زمینه‌اش به هیچ وجه تهاجمی نبود. قبایل یهودی در خیبر پس از پیمان‌شکنی‌های مکرر، تهدید امنیت مدینه و تحریک قبایل عرب علیه پیامبر اسلام، عملاً به خطر بالقوه و بالفعل برای دولت نوپای اسلامی تبدیل شده بودند.

آن‌ها با پیمان‌شکنی در جنگ خندق (احزاب) و حمایت‌های پشت‌پرده از مشرکان، در حقیقت آغازگر دشمنی و ناامنی در مرزهای اسلامی بودند. اقدام پیامبر (ص) و مسلمانان برای تصفیه این کانون خطر، یک دفاع مشروع و بازدارنده بود.

امام علی (ع) در جنگ خیبر نقشی تعیین‌کننده داشتند. قلعه‌های خیبر مستحکم، دارای برج‌ها و خندق‌ها و مجهز به تجهیزات فراوان نظامی بودند. وقتی چندین سردار اسلام نتوانستند درِ قلعه را بگشایند، پیامبر (ص) فرمودند: «فردا پرچم را به کسی خواهم داد که خدا و رسولش او را دوست دارند و او نیز خدا و رسول را دوست دارد؛ حمله‌کننده‌ای است که هرگز فرار نمی‌کند.»

این افتخار نصیب امیرالمؤمنین (ع) شد. امام علی (ع) با چشم‌دردی شدید به میدان آمد اما با نیرویی الهی و اراده‌ای آهنین، درِ قلعه خیبر را با قدرت باز کرد. برخی از مورخان گفته‌اند آن در چنان سنگین بود که چندین مرد نمی‌توانستند آن را حرکت دهند.

امام علی (ع) هرگز آغازگر جنگ نبود

اشاره کردید که حضرت علی (ع) هرگز آغازگر جنگ نبود. این موضوع را بیشتر تشریح کنید؛ به‌ویژه در مورد جنگ خیبر.

بله، این موضوع یکی از اصول ثابت در سیره امیرالمؤمنین (ع) است. آن حضرت حتی پیش از غدیر، و در تمام دوران حضورشان در کنار پیامبر (ص)، هیچ‌گاه ابتدائاً سلاح نکشیدند، مگر زمانی که اسلام، مسلمانان، یا حریم انسانی مورد تهدید قرار گرفت.

جنگ خیبر علی‌رغم ظاهر تهاجمی‌اش، در حقیقت پاسخی به تجاوزها و پیمان‌شکنی‌های پیاپی یهودیان خیبر بود. آنها با دشمنان داخلی و خارجی اسلام هم‌پیمان شدند، اطلاعات نظامی را افشا کردند و علیه مدینه توطئه چیدند. دفاع در برابر چنین تهدیدی، یک واکنش طبیعی، مشروع و شرعی است. امام علی (ع) در خیبر، نماد مقاومت مشروع در برابر متجاوزان است.

برخی منابع از کندن درِ قلعه خیبر به دست امام علی (ع) سخن گفته‌اند. آیا این موضوع جنبه معجزه دارد یا می‌توان آن را تحلیلی‌تر بررسی کرد؟

ماجرای کندن در خیبر از نظر تاریخی گزارش شده و منابع شیعه و اهل سنت نیز به آن اشاره دارند. در برخی نقل‌ها آمده حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) از درِ قلعه به‌عنوان سپر استفاده کردند. البته باید توجه داشت که قدرت فیزیکی فوق‌العاده آن حضرت ناشی از روح توکل، ایمان و پیوند او با قدرت الهی بود. ایشان به واقع جلوه‌ای از «قوه الله» در زمین بودند. هرچند برخی سعی کرده‌اند ماجرا را افسانه‌وار جلوه دهند، اما این واقعه در دل یک نبرد واقعی، با شواهد تاریخی، قابل پذیرش و تحلیل است.

نکته مهم این است که برجستگی حضرت علی (ع) در میدان‌های جنگ، فقط به خاطر شجاعت و توان رزمی‌اش نبود. آن حضرت نماینده ارزش‌هایی چون دفاع از مظلوم، پایبندی به عهد، وفاداری و اخلاق جنگی اسلامی بودند. در جنگ خیبر، امام علی (ع) حتی در نبرد با دشمن، اصول انسانی را رعایت کردند. برخورد ایشان با مرحب، قهرمان یهودیان خیبر، آکنده از ادب رزمی و مردانگی بود. مرحب خود را معرفی کرد، و حضرت علی (ع) نیز با همان ادب خود را معرفی کرد و سپس نبرد آغاز شد. این اخلاق در جنگ، از امام علی (ع) قهرمانی ساخت که نه صرفاً یک فاتح نظامی، بلکه یک اسوه مکتبی بود.

خیبر، مستندی برای غدیر بود

آیا جنگ خیبر نقشی در تثبیت جایگاه امام علی (ع) به‌عنوان جانشین پیامبر (ص) داشت؟

بسیار مهم است که درک کنیم خیبر، مقدمه غدیر نبود، اما مستندی برای غدیر بود. وقتی امام علی (ع) قلعه خیبر را فتح کرد، این پیروزی به‌عنوان سندی از توانمندی، لیاقت و محبوبیت او نزد پیامبر جلوه کرد.

پیامبر اکرم (ص) با این اقدام بار دیگر شایستگی‌های امام علی (ع) را به جامعه اسلامی نشان دادند. در غدیر، وقتی فرمودند: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه»، بسیاری از دل‌ها آمادگی پذیرش این فرمان را داشتند، زیرا پیش‌تر دیده بودند که در بزنگاه‌های نظامی و عقیدتی، تنها امام علی (ع) بود که جانفشانی می‌کرد.

در عین حال باید دقت کنیم که خیبر یک کلاس بزرگ تاریخی است. درسی برای مقاومت، درسی برای ایستادن در برابر ظلم و الگویی از مدیریت بحران است. امام علی (ع) در خیبر نشان دادند که دفاع از حق، شجاعت و اتکا به خدا می‌تواند قفل‌های آهنین را بشکند، حتی اگر درِ خیبر باشد. این پیام امروز هم چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی و سیاسی کاربرد دارد.

الگوی نظامی خیبر در مواجهه با تهدیدهای امروزی

برخی از وقایع جنگ خیبر از نظر نظامی، کاملاً شبیه شرایط امروز جهان اسلام است. آیا می‌توان میان خیبر و وضعیت فعلی منطقه مثلاً تعرض‌های مکرر رژیم صهیونیستی به کشورمان در شرایط فعلی، قیاس و الهام‌گیری کرد؟

بسیار سؤال خوبی است. قیاس تاریخی، اگر با دقت انجام شود، نه‌تنها اشکالی ندارد بلکه آموزنده است. در جنگ خیبر، مسلمانان با دشمنی روبه‌رو بودند که از داخل، پیمان‌شکنی می‌کرد و از خارج، با نیروهای ضداسلام متحد بود. امروز نیز ما با رژیمی به نام اسرائیل روبه‌رو هستیم که دقیقاً همین شیوه را در پیش گرفته، کارهایی مانند جاسوسی و نفوذ، حمایت از گروه‌های تکفیری و ضدایرانی، تجاوز به حریم هوایی عراق و سوریه و لبنان و اخیراً تلاش برای کشاندن تنش به کشور ما.

در چنین شرایطی آموزه خیبر یعنی دفاع هوشمندانه و بازدارنده. یعنی همان چیزی که در ادبیات امنیتی امروز با واژه دفاع فعال از آن یاد می‌شود. این دقیقاً همان کاری بود که امام علی (ع) در خیبر انجام دادند و با پاسخ قاطع، بدون تجاوز اما بازدارنده با یهیودیان خیبر مقابله کردند.

برخی معتقدند امروز باید دیپلماسی را جایگزین مقاومت کرد. پاسخ شما چیست؟ آیا آموزه‌ای از خیبر در این‌باره داریم؟

این دو را نباید در برابر هم قرار داد. امام علی (ع) در تمام دوران حیات سیاسی خود، ابتدا به گفت‌وگو، نصیحت، دعوت و صلح دعوت می‌کرد. در جنگ خیبر هم تا آخرین لحظه، پیامبر (ص) فرصت گفتگو را باز گذاشت. اما هنگامی که تهدید بالفعل شد و امنیت عمومی در خطر قرار گرفت، آنگاه جنگ یک وظیفه دینی و اخلاقی شد.

امروز هم جمهوری اسلامی ایران به‌درستی مسیر گفت‌وگو و دیپلماسی را باز گذاشت، اما همان‌گونه که رهبر انقلاب فرمودند ما از موضع اقتدار مذاکره می‌کنیم، نه از موضع ضعف. دفاع از مرزهای اسلامی، یک اصل فقهی و اخلاقی است، نه صرفاً سیاسی. به همین دلیل در شرایطی که روز گذشته رژیم صهیونیستی اقدام به شهادت فرماندهان نظامی و دانشمندان هسته‌ای ما کرد، بر اساس سیره ژیامبر (ص) و امام علی (ع)، ما نیز حق دفاع مشروع داریم و باید از خود دفاع کنیم.

جمهوری اسلامی ایران در مسیر امام علی (ع)

آیا می‌توان گفت امروز جمهوری اسلامی ایران در مسیر امام علی بن ابیطالب (ع) در جنگ خیبر است؟

البته هیچ نظامی را نمی‌توان مستقیماً معادل معصوم دانست، اما می‌توان گفت جمهوری اسلامی در مسیر و در سنگری است که حضرت علی (ع) بود. مقابله با ظلم جهانی، حفظ عزت مسلمانان، دفاع از محرومان و مظلومان و مهمتر از همه، پایبندی به اصول اخلاقی در جنگ درس‌هایی است که ما از پیشوای عادل و بر حق خود آموخته‌ایم و امروز با هدایت رهبر معظم انقلاب در همین مسیر حرکت می‌کنیم. حتی دفاع مشروع ما در برابر رژیم صهیون نیز در همین مسیر تعریف شده و ما می‌توانیم و باید تا نابودی رژیم قاتل و غاصب صهیونیستی با او مبارزه کنیم.

ایران امروز به‌عنوان پرچم‌دار جبهه مقاومت، در حال ایفای همان نقشی است که امیرالمؤمنین امام علی (ع) در خیبر ایفا کردند. اگر خیبر فتح نمی‌شد، مدینه ناامن می‌ماند. همینطور اگر جولان صهیونیست‌ها مهار نشود، کل منطقه در آتش خواهد بود.