با هیچ‌سازمانی زاویه و مخالفت نداریم

عباس جهانگیریان، رئیس هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایسنا درباره فعالیت‌های این نهاد، اظهار کرد: انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، یک تشکل مردم نهاد صنفی - فرهنگی است و مسئولیت‌های مختلفی را که به آن داده شده، یا از هیئت مدیره خواسته شده و یا سیاست‌هایی را که خود هیئت مدیره طراحی کرده، دنبال می‌کند. قبل از کرونا در بخش‌های مختلف انجمن کمیته‌ها و کارگروه‌هایی فعالیت می‌کردند اما با آمدن کرونا انجمن نتوانست مانند گذشته به فعالیت‌های خود ادامه دهد، هرچند کم‌کاری هم نکرده است.

او با اشاره به تأثیر کرونا بر فعالیت‌های انجمن، افزود: هنوز کرونا به صورت کامل نرفته اما تلاش می‌کنیم در وضعیت عادی، کار انجمن را پیش ببریم، اگر امکان‌پذیر بود جلسات را به صورت حضوری برگزار می کنیم و اگر امکان‌پذیر نبود، مجازی. طرح‌های خیلی زیادی داریم، پیشنهادم این که صورت جلسات انجمن را در سایت نویسک بگذاریم تا دوستان رسانه‌ای ما بتوانند درجریان مصوبات انجمن باشند. اگر این پیشنهاد تصویب شود، کار ما از جهت ارتباط با رسانه‌ها راحت‌تر خواهد بود.

جهانگیریان با بیان این‌که طرح‌های بسیاری به هیئت مدیره اعلام می‌شود که برخی به مصوبه تبدیل می‌شوند و برخی هم رد می‌شوند، گفت: آنچه الان در نظر داریم و می‌خواهیم دنبال کنیم این است که پلی به نهادهای مدنی و دولتی بزنیم و با آن‌ها در هرزمینه ای که به رشد ادبیات کودک و تامین حقوق نویسندگان کمک کند، تعامل و همکاری داشته باشیم. فکر می‌کنم اتفاق‌های خوبی در این دوره بیفتد زیرا از وضعیت خطرناک کرونا تا حدودی خارج شده ایم و ترکیب جدید هیات مدیره نیز ترکیب خوبی است، همه‌مان با ایده‌های خوبی آمده‌ایم و من افق خوبی را پیش‌روی انجمن می‌بینم.

او درباره انتقادهایی که به انجمن نویسندگان کودک و نوجوان درباره نگاه انحصارگریانه و ثابت بودن نسبی اعضای انجمن وجود دارد، توضیح داد: هرکسی هر انتقادی نسبت به انجمن دارد بگوید و انجمن هم پاسخ‌گو است؛ فضای انجمن یک فضای دموکراتیک است و بر اساس انتخابات مجمع عمومی، هئیت مدیره انتخاب می‌شود و اعضای هیئت مدیره، رئیس و نایب رئیس و دبیر را انتخاب می‌کنند. درباره نگاه انحصارگرایانه و ثابت بودن اعضای هیئت مدیره که می‌فرمایید باید بگویم همیشه این‌طور نیست، خیلی‌ها از جمله خودم غیر از دور دوم که در هیئت مدیره انجمن بودم تا این دوره در هیئت مدیره فعالیت نداشتم.

نویسنده «توران تور»، «پسر نان و نمک»، «سایه هیولا» و «جنگ که تمام شد بیدارم کن»... با بیان این‌که بیشتر اعضای هیئت مدیره تازه نفس هستند، ادامه داد: اگر یک دوره حضور من در هئیت مدیره دوم یا سوم را در نظر نگیرید، من نیروی جدید هستم. آقای کاشفی چند دوره بوده اما فاصله‌ای افتاده است. محمدرضا مرزوقی جدید هستند، خانم دکتر امینی فقط دوره قبل بوده، خانم دکترفولادوند هم جدید است، فقط آقای دکتر حجوانی است که چندین دوره در مقام دبیر و یا رییس هیات مدیره حضور داشته اند. این را در نظر بگیرید که آدم‌های با تجربه، حافظه تاریخی انجمن هستند. اگر آقای حجوانی نباشد در واقع انجمن حافظه تاریخی‌اش را ندارد چون ایشان تمام اطلاعات انجمن، از زمان تأسیس تا امروز را در حافظه دارند. از اعضای اصلی هیات موسس و به نوعی پدر معنوی انجمن است. به نظرم در هیات مدیره باید یکی دو نفر از قدیمی‌ها و آدم‌های با تجربه باشند تا در کنار نیروهای جدید همدیگر را کامل کنند. پشتوانه تجربه قدیمی‌ها و انرژی تازه‌نفس‌ها، ماشین انجمن را بهتر به پیش می‌برد و در مسیرهای بهتر قرار می‌دهد.

رئیس هیئت مدیره انجمن درباره تعامل با اعضای انجمن که در شهرستان‌ها زندگی می‌کنند و در تهران حضور ندارند نیز بیان کرد: از اعضایی که در تهران هستند، دعوت می‌کنیم تا با ما همکاری کنند؛ قرار است همه کمیته را فعال کنیم تا همه اعضا در اداره امور انجمن مشارکت داشته باشند. فقط در این صورت است که ما تبدیل به خانواده می‌شویم. اعضارا با توجه به توانایی‌ها و تخصص‌هایشان دعوت به همکاری در کمیته‌ها و کارگروه‌ها می‌کنیم. ما اعضایی داریم که در شهرستان‌ها ساکن‌اند و حتی اعضایی داریم که خارج از کشور زندگی می‌کنند و ما می‌توانیم با آن‌ها همکاری کنیم، آن‌ها می‌توانند به ما ایده بدهند و حتی در کارگروه‌های انجمن به صورت مجازی فعالیت داشته باشند. این طرح در هیئت مدیره جدید دیده شده که به نیروهای تازه‌نفس و جوان برای ورود به هیئت مدیره انجمن و هم شرکت در کارگروه‌ها و کمیته‌ها میدان داده شود.

به گفته جهانگیریان، شکل‌گیری و احیای کمیته‌ها و کارگروه‌های انجمن و تعیین اعضای آن‌ها از کارهای اولیه این دوره از هیات مدیره است. این کار هم با این هدف انجام می‌شود که همه کارها بر دوش هیئت مدیره نباشد و ما 700 عضو فعال در انجمن داشته باشیم نه این‌که 10 نفر فعالیت کنند و بقیه کنار باشند.

جهانگیریان درباره تعامل با نهادهای مدنی و دولتی اظهار کرد: به نظر می‌آید انجمن طرف مشورت نهادهای دولتی نبوده و گاه برخی نویسنده‌ها هم نسبت به این موضوع تمایل نشان نمی‌دهند، در واقع جبهه در موضوع همکاری با نهادهای دولتی زمانی به وجود می‌آید که از طرف نهادها به انجمن بی‌اعتنایی شود و یا تمایلی برای ارتباط با انجمن مشاهده نشود. در دوره‌ای وارد همکاری با بنیاد سینمایی فارابی شدیم و قرارداد شورای فیلمنامه‌های اقتباسی را با آن‌ها بستیم و و کار کردیم، صحبت کردیم و جایزه فیلمنامه‌های اقتباسی راه افتاد که بعد ادامه پیدا نکرد.

او در ادامه بیان کرد: انجمن نویسندگان در حاشیه جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان اصفهان همایش برگزار می‌کرد و هیئت داوران انجمن به بهترین فیلم‌ها جایزه می‌داد. کارگردان‌هایی که جایزه می گرفتند در مصاحبه‌های خود می‌گفتند، یکی از بهترین جوایزشان جایزه انجمن نویسندگان بوده و برایشان مهم بود که از انجمن جایزه بگیرند. همین ارتباط را با جشنواره بین المللی تئاتر کودک همدان داشتیم، هر سال شرکت می‌کردیم، جایزه می‌دادیم و داوری داشتیم. همچنین با مرکز هنرهای نمایشی، سازمان محیط زیست و مرکز انیمیشن صبا همکاری داشتیم. انجمن نویسندگان در مرکز صبا (شبکه دو سیما) کارگروه فیلم نامه داشت که من دبیرش بودم.

جهانگیریان با تأکید بر این‌که انجمن نویسندگان کودک و نوجوان هیچ‌گاه منفعل نبوده است، اظهار کرد: یکی از اتفاق‌هایی که برای جشنواره تئاترهمدان افتاد و کسی نمی‌داند این است که انجمن بانی روشن شدن مجدد چراغ این جشنواره شد؛ جشنواره تئاتر همدان در 9 دوره برگزار و بعد تعطیل شد، حدود چهارسال از آن خبری نبود. در هئیت مدیره انجمن آن زمان با دوستان در همین ارتباط صحبت کردیم، آن‌ها استقبال کردند. به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت نامه نوشتیم. او ما را دعوت کرد و جلسه‌ای برگزار کردیم و گفتیم نباید جشنواره تئاتر همدان تعطیل می‌شد. 9 دوره را آقای صوفی برگزار کرده و با رفتن او، جشنواره رها شده است. وزیر ارشاد بی درنگ به مدیر کل هنرهای نمایشی زنگ زد و این جشنواره مجدد آغاز به کار کرد و حالا یکی از 10 جشنواره معتبر در حوزه تئاتر کودک و نوجوان جهان است.

او درباره این‌که چرا در سال‌های اخیر این ارتباط‌ها کمرنگ شده است، گفت: گرچه ممکن است کرونا فعالیت ها را کاهش داده باشد اما این‌که در دوره‌های قبل کم کار شده باشد خیلی قبول ندارم. خاطرم هست در دوره‌ای که در هیئت مدیره بودم، با بسیاری از نهادهای فرهنگی دولتی و غیر دولتی همکاری داشتیم. در این دوره هم قرار است با همه نهادها و سازمان‌ها همکاری و تعامل داشته باشیم.

رئیس هیئت مدیره انجمن نویسندگان با تأکید بر تعامل با سازمان‌های مرتبط با کودکان و نوجوانان، ادامه داد: کانون پرورش فکری، بزرگ‌ترین سازمان دولتی در حوزه هنر و ادبیات کودک و نوجوان، نه در ایران بلکه در خاورمیانه است و انجمن نویسندگان کودک هم یکی از فراگیرترین نهادهای غیردولتی در خاورمیانه وغرب آسیا است که نمونه‌اش را در هیچ یک از کشورهای رو به توسعه نداریم. این‌که می‌گویم نمونه‌اش را نداریم به این دلیل است خارجی‌هایی که به ایران آمده و تشکیلات کانون و انجمن و شورای کتاب کودک را دیده‌اند، بر این موضوع صحه گذاشته‌اند که نمونه چنین تشکیلاتی را حداقل در کشورهای خاورمیانه، آسیای میانه و آمریکای جنوبی ندیده‌اند. باید قدر چنین تشکیلاتی را بدانیم. این‌ها نباید جدا جدا فعالیت کنند بلکه در ارتباط باهم می‌توانند به رشد و توسعه ادبیات و هنر کودک و نوجوان و کتاب و کتابخوانی کمک کنند.

او درباره همکاری‌های انجمن نویسندگان با وزارت ارشاد گفت: یکی از همکاری‌های ما با وزارت ارشاد می‌تواند برگزاری نمایشگاه‌های کتاب کودک و نوجوان باشد؛ اگر وزارت فرهنگ و ارشاد از انجمن بخواهد که همکاری داشته باشند، انجمن آمادگی همکاری با این وزارتخانه را دارد، این‌که ایده بدهد و همکاری کند اما اگر وزارت ارشاد نخواهد، انجمن نمی‌تواند خود را وارد کار دولتی کند. در حوزه کتاب کودک آماده هرگونه همکاری با نهادهای مختلف هستیم، به شرطی که از انجمن بخواهند.

جهانگیریان تأکید کرد: تمایل داریم با بنیاد سینمایی فارابی، گروه کودک تلویزیون، کانون پرورش فکری، شورای کتاب کودک، خانه تئاتر، خانه سینما، شواری کتاب کودک همکاری داشته باشیم. در این دوره با هیچ سازمانی زاویه و مخالفت نداریم و تمایل داریم این دوره با تعامل و دوستی و همفکری و همکاری با سایر نهادها ادامه داشته باشد. هر اتفاقی که بتواند به ادبیات کودک و نوجوان کمک کند ما آنجا هستیم و سعی می‌کنیم کمک کنیم.

جهانگیریان درباره ممیزی کتاب‌های کودک و نوجوان و موضع انجمن نویسندگان نسبت به این ماجرا، گفت: برخی از کسانی که به عنوان کارشناس ممیزی در وزارت ارشاد هستند مانند هادی خورشاهیان سال‌ها کارشناس کتاب بوده و درباره این حوزه اطلاعات وسیعی دارند، این‌که خطوط قرمز کجا هست و کجا نیست، چه باید بکند را می‌داند اما آدم‌های جدیدی که بدون پیشینه و بی‌مقدمه و شناخت وارد این حوزه می‌شوند، بی‌گمان به رشد ادبیات کودک و نوجوان لطمه می‌زنند. گاه واژهایی مانند عشق را که در اثر می‌ببیند حذف می‌کنند.! این اتفاق برای من افتاده است، من با ممیز صحبت کردم و دیدگاهش نسبت به عشق در ادبیات کودک تا حدودی تغییر کرد. او فکر می‌کرد طرح این موضوع یعنی منحرف کردن نوجوانان و وارد شدن به عرصه‌ای که او را دچار مشکل روحی و روانی می‌کند. به او توضیح دادم ادبیات عاشقانه چه تأثیری می‌تواند در تلطیف روابط اجتماعی ما به عنوان کشوری که هشت سال جنگ و بیش از سه دهه تحریم و سختی پیامدهای آن را تجربه کرده و ادامه دارد بگذارد، کمی آرام شد و از پیش‌فرض‌های خود بیرون آمد.

او سپس بیان کرد: فکر می‌کنم کسانی که می‌خواهند در ارشاد کار ممیزی انجام بدهند، بهتر است دوره‌هایی درباره ادبیات بگذرانند و یا از فعالان حوزه ادبیات و کتاب انتخاب شوند. اگر بدون شناخت این عرصه بشوند، بی‌گمان آسیب می‌رسانند. بهتر است کارشناسان و ممیزان حتما با ادبیات آشنا باشند، در غیر این صورت ما ادبیاتی بی‌رمق و بی‌خاصیت خواهیم داشت. شاید به همین دلیل است که نوجوانان سراغ ترجمه‌هایی می‌روند که راحت‌تر از روزنه‌های ممیزی عبور کرده‌اند و سخت‌گیری کمتری به آن‌ها شده است.

جهانگیریان تأکید دارد انجمن کارهای بسیاری کرده اما نقطه ضعفش این است که آن‌ها را به صورت گزارش منتشر نکرده و اطلاع‌رسانی درستی درباره فعالیت‌های انجمن نشده است و فعالیت‌ها در حد صورت جلسه هیئت مدیره مانده است و ابراز امیدواری کرد تا بتوانند کارنامه انجمن نویسندگان کودک و نوجوان را به صورت کتاب منتشر کنند.

او در پاسخ به این‌که در سال‌های دوری از انجمن چه نقدهایی فعالیت‌های آن داشته، با بیان این‌که نقدی ندارد، توضیح داد: کسانی که به هیئت مدیره می‌آیند، دو سال به صورت رایگان در این نهاد فعالیت می‌کنند، هر روز باید مسیر طولانی را تا انجمن بروند، غیر از مسیر رفت‌و آمد دغدغه‌های دیگری هم دارند. نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که فیل هوا کنند. به نظرم با همین شرایط کار مردمی و بدون مزد خوب کار کرده‌اند. همین که انجمن را تا امروز حفظ کردند، خوب بوده است. انجمن نقش زیادی در رشد ادبیات و ترویج کتاب‌خوانی داشته است.

این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان همچنین درباره سیطره نگاه تجاری بر کتاب‌های کودک و نوجوان و موضع انجمن نویسندگان نسبت به این ماجرا اظهار کرد: این معضلی است که سال‌هاست در حوزه ادبیات کودک و نوجوان وجود دارد، گاه می‌بینیم کفه ترجمه نسبت به کفه تألیف سنگین‌تر است که به حوزه نویسندگی لطمه می‌زند. از طرف دیگر دوست داریم بچه‌هایمان با فضای فرهنگی کشورمان آشنا شوند. زمانی که نویسنده ما رمانی می‌نویسد که در سیستان و بلوچستان می‌گذرد، کودکی که در ارومیه زندگی می‌کند، این کتاب را می‌خواند و متوجه می‌شود هموطنانش چگونه زندگی می‌کنند، چه مشکلاتی دارند؟ در واقع زمانی که ادبیات بومی شکل بگیرد می‌تواند به تقویت همبستگی ملی ایرانیان کمک کند.

عباس جهانگیریان با بیان این‌که مخالف ترجمه نیست، توضیح داد: معتقدم میان ترجمه و تألیف تعادلی برقرار شود، تا فضای سوداگرانه که به وجود آمده، کنترل شود. شما ناشر تازه کاری را می‌بینید که با دو سال کار، ساختمان می‌خرد و وضع مالی خوبی پیدا می‌کند اما یک نویسنده با نیم قرن تجربه نویسندگی همچنان مستأجر است. طبعا اگر این عدالت برقرار شود، می‌توانیم فضای بهتری برای رشد ادبیات خودمان فراهم کنیم. در کنار آن ترجمه آثاری که به ارتقای ادبیات کودک مان کمک می‌کند توجه شود نه کارهای تجاری و سوداگرانه که به ادبیات ما کمکی نمی‌کند و صرفا وجه سوداگرانه و سودجویانه‌اش حاکم است. ما نمی‌توانیم این توازن را برقرار کنیم اما خانواده‌ها و مراکز خرید کتاب می توانند از کتابهای تالیفی مناسب حمایت کنند. اگر در را به روی آثار خارجی ببندیم، خودمان زیان می‌کنیم. ترجمه صورت بگیرد اما از آثار خوب و از نویسندگان مطرح جهان که به رشد داستان‌نویسی ما کمک کند.