بازخوانی یک پرونده اخلال ارزی؛ انجام و فرجام سکان‌داران بانک مرکزی
بانک مرکزی در جهت سیاست‌های خود توزیع ارز با نرخ شناور را در دستور کار خود قرار داد تا مطابق مقررات در اختیار افراد قرار دهد و یکی از منافذ فساد این ارز دولتی بوده است.
ایرنا نوشت: با اعلام رأی قطعی محکومیت برای رییس سابق بانک مرکزی و معاون وی به همراه چند تن دیگر از متهمان، زنگ پایان رسیدگی قضایی به یکی از بزرگترین پرونده‌های اخلالگران ارزی به صدا درآمد.
روز شنبه 24 مهر 1400، سخنگوی قوه قضاییه از محکومیت قطعی ولی‌الله سیف رییس سابق بانک مرکزی و سید احمد عراقچی معاون وقت ارزی بانک مرکزی در مجموع به 18 سال حبس تعزیری خبر داد.
براساس احکام قطعی و لازم الاجرای اعلام شده از سوی ذبیح‌الله خداییان، ولی‌الله سیف رئیس وقت بانک مرکزی متهم به برهم زدن نظم و آرامش بازار ارزی کشور و زمینه‌سازی برای خرید و فروش غیرقانونی ارز به میزان 159 میلیون و 800 هزار دلار و 20 میلیون و 500 هزار یورو و اهمال و سو مدیریت در دوران مسئولیت خود، به 10 سال حبس تعزیری محکوم شد.
سید احمد عراقچی معاون وقت ارزی بانک مرکزی نیز متهم به برهم زدن نظم و آرامش بازار ارزی کشور و زمینه سازی برای خرید و فروش غیر قانونی ارز به میزان 159 میلیون و 800 هزار دلار و 20 میلیون و 500 هزار یورو و اهمال و سوءمدیریت در دوران مسئولیت خود به هشت سال حبس تعزیری محکوم شد.
*س_ماجرای این پرونده چه بود؟_س* تابستان سال 1397 بود که پس از نوسانات شدید بازار ارز و دستگیری وحید مظلومین معروف به «سلطان سکه»، احمد عراقچی معاون وقت بانک مرکزی که 17 مرداد 1396 به این سمت منصوب شده بود، با حکم دادستانی دستگیر و در نهایت با تودیع وثیقه آزاد شد و درست یک سال بعد از آن یعنی 13 مرداد سال 1398 بود که دادگاه 9 نفر از اخلالگران ارزی مرتبط با حوزه بانک مرکزی به صورت علنی در شعبه دوم دادگاه ویژه مفسدان اقتصادی به ریاست حجت‌الاسلام والمسلمین سید احمد زرگر برگزار شد.
این دادگاه علنی پس از آن برگزار شد که بارها غلامحسین اسماعیلی سخنگوی وقت قوه قضاییه در نشست‌های خبری در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره پرونده سیف و عراقچی از وجود نقص در پرونده خبر داد و از مسوولان دولت دوازدهم خواست تا با ارائه مستندات و مدارک کافی عدلیه را در رسیدگی به پرونده کمک کنند همچنین اسماعیلی اظهار داشت که این پرونده نیاز به تحقیقات دارد و پاسخ و استنادات دولت بطور قطع مورد توجه قضات شعبه رسیدگی‌کننده خواهد بود و در سرنوشت پرونده هم اثرگذار است.
حجت الاسلام والمسلمین غلامحسین محسنی‌اژه‌ای سخنگوی وقت قوه قضاییه هم دی ماه 1397 درخصوص آخرین وضعیت پرونده احمد عراقچی گفت: ما هم دوست داریم هر پرونده‌ای سریعتر به نتیجه برسد اما برخی پرونده‌ها نیاز به کار کارشناسی و تحصیل دلیل در همان مراکز دارد.
وی در یک برنامه تلویزیونی هم اظهارداشت: «ما از افراد پایین‌تر به دانه‌درشت‌ها و به نقطه مرکزی می‌رسیم. اکنون ما از طریق دلال‌ها به افراد بالاتر رسیدیم. مثلا از دلالی در کف سبزه‌میدان به مظلومین و از وی به عراقچی و از او به سیف می‌رسیم.»
در دادگاه متهمان اخلال ارزی که تابستان 1398 برگزار شد، سالار آقاخانی، سید احمد عراقچی، سید رسول سجاد، احسان معافی، میثم خدایی کلاکی، علی آروند، فرشاد حیدری، میلاد گودرزی و منصور دانش پور به همراه وکلای خود مقابل میز قاضی زرگر و دو مستشار وی حوضان و بابایی قرار گرفتند.
کیفرخواست 20 صفحه‌ای این پرونده که با عنوان اتهامی اخلال در نظام اقتصادی از طریق قاچاق عمده ارز از سوی دادسرای تهران صادر شده بود، توسط امیر رسول قهرمانی نماینده دادستان قرائت شد.
طبق اعلام نماینده دادستان، سید احمد عراقچی 41 ساله معاون وقت ارزی بانک مرکزی به مشارکت در اخلال در نظام ارزی و پولی کشور از طریق قاچاق عمده ارز به صورت شبکه‌ای و سازمان یافته در حد کلان به میزان 159 میلیون و 800 هزار دلار و 20 میلیون و 500 هزار یورو متهم شد.
سالار آقاخانی یک کارگزار 28 ساله به مشارکت در اخلال در نظام ارزی و پولی کشور از طریق قاچاق عمده ارز به صورت شبکه‌ای و سازمان یافته در حد کلان به میزان 159 میلیون و 800 هزار یورو و دو پرداخت رشوه به میزان 118 هزار دلار متهم شد.
سید رسول سجاد مدیر بین الملل معاونت ارزی بانک مرکزی هم به معاونت در اخلال در نظام ارزی و پولی کشور از طریق قاچاق عمده ارز به صورت شبکه‌ای و سازمان یافته در حد کلان 159میلیون و 800 هزار دلار و 20 میلیون و 500 هزار یورو از طریق انجام معاملات فردایی، دریافت رشوه از آقای سالار آقا خانی متهم شد.
البته این پرونده در مجموع 9 متهم داشت و نماینده دادستان تاریخ وقوع جرم متهمان را در بازه زمانی 14 آذر تا 20 اسفند 1396 اعلام کرد.
*س_ارز دولتی یکی از منافذ فساد_س* قهرمانی در جلسه دادگاه به شرح اقدامات متهمان و ادله انتسابی پرداخت و گفت: بانک مرکزی در جهت سیاست‌های خود توزیع ارز با نرخ شناور را در دستور کار خود قرار داد تا مطابق مقررات در اختیار افراد قرار دهد و یکی از منافذ فساد این ارز دولتی بوده است.
نماینده دادستان گفت: در یک سال و نیم گذشته (بازه زمانی سالهای 96 و 97) بانک مرکزی ساده‌ترین و شاید غلط ترین راه را در پیش گرفت و با زدن چوب حراج به دارایی کشور بخش قابل توجهی از ذخایر ارزی را وارد بازار کرد که عده‌ای نیز از این وضعیت سواستفاده کردند و باعث سیر نزولی ارزش ریال در برابر دلار شد.
وی ادامه داد: بانک مرکزی در اقدام عجیب، ضمن انتخاب بیش از 10 صرافی روزانه میلیون‌ها دلار را در اختیار آنها قرار داد و به تدریج شبکه‌ای از دلاربازی شکل گرفت و صرافی‌های منتخب که قرار بود دلارهای دریافتی از بانک مرکزی را در بازار به مصرف برسانند در قبال درصدی سود در اختیار اشخاصی قرار دادند.
قهرمانی اضافه کرد: بانک مرکزی که توان مدیریت این شبکه خود ساخته را نداشت، در صدد برآمد به شیوه‌ای دیگر مشکل را درمان کند و معاون وقت بانک مرکزی در مورد ورود و مداخله در بازار فردایی ارز اقدام کرد و این در حالی بود که مصوبه شورای پول را اخذ نکرد و از طریق شبکه بانکی به فروش ارز دولتی از طریق متهم اصلی (سالار آقاخانی) مبادرت کرد.
نماینده دادستان افزود: عراقچی با آقاخانی به صورت محرمانه با بانک مرکزی در مورد بازار غیررسمی ارز همکاری کردند که این اقدامات توسط آقایان میلاد گودرزی، منصور دانش پور و علی آروند که عوامل آقاخانی بودند دنبال شد.
وی اظهارداشت: از آقاخانی خواسته شد طی یک همکاری محرمانه در هر مرحله پنج میلیون دلار ارز از بانک مرکزی خریداری کند و به هرکسی که صلاح می‌داند بفروشد و در ادامه به صورت مخفیانه به آقاخانی گفته می‌شود که فعالیت ارزی خود را به بعد از ساعت 16 منتقل کند.
*س_فروش ارز با کارت ملی و قاچاق ارز به اقلیم کردستان_س* قهرمانی گفت: این اقدامات سبب افزایش قیمت ارز در بازار آزاد شد و سوءمدیریت دیگری که انجام شد این بود که ارز دولتی با کارت ملی به فروش می‌رسید که سبب قاچاق ارز به اقلیم کردستان عراق و تأمین ارز مورد نیاز برای قاچاق کالا به ایران از مرزهای غربی شد.
*س_شهرستانی‌هایی که برای دریافت ارز به تهران آمدند_س* وی افزود: تشکیل صف‌های طولانی و حتی شبانه برای دریافت ارز که تا صبح به طول می‌انجامید و انتقال گروهی مردم از شهرستان‌ها به تهران برای دریافت ارز توسط سودجویان و قاچاقچیان سبب شد تا بخش عمده‌ای از ارزهای دولتی در اختیار قاچاقچیان و سوداگران قرار گیرد؛ که در این رابطه پرونده‌ای در دادسرا در حال رسیدگی است.
نماینده دادستان در بخش دیگری از دادگاه درباره اقدامات سالار آقاخانی گفت: آقاخانی و عوامل وی ابتدا قیمت دلار را در بازارهای غیررسمی تعیین و سپس از بانک مرکزی دریافت و با انجام معاملات فردایی این دلارها را به قاچاقچیان ارز می‌فروختند و هیچگونه نظارتی از طرف بانک مرکزی انجام نمی شد.
قهرمانی اظهارداشت: عراقچی گفته نظارت بر اقدامات آقاخانی از طریق وزارت اطلاعات بوده در حالی که حسب استعلامات انجام شده نماینده وزارت اطلاعات فقط در 6 مرحله از 28 مرحله حضور داشته‌اند و آقاخانی برای فروش ارز دولتی از عوامل خود در سبزه میدان و بازار افشار استفاده می‌کرده و این افراد با آقاخانی همکاری داشته‌اند که سبب شد جریان قاچاق ارز از رشد قابل توجهی برخوردار شود.
*س_خروج ارزها از کشور_س* وی گفت: ارز فروخته شده از دسترس و از کشور خارج شده و به دلیل اینکه طبق ضوابط عرضه ارز باید از طریق صرافی‌های مختلفی صورت گیرد، اما آقاخانی فاقد مجوز صرافی بوده بنابراین عملا امکان انقعاد قرارداد میان آقاخانی و بانک مرکزی وجود نداشته و به صورت شفاهی و پنهانی بوده است.
نماینده دادستان افزود: آقاخانی 20 میلیون درهم نزد بانک مرکزی به عنوان تضمین می‌سپارد و بعد از دو هفته تقاضای استرداد تضمین‌های سپرده شده خود را می‌کند که این موضوع مورد موافقت عراقچی قرار می‌گیرد و طی دستوری به رسول سجاد (دیگرمتهم این پرونده) 20 میلیون درهم تضمینی سپرده شده به وی مسترد و آقاخانی بدون تضمین در بانک مرکزی و برخلاف مقررات ارزهای دولتی را دریافت و در بازارهای غیرمجاز ارز به فروش رسانده است.
قهرمانی ادامه داد: وی ارز را به مبلغ سه هزار و 500 دریافت و به مبلغ فرضی چهار هزار و 500 در بازار آزاد با کسر کارمزد به حساب عملیات ارزی معادل ریالی واریز کرده است.
وی اضافه کرد: در 20 اسفند 1396 متهم سالار آقاخانی توسط عوامل پلیس آگاهی شناسایی و دستگیر می‌شود که تا زمان دستگیری 331 میلیون و 400 هزار تومان تحصیل داشته که در هر مرحله 12 میلیون تومان سود وی بوده است.
*س_گزارش خلاف واقع برای فریب دستگاه قضایی_س* نماینده دادستان اظهارداشت: پس از دستگیری وی طی هماهنگی میان عراقچی و عوامل آقاخانی این مبلغ به بانک مرکزی برای پنهان کردن اقدامات عودت داده می‌شود تا در آینده میزان حق الزحمه تعیین و سهم وی (متهم آقاخانی) پرداخت شود و بانک مرکزی برای پنهان کردن اقدامات غیرمجاز خود در 26 اسفند 1396 در نامه‌ای هشت صفحه‌ای و به امضای فرشاد حیدری (متهم دیگر این پرونده) اعلام می‌دارد که اقدامات وی (متهم آقاخانی) بر اساس ضوابط قانونی بوده که در ادامه مشخص شد این گزارش برای فریب دستگاه قضایی و به صورت خلاف واقع بوده است.
وی اضافه کرد: این گزارش سبب شد تا در 27 اسفند 1396 آقاخانی با تودیع وثیقه آزاد شود و جریان رسیدگی تغییر یابد که در ادامه با بررسی این گزارش و طی تحقیق از فرشاد حیدری مشخص شد که گزارش مزبور را عراقچی نوشته و وی در پی اعتماد به عراقچی آن را تأیید و امضا کرده است.
سالار آقاخانی براساس اعلام سخنگوی قوه قضاییه در 24 مهر 1400 به 13 سال محکوم شد هرچند این متهم از سال 1396 متواری است.
*س_تخطی بانک مرکزی از قواعدی که خود وضع کرده است_س* نماینده دادستان افزود: بانک مرکزی از قواعدی که خودش وضع کرده بود تخطی می‌کند و بانک مرکزی با نقض قوانین و مقررات خارج از شبکه بانکی و شبکه صرافی مجاز و خارج از سامانه ارزی سنا اقدام به فروش ارز دولتی کرده و انتظار این را دارد که از طرف مراجع قضایی مورد بازخواست و ماخذه قرار نگیرد.
نماینده دادستان گفت: مدیران بانک مرکزی به جای اینکه از توزیع بی‌رویه ارز مداخله‌ای با قیمت شناور جلوگیری کنند و به جای اینکه با تصویب ساز و کارهایی جلوی فعالیت این بازارهای قاچاق ارز واقع در سبزه میدان و بازار افشار میدان فردوسی تهران را بگیرند در یک اقدام بی‌سابقه با نقض تمام قوانین خودشان به عنوان دلال غیرمجاز وارد بازارها شدند و این سرمایه ملی را با فروش ارزهای دولتی به صورت معاملات فردایی ارز در اختیار سوداگران و سفته‌بازان ارز قرار دادند.
*س_تحویل 160 میلیون یورو ظرف سه ماه به قاچاقچیان ارز_س* وی افزود: تعجب‌آور اینکه مدیران مربوطه پس از برملا شدن این جریان اعلام کردند که همه این اقدامات در راستای خدمت به نظام جمهوری اسلامی ایران بوده لیکن آنچه مردم ایران دیدند غیر از این بود، ظرف مدت سه ماه مبلغ 159 میلیون و 800 هزار دلار و 20 میلیون و 500 هزار یورو از سرمایه ارزی کشور را تحویل قاچاقچیان ارز دادند.
قهرمانی دستورالعمل ماده 21 قانون پولی و بانکی کشور و ماده 28 و ماده 31 را قرائت کرد و گفت: مدیران وقت بانک مرکزی نه تنها قوانین خرید و فروش را نقض کردند بلکه ارز را در اختیار کسانی قرار دادند که هیچ مجوزی نداشتند که نشان از نقض عامدانه و عالمانه قوانین توسط متهمان دارد همچنین در این پرونده معاملات توسط سالار آقاخانی نه در سامانه سنا بلکه در بازار قاچاق صورت پذیرفته و متهمان عامدانه قوانین را نقض کرده‌اند.
*س_ارسال پرونده مداخلات ارزی 30 میلیارد دلاری و 60 تن طلا به دادگاه_س* بعد از نخستین جلسه دادگاه، گزارش رسمی دیگری از برگزاری جلسات بعدی منتشر نشد تا اینکه 13 اردیبهشت 1400 علی القاصی مهر دادستان تهران در نشست شورای عالی مسئولان قضایی به ارائه گزارشی درباره آخرین وضعیت پرونده مداخلات ارزی مسئولان ارشد دولتی در فاصله زمانی سال 95 تا 97 پرداخت و از ارسال پرونده ولی الله سیف رئیس کل سابق بانک مرکزی به دادگاه ویژه اخلال در نظام اقتصادی خبر داد.
علی القاصی مهر گفت: در سالهای 95 تا 97 نه تنها قوانین مرتبط با نظام ارزی کشور نقض شده، بلکه تکالیف قانونی دایر بر لزوم تصویب مداخله ارزی و فروش سکه های طلا در شورای پول و اعتبار برای پرداخت منابع ارزی به نیازمندان واقعی و جلوگیری از تشکیل بازار واسطهگری و دلالی نسبت به این منابع نیز رعایت نشد.
به گفته دادستان تهران، در نتیجه این نقض مقررات و ترک فعل‌ها، علاوه بر وقوع اخلال در نظام اقتصادی 30 میلیارد و 200 میلیون دلار منابع ارزی و 60 تن ذخایر طلا تضییع شده است.
این پرونده تنها پرونده اخلال در بازار ارز سالهای اخیر نبود و در دادگاه‌های ویژه جرایم اقتصادی پرونده‌های متعددی در زمینه اخلال ارزی رسیدگی شد اما دامنه جرایم و تخلفات پرونده مسئولان بانک مرکزی بسیار گسترده بود.
روزهای داغ تابستان 96 و اوج گرفتن تحریم‌ها که آشفته بازار ارز آرامش مردم را تحت تاثیر قرار داد و اجرای تصمیمات نادرست، سو ءمدیریت و اهمال مسئولان و مدیران وقت بانک مرکزی وضعیتی را رقم زد که تاثیر آن بر روی معیشت و زندگی مردم همچنان باقی است.
گرچه مسئولان دولتی وقت و برخی سودجویان این حوزه امروز به حبس محکوم شدند اما عملکرد نادرست آنان برای ملت ایران گران تمام شد و از بین رفتن امنیت اقتصادی، گرانی‌های سرسام‌آور و نوسانات بازار را باعث شد و سوال این است که شاید متهمان این پرونده به خط پایان رسیدند اما حقوق مادی و معنوی ملت ایران، عمر رفته و رنج‌هایی که از پس این ناکارآمدی‌ها بر مردم گذشت چگونه جبران خواهد شد؟
لینک کوتاه: asriran.com/003OHD
