بار عفاف را روی دوش حجاب نیندازیم

عبدالکریم بهجت‌پور، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مدیر سابق حوزه علمیه خواهران در نشست نقد و بررسی «شرایط حق الزام حجاب از سوی حاکمیت با رویکرد تنزیلی»، که در مدرسه علمیه امام کاظم (ع) برگزار شد، گفت: مرگ یک خانم بهانه‌ای برای دشمن بود که طلاب و جوانان باید این دسیسه‌ها را بشناسند و درگیر مسائلی نشوند که باعث ایجاد خطرات برای نظام اسلامی شود. بهجت‌پور با بیان اینکه در قرآن سیر طرح مسئله حجاب با سیر طرح مسئله عفاف، دو مسیر متفاوت هستند، اظهار کرد: اینطور نیست افرادی که قصد دارند در باب عفاف در قرآن تحقیق کنند، لزوماً باید در باب حجاب تحقیق کنند و برعکس. عفاف از سوره قمر یعنی سوره 37 در ترتیب نزول و با طرح مسئله قوم لوط آغاز شد ولی مسئله حجاب در سوره‌های مدنی و از سوره 90 یعنی احزاب در آیه 59 به صورت رسمی مطرح شد. وی افزود: مسئله مربوط به اخفای زینت و چشم‌پوشی از نامحرم و عورت و پوشاندن گردن (جیوب) و نزدن پا به زمین در سوره نور مطرح شد که سوره 103 در سیر نزول است. 17 دسته آیه در مکه و 18 دسته آیه در مدینه به پاکدامنی پرداخته‌اند که بنده آن‌ها را در تفسیر تنزیلی بررسی کرده‌ام.

لزوم تفکیک بین حجاب و عفاف

استاد حوزه علمیه بیان کرد: آیه محوری حجاب آیه 59 احزاب «یَا أَیُهَا النَبِیُ قُل لِأَزوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ المُؤمِنِینَ یُدنِینَ عَلَیهِنَ مِن جَلَابِیبِهِنَ ذَلِکَ أَدنَی أَن یُعرَفنَ فَلَا یُؤذَینَ وَکَانَ اللَهُ غَفُورًا رَحِیمًا» است که در مدینه نازل شده؛ بنابراین مسئله عفاف و حجاب دو مقوله‌اند که با یکدیگر مرتبط هستند ولی یکی نیستند. وی ادامه داد: موضوع مهمی که باید به آن توجه کنیم، این است که خداوند حجاب و به تعبیر درست‌تر، پوشش اسلامی را مختص همه زنان وابسته به گروه مؤمنان دانسته است، بنابراین باید بحث فقهی در این زمینه صورت گیرد که آیا بحث پوشش سر که مختص مؤمنان است برای غیر مسلمانان هم لازم است؟ آن هم با توجه به فلسفه‌ای که برای آن گفته شده است.

حجاب نباید بار عفاف را به دوش بکشد

بهجت‌پور اظهار کرد: آن چیزی که بنده از سیر نزول برداشته کرده‌ام، این است که ما یک تکلیف دینی برای حجاب داریم ولی بار عفاف را نباید حجاب بر دوش بکشد و برای عفیف‌شدن جامعه باید راه دیگری را طی کنیم. حجاب نمایان کننده عفت در یک زن است، یعنی بار حجاب روی دوش عفاف است، نه عفاف بر روی دوش حجاب که بگوییم باید روی سر زنان چادر بکشیم تا عفیف بشوند. عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: آیه 59 احزاب فرموده است فلسفه پوشش سر این است که زنان به یکسری ویژگی‌ها شناخته شوند و از اذیت دیگران در امان بمانند. یعنی یک زن به وسیله پوشش خود اعلام می‌کند من از خانواده‌هایی هستم که اهل بی‌بندوباری جنسی نیستم و مؤمن و اهل طاعت خدا هستم. حجاب، نشانه و نماد شیعه است کما اینکه پوشیدن انگشتری در دست راست نشانه تشیع فرد است. وی با بیان اینکه این تصور که باید حجاب بر سر زنان کنیم تا عفاف حفظ شود، مسیر درستی نیست و از قرآن و روایات چنین برداشتی به دست نمی‌آید، اضافه کرد: در کتب فقهی مطرح شده که به کنیزان اجازه نمی‌دادند روسری به سر کنند و در دوره‌ای خلفا منع می‌کردند زیرا حجاب را نماد تشخص اجتماعی و دینی می‌دانستند.

تمرکز تبلیغ بر روی تجلیل از زنان با حجاب

بهجت‌پور ادامه داد: همچنین نکته مورد تأکید دیگر در زمینه تکلیف شرعی حجاب، تعریف زنان و خانواده‌های پوشیده و تشخص دادن به آن‌هاست و باید تمرکز در تبلیغات دینی بر روی تعریف زن مسلمان باشد. هر قدر ما در تکریم زنان محجبه بهتر عمل کنیم، جذابیت پوشش برای زنان بهتر خواهد شد کما اینکه امروز بر عکس اتفاق افتاده و زنانی که کمتر حجاب دارند، در جامعه بیشتر مورد توجه مردان هستند. وی با بیان اینکه تا حدود سال ششم هجرت، بانوان در مدینه حجاب درست و حسابی نداشتند، اظهار کرد: در این سال و در سوره 90 به ترتیب نزول، دستور حجاب صادر شد که به عنوان تشخص اجتماعی و دینی زنان مسلمان بود. بنابراین برای تعریف این تشخص باید 89 سوره قبل را بررسی و ویژگی جامعه اسلامی و مؤمنان را بشناسیم که به نظر بنده، آیه 35 احزاب «اِنَ المُسلِمِینَ وَالمُسلِمَاتِ وَالمُؤمِنِینَ وَالمُؤمِنَاتِ وَالقَانِتِینَ وَالقَانِتَاتِ وَالصَادِقِینَ وَالصَادِقَاتِ وَالصَابِرِینَ وَالصَابِرَاتِ وَالخَاشِعِینَ وَالخَاشِعَاتِ وَالمُتَصَدِقِینَ وَالمُتَصَدِقَاتِ وَالصَائِمِینَ وَالصَائِمَاتِ وَالحَافِظِینَ فُرُوجَهُم وَالحَافِظَاتِ وَالذَاکِرِینَ اللَهَ کَثِیرًا وَالذَاکِرَاتِ أَعَدَ اللَهُ لَهُم مَغفِرَهً وَأَجرًا عَظِیمً؛ مسلماً خدا برای مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان با ایمان، و مردان و زنان عبادت پیشه، و مردان و زنان راستگو و مردان و زنان شکیبا، و مردان و زنان فروتن، و مردان و زنان صدقه دهنده، و مردان و زنان روزه‌دار، و مردان و زنان حفظ‌کننده خود از پلیدی‌های جنسی و مردان و زنانی که بسیار یاد خدا می‌کنند، آمرزش و پاداشی بزرگ آماده کرده است»، 10 ویژگی برای تعریف جامعه اسلامی ذکر کرده که زیرساخت حجاب و عفاف است.

زیرساخت حجاب ایجاد شود

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: مشکل عمده ما این است که روی زیرساختی که حجاب را می‌سازد، کار نکرده‌ایم و تمرکز خودمان را روی مسئله حجاب برده‌ایم؛ وقتی در کشورمان، توسعه غربی محور قرار گرفت و به سرعت به این سمت در حال حرکت هستیم که در عمل به زن بگوییم تو نمی‌توانی محجبه باشی؛ ما حتی نتوانسته‌ایم بین فضای توسعه اضطراری و توسعه دینی و ایمانی تفکیک کنیم؛ وقتی توسعه از غرب کپی شود، خود به خود زیر پای حجاب خالی می‌شود و هر قدر جامعه توسعه‌یافته شود، بی‌حجابی و بدحجابی هم بیشتر خواهد شد زیرا تحصیل و اشتغال زنان، پیوست فرهنگی ندارد. وی افزود: جوان مجرد وارد دانشگاه می‌شود و تا سن 25 تا 30 سالگی در دانشگاه است بدون اینکه خوابگاه متأهلی داشته باشد و وقتی چنین شد، به دنبال آن مشکلات دیگر بروز می‌کند؛ الان مدل توسعه ما با آمریکا و چین و اروپا چه فرقی دارد؟ وظیفه ما توسعه قرض‌الحسنه و انفاق بود ولی بانک‌ها را سودمحور قرار دادیم. وقتی به بانوان گفته شد باید تحصیل کنید به دانشگاه می‌روند و سن ازدواج بالا می‌رود و آفات فراوانی به دنبال دارد و فضای مجازی هم نقش مهمی در مدیریت آن‌ها دارد. بهجت‌پور افزود: ما نباید تصور کنیم که تعلیم و تربیت با تزریق چند مطلب دینی در کتاب‌ها اسلامی خواهد شد چون او در فضای مدرنیته و سکولار زندگی می‌کند و ما می‌خواهیم از توحید برای او سخن بگوییم. وی با بیان اینکه باید بین امر به معروف و نهی از منکر فرق بگذاریم، گفت: معروف یعنی چیزی که آنقدر در جامعه به عنوان معروف شناخته شده است که اگر کسی خلاف آن عمل کرد، مورد عتاب قرار بگیرد و منکر یعنی عمل حرامی که در جامعه به عنوان حرام شناخته شده و عامل آن را مستحق مجازات می‌دانند، پس هر عمل حرامی، منکر نمی‌شود؛ لذا معروف، شناخته شده توسط عقل فطری یا شرع است و جامعه متشرعه آن را می‌پسندند. به همین دلیل می‌بینیم اولین باری که مسلمانان دستور یافتند تا امر به معروف و نهی از منکر کنند، در سوره آل‌عمران به عنوان سوره 89 در سیر نزول و مدنی است، از این رو در مکه شاهد هیچ امر به معروفی نیستیم.

تبیین درست حجاب؛ وظیفه اصلی حکومت

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: گام اول ما به عنوان حوزه و حکومت وظیفه تعلیم و تربیت و تبیین درست مسئله حجاب با تمرکز بر روی تشخصی است که حجاب دارد و تا این قصه تبدیل به هنجار نشده باشد، نوبت به امر به معروف و نهی از منکر برای ما نمی‌رسد و حتی نوبت به تشریع حجاب در صدر اسلام هم نرسیده است؛ به همین دلیل جای این پرسش وجود دارد که چرا قرآن در 90 سوره صبوری کرده و بعد دستور به حجاب داده است.

6565