بانوان محجبه موفق به عنوان الگو در جامعه معرفی شوند

یکی از مظاهر اسلامیت جوامع مسلمان، حجاب و پوشش زنان است که به عنوان سمبل و نمادی از آموزه‌های اسلامی و تکلیفی برای مسلمانان و به ویژه زنان، موضوع چالش‌های فراوان داخلی و خارجی قرار گرفته است.

عفاف و حجاب نماد دینی ارزشی و ملی فرهنگ ایرانی و یک نماد انقلابی‌گری است. بنابراین، دشمنان ارزش‌های الهی و دینی و انقلاب به لحاظ جایگاه بسیار مهم عفاف و حجاب سعی دارند به عناوین مختلف این نماد را کمرنگ کنند یا از بین ببرند و این اقتدار را بشکنند.

از سال‌های پس از انقلاب تا کنون برای ترویج حجاب و عفاف تلاش شده است، اما در سال‌های اخیر، شاهد ضعف‌هایی در این حوزه بوده‌ایم که ثمره آن فراگیر شدن برخی سبک‌های غیر ایرانی و غربی میان نسل جدید است.

در ادامه، در خصوص کمبود‌ها و ضعف‌های فرهنگی که منجر به ایجاد آسیب‌های حوزه عفاف شده است با عبدالرضا سیف، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و پژوهشگر به گفت‌وگو پرداخته ایم.

عبدالرضا سیف، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و پژوهشگر درمورد این مسئله که عفاف و حجاب ابعاد مختلفی از جمله ابعاد فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و... دارد و در کشور ما به این ابعاد توجه نشده و یا معمولاً به این مقوله به صورت تک بُعدی و به طور خاص یا سیاسی و از موضع قدرت نگاه شده است و از لحاظ دینی هم، بعضی هنوز آن را جزء محکمات نمی‌دانند و آن را نوعی ارزش دینی می‌بینند، اظهار کرد: اصولاً یکی از مبانی جمهوری اسلامی این بود که احکام و فروع اسلامی به نوعی در جامعه در حد امکان اتفاق افتد. با نگاهی به پیش از انقلاب اسلامی متوجه می‌شوید که در زمان پهلوی اول بی حجابی به صورت اجباری در جامعه گسترش یافت و زنان بسیاری در اعتراض به قانون کشف حجاب به شهادت رسیدند و یا آسیب دیدند. تا سال‌های بعد از آن هم، دختران و بانوان در دانشگاه‌ها ادارات و مدارس مجبور به برداشتن حجاب بودند. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و مبانی فکری حضرت امام (ره) غیر از 80 درصد جامعه که غالباً افراد سنتی پایبند به حجاب بودند، 20 درصد مابقی یعنی دانشجویان و افراد شاغل در ادارات، دانشگاه ها، مدارس و... بدون هیچ‌گونه بخش‌نامه و اجباری، حجاب را به جامعه بازگرداندند و به این باور رسیدند که شأن یک زن در فکر اوست نه درجسم او و ارزش هر دختر به زیبایی‌های معنوی اوست نه به زیبایی‌های ظاهری او و چادر را انتخاب کردند.

با گذشت زمان تصور نمی‌کردیم که در جامعه نیاز به زمینه سازی و فعالیت‌های فکری باشد همانند کاری که شهید مطهری درباره حجاب انجام داد و فکر نمی‌کردیم که نسل جدید یک نسل علمی و پرسشگر و دنبال مسائل باشد. پرداختن به جنبه‌های ظاهری و اجرایی باعث شد تا به مبانی فقهی توجه نشود. به عنوان مثال؛ اگر به دانشگاه‌های دنیا نگاه کنید قوانین خاصی در پوشش دانشجویان مشاهده می‌کنید، اما در ایران توجه زیادی به این مقوله صورت نگرفت.

در دوره هایی، تهاجم فرهنگی و نگاه به مد و تولید لباس‌های زننده به نوعی به جنگ نرم مبدل شد و فیلم‌های بسیاری در جهت تخریب حجاب ساخته شد در حالی که ما می‌توانستیم فیلم‌هایی در راستای تعریف حجاب بسازیم.

او بیان کرد: به عقیده من حجاب نوعی حیاء است و شامل آقایان هم می‌شود. هر دو جنس زن و مرد در سوره نور مورد خطاب واقع شده اند و از مردان خواسته شده تا نگاه خود را حفظ کنند و از زنان نیزخواسته شده تا زینت هایشان را بر غریبه‌ها آشکار نکنند چرا که زنان به دلیل زیباییشان برای آرامش جامعه و کانون خانواده آفریده شده اند.

در سوره احزاب خداوند از پیامبر (ص) می‌خواهد که او به زنان و خواهران خود و زنان مومن بگوید خود را بپوشانند تا از مردانی که در مدینه به دنبال فساد هستند پنهان بمانند. در محیط‌های علمی و دانشگاهی زنان به جای این‌که به دنبال کار‌های فکری و علمی باشند گرفتار بعضی حادثه‌ها می‌شوند.

خیلی از دانشمندان زن دنیا که محجبه اند می‌گویند حجاب مانع آن‌ها نشده است. ما این الگو‌ها را در جامعه معرفی نکرده ایم. حضرت فاطمه زهرا (س) که الگویی ابدی است و یا حضرت زینب کبری (س) و دختران ائمه معصومین (ع) کمتر به جامعه معرفی شده اند.

سیف با اشاره به بی توجهی به مقوله‌ی معرفی بانوان موفق محجبه در جامعه تصریح کرد: زنان موفق محجبه در حوزه‌های علمیه، محیط‌های دانشگاهی و... آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته اند که البته این قصور هم تا حدی به صدا و سیما برمی‌گردد که سعی نکرده است در قالب فیلم، سریال و مستند به معرفی آن‌ها بپردازد و چهره واقعی زنان را از فرهنگ ما استخراج کند. در شاهنامه‌ای که پیش از اسلام نوشته شده است، فردوسی زنان را اندیشمند معرفی می‌کند و این زنان همگی دارای پوشش هستند؛ یعنی حتی در آن زمان فرهنگ برهنگی در فرهنگ ایرانی وجود نداشته است زنان هم پهلوان، هم اندیشمند و هم مادرند.

اگر مادر رستم زنی اندیشمند و پاکدامن نبود رستم چگونه می‌توانست به دنبال راستی و راستگویی باشد؟ به عنوان مثال؛ در منظومه خسرو و شیرین که از متون ادبی ماست از پاکدامنی شیرین سخن گفته می‌شود حتی وقتی خسرو و شیرین به صورت ناشناس به هم می‌رسند خسرو اجازه دیدن شیرین را به خود نمی‌دهد. فرهنگ ما فرهنگ برهنگی نیست. ویس و رامین هم، داستان زنی است که از پیوند ازدواج خود ناراضی است و بعد دلباخته برادر شوهرش می‌شود و زمانی که می‌خواهد به بی حیایی کشیده شود مورد اقبال مردم قرار نمی‌گیرد.

رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران مطرح کرد: مردم ما پوشش را انتخاب کردند. زیرا سلامت را در پوشش می‌دیدند. اسلام هم، مروج این فرهنگ بود و می‌گفت که حجاب و عفاف برای زن و مرد لازم است و برای زن از این جهت لازم است که پوشش و فاصله‌ای داشته باشد. حتی در داستان هایی چون شاهنامه منیژه دختر افراسیاب که بعد‌ها همسر بیژن می‌شود، می‌گوید «منیژه منم دخت افراسیاب / برهنه ندیده تنم آفتاب».

او ادامه داد: در گذشته و در فرهنگ پیش از اسلام هم، پوشش را مصونیت می‌دانستند نه محدودیت. حتی در زمان ظهور اسلام هم شمشیر عرب زبان سوریانی مصریان را تغییر داد، اما ایرانیان به دلیل اندیشمندی، زبان خود را حفظ و اسلام را بر اساس عقلانیت پذیرفتند. زیرا زنان ما برهنه نبودند و تنها با اسلام حجاب خود را کامل کردند. در گذر تاریخی در دوره پهلوی و آن هم با دیکته غرب زنان را برده جنسی می‌کنند و زنان را از خانه که محوری برای مادری، فرزندی و رشد آن‌ها است بیرون می‌کِشند و او را در جامعه ملعبه و فاسد می‌کنند.

در دنیای غرب چه فرقی بین یک یخچال، تلویزیون و یک زن برهنه است؟ جز این‌که این زن برهنه برای یک کالا تبلیغ می‌کند. در ایران ما زنان همیشه به دنبال فکر، اندیشه، اصلاح، ساخت و تربیت بوده اند. ابن سینا از مادری اندیشمند متولد می‌شود. زکریای رازی از تربیت مادر مومنه‌ای بهره مند می‌شود که او را با قرآن آشنا می‌کند و بیش از هزار دانشمند داریم که مثل آن‌ها هنوز در اروپا به وجود نیامده است.

سیف گفت: اِشکال کار ما این است که ما فرهنگ را منتقل نکرده ایم. دکتر علی شریعتی در کتاب «فاطمه، فاطمه است» می‌گوید: فاطمه الگوی همیشگی زنان است. فاطمه (س) علاوه بر این‌که دختر پیامبر (ص)، همسر حضرت علی (ع) و مادر امام حسن (ع) و امام حسین (ع) است. خود الگویی در تربیت فرزندان، جنگ، سخنوری و... برای یک جامعه است و جایگاه ویژه‌ای به زن می‌دهد و خطاب به زنان می‌فرماید: درست است که از جاهلیت ظاهری و زنده به گور شدن نجات یافتید، اما دیگران سعی دارند که شما را دچار جاهلیت معنوی و وجود شما را تصرف کنند.

او افزود: حضرت زینب کبری (س) قهرمان کربلا بعد از آن همه وقایع سخت که بر آن خاندان گذشت سخنرانی‌های قرایی انجام می‌دهد و روشنگری می‌کند و با حجاب خود تاریخ را تغییر می‌دهد و الگویی است که از لحاظ فکری و تاریخی در این 40 سال به آن‌ها نپرداخته ایم. در عزاداری امام سوم شیعیان (ع) همه زنان جامعه به دلیل ارادتی که به او دارند یک رنگ سیاهپوش می‌شوند و حجاب خود را رعایت می‌کنند، این شور حسینی است که به آن‌ها یاد می‌دهد این‌چنین باشند. این غیرت حسینی است که باعث می‌شود حضرت زینب (س) نگذارد که حجاب از دختر سه ساله امام حسین (ع) ساقط شود چرا که حجاب یک ارزش، افتخار و عظمت است. ضعف ما این است که در قلم فرسایی و نوشتن به حجاب و الگو‌های حجاب نپرداخته ایم.

رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران تصریح کرد: در ادبیات، فرهنگ و حتی در آیین زرتشتی ریشه‌های حجاب و عفاف دیده می‌شود منتها آن‌چه که به این مقوله ضربه می‌زند جریان فمینیست است که آزادی زن‌ها در ظاهر را مورد شعار قرار داده و دنبال برابری مردان و زنان است و دیگری مرد سالاری است و همان طور که می‌بینید در آگهی‌ها به منشی خانم با روابط عمومی بالا نیاز دارند و می‌بینید در محیط‌های کاری غیر دولتی، زنانی که از لحاظ حجاب، باز‌تر هستند راحت‌تر استخدام می‌شوند و تبعیض‌های رفتاری مردان نسبت به زنان محجبه و غیر محجبه باعث می‌شود تا زن‌ها کشف حجاب کنند یا به این سمت کشیده شوند.

او درمورد این سوال که به نوعی در جامعه، نه زنان محجبه از حاشیه امن روانی برخوردارند و نه خانم‌های غیر محجبه گفت: شعار‌های غربی که از آن به عنوان فمینیسم و زن‌گرایی تعبیر می‌شود و دشمنی با مردان را اشاعه می‌دهند به دنبال همجنس بازی هستند. در دنیای لیبرالیسم و کاپیتالیسم به دنبال آن هستند که زنان را برده کنند. به این برده‌های جدید گفته می‌شود که مردان در حال سوء استفاده هستند و از آن‌ها خواسته می‌شود که میدان دار جامعه باشند. یعنی به دلیل زیبایی آن‌ها جنس برتر هستند. از این طرف هم در جامعه ما عده‌ای سودجو وجود دارند که برای این‌که بتوانند کالای خود را بفروشند دست به انتشار آگهی‌هایی از این دست می‌زنند و ضد ارزش را ارزش جلوه می‌دهند. در صورتی که دختران ما نمی‌دانند که چه دامی در انتظار این‌ها است که آن‌ها را از هویت خود جدا کرده و تبدیل به برده می‌کند.

سیف اظهار کرد: این مدلینگ شدن برای فروشنده پول بیشتر، برای خریدار سود بیشتر و برای خود ذلت در پی دارد. از این بدتر روشی است با نام توریسم جنسی. توریسم جنسی نتیجه جریان فمینیسم است و از آن به عنوان شغل یاد می‌شود. این صنعت جنسی و یا تن فروشی چه ارزشی برای زن دارد جز این‌که تبدیل به برده می‌شود؟

از لحاظ جنسی زنان را زیبا و ظریف و مردان خشن‌تر و قوی‌تر آفریده شده اند پس این دو را نمی‌توان با یکدیگر برابر دانست این دروغی است که لیبرالیسم و کاپیتالیسم تحویل جوامع داده اند و زن‌ها را از جامعه جدا کرده اند. این جاهلیت بسیار بدتر از جاهلیت قبلی است که در آن جسم زنده به گور می‌شد در حالی که این جاهلیت معنوی است و شخصیت در آن فروخته می‌شود. وظیفه ما این است که نگذاریم این سودجویی‌ها انجام پذیرد، مردم با خرید نکردن از این مکان‌ها باید مبارزه فرهنگی داشته باشند.

رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بیان کرد: ما بر این گمان بوده ایم که تربیت در جامعه انجام گیرد در حالی که خاستگاه آن خانواده است و بعد مدرسه و دانشگاه. دولت، نظام و مدرسه اگر به پدر و مادر آگاهی بخشد دچار کمترین و تنش خواهیم بود. چون ما درباره این مقوله همایش و کلاس‌های آموزشی نداریم و نمی‌نویسیم و کار‌های علمی ارزشمندی درباره آن انجام نمی‌شود باعث شده است تا عده‌ای سودجو به مسئله حجاب اجباری و حجاب اختیاری بپردازند در حالی که حجاب اختیاری و اجباری بازی بیش نیست.

فرانسه مدعی است که نظامی لائیک دارد درحالی که دروغ است اگر لائیک است و معتقد به این‌که هیچ کس با نماد دینی و آیین خود نباشد چرا می‌گوید همه باید برهنه باشند. این‌ها با عوام فریبی کار خود را پیش می‌برند. ضعف از ماست و همه اعم از خانواده، دانشگاه و مدارس مسئول هستیم.

او درمورد این موضوع که چند سالی است که کلید واژه حجاب اجباری مطرح شده است و ادبیاتی که درباره آن استفاده می‌شود باری منفی دارد و در مقابل آن، حجاب اختیاری قرار می‌گیرد و ظاهراً منافاتی با آزادی ندارد. در نتیجه، باید چه ادبیاتی را در ترویج عفاف و حجاب به کار گرفت، گفت: ما فرهنگ خود را آن طور که باید معرفی نمی‌کنیم. وقتی فرهنگ را مشاهده می‌کنید متوجه خواهید شد که اصلاً ادبیات اجباری و اختیاری در آن وجود ندارد. سخن درباره انسان یعنی زن و مرد است و انسانی که خداوند آفریده عقل او را چنان بارور کرده است که او خود از زشتی‌ها و کژی‌ها فاصله بگیرد. این بازی سیاسی حجاب اختیاری و اجباری نوعی عوام فریبی است به این خاطر که پوشش را نمی‌توان تقسیم بندی کرد.

سیف تصریح کرد: ما می‌توانیم بگوییم در زمان پهلوی اول بی حجابی اجباری داشتیم، زیرا بعضی منافع را در این بی حجابی می‌دیدند و باور داشتند برای حکومت بیشتر باید زنان را بی ارزش و مردان را بی غیرت کرد و بنابراین، زنان را تشویق به ملعبه و عریان شدن و آن‌ها را از هستی ساقط می‌کردند. چنین زنی دیگر نمی‌تواند احساس زن بودن، مادری و همسری داشته باشد. برای این کار، آن‌ها مستقیم وارد نمی‌شوند بلکه از حواشی استفاده می‌کنند و به او می‌قبولانند که او مجبور است حجاب داشته باشد و درباره حجاب اختیاری سخن از رأی‌گیری می‌کنند. آیا کسی هست که انتخاب کند سالم باشد یا مریض؟ معلوم است که چنین اتفاقی نمی‌افتد. این سیاسی کاری و حقه بازی برای بعضی افراد دکانی شده است تا از طریق آن، ذهن کسانی را مشغول کنند که آگاهی ندارند و فریب این سخنان را می‌خورند.

در بوستان سخن از زنانی همچون رابعه می‌شود که در عشق والاست آیا این زن برهنه است؟ آیا از او خواسته اند که این‌گونه باشد؟ آیا در ایران باستان زنان خود پرده نشین بوده اند یا از آن‌ها خواسته می‌شده است که پرده نشین باشند؟ چرا در مجلس مردان حضور نمی‌یافتند؟ حیاء مانع آن‌ها می‌شده است. کسی که در پشت پرده است با ارزش است. گوهر را در دست نمی‌گیرند تا کسی آن را بدزدد بلکه آن را پنهان می‌کنند.

او گفت: یک شاخه فمنیستی، حجاب اجباری است و شاخه‌های دیگری مانند ازدواج سفید دارد که در آن روابط بی حساب و کتاب شکل می‌گیرد. شاخه دیگر خانواده رها است که به فرد می‌قبولاند جدا از پدر و مادر زندگی کند. ما باید حداقل این شاخه‌ها را معرفی کرده و روشنگری کنیم و نمونه‌های آن را به جامعه نشان دهیم. این جامعه زمینه پذیرش دارد. البته جلوی برخورد‌های سطحی باید گرفته شود.

امروزه، مدعیان آزادی کسانی شده اند که برخورد‌های تندی در سال‌های قبل داشتند و موی جوانان را قیچی می‌کردند. در این مسیر، نه افراط و نه تفریط بلکه میانه روی جواب می‌دهد. «فَبَشِر عِبَادِ الَذینَ یَستَمِعُونَ القَولَ فَیَتَبِعُونَ أَحسَنَهُ».

در بحث‌های حجاب و عفاف وقتی از خانم‌های محجبه درباره انتخاب آن‌ها می‌پرسیم هیچ کس نمی‌گوید از روی اجبار بوده است. حتی پسرانی که ظاهر آن‌ها چندان دینی به نظر نمی‌رسد مایل هستند که با دختران محجبه ازدواج کنند. هنجار این است. درصد کمی هستند که این مقوله را نمی‌پذیرند که گاهی به عقده شخصیتی فرد بر می‌گردد. دیده شدن در همه فرهنگ‌ها وجود دارد و آن‌ها دوست دارند که دیده شوند. کسانی که از زیبایی کافی صورت برخوردار نیستند سعی می‌کنند اندام خود را به نمایش بگذارند در صورتی که کسی که زیباتر است پوشیده‌تر می‌شود. (ز عشق ناتمام ما جمال یار مستغنی است / به آب و رنگ و خال و خط چه حاجت روی زیبا را).

رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران یادآور شد: به نظر من، اگر بیشتر از این‌که به همایش‌ها و مراسم ظاهری توجه می‌شود به بحث‌های علمی و ارائه راهکار‌ها و معرفی الگو‌ها بپردازیم، حجاب و عفاف ترویج پیدا خواهد کرد. فضای مجازی، بستری حقیقی است و الگو‌ها در این فضا باید معرفی شوند. من در کلاس‌های خودم به دانشجویان می‌گویم اسم «برنادت» را در اینترنت جستجو کنند و داستان آن را بخوانند. این دختر، یک راهبه مسیحی است که از کلیسا طرد شده است و جنازه او سالم و در موزه‌ای در فرانسه در معرض عموم است. تصویری از حضرت مریم نمی‌توانید پیدا کنید که پوشیده نباشد. این الگو‌ها باید معرفی شوند تا دانشجویان ما دلگرم شوند.